Kolegia szlacheckie teatynów, pijarów i jezuitów a reformy deukacyjne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów doby Oświecenia

• Authors: Puchowski Kazimierz

Title variants

EN

Theatine, Piarist and Jesuit noble colleges in the light of education reforms in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the age of Enlightenment

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

EN

Noble colleges of the Polish Republic may be considered as one of the pillars of European civilization. They were highly valued already in the Age of Enlightenment: Military and civil offices, senate chairs, even the throne itself, bear most creditable witness to such education. Many noble college alumni played a significant role in the political, economic, cultural and academic life of the country and fought for preserva-tion and restoration of its independence. Such alumni as Józef Maksymilian Os-soliński, Michał Jerzy Poniatowski, Stanisław Poniatowski, Kajetan Węgierski or Tadeusz Morski are worthy of acknowledgement. School constituted only one of the components influencing the education of generations of nobility. It is noteworthy that elite schools were entered by the youth who – thanks to private education – could boast the knowledge of modern languages or arts of chivalry and who acquired court ceremony and exquisite manners at home.

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2012
• Volume: 117
• Pages: 301-313

Contributors

author

Puchowski Kazimierz

References

• Baczewski S., Szlachectwo. Studium z dziejów idei w piśmiennictwie polskim. Druga połowa XVI wieku – XVII wiek, Lublin 2009.
• Bartkiewicz K., Tadeusza Morskiego uwagi o historii w projektowanym przez niego kształceniu polskich dyplomatów (1792), [w:] idem, Myśl historyczna w Polsce nowożytnej a dzieje ziem nadodrzańskich. Zbiór studiów, wybrał i oprac. T. Jaworski, Zielona Góra 2001, s. 84,
• Bohomolec F., Urażający się niesłusznie o przymówki [w:] Komedie konwiktowe, oprac. J. Kott, Warszawa 1959,
• Conrads N., Ritterakademien der frühen Neuzeit. Bildung als Standesprivileg im 16. und 17. Jahrhundert, Göttingen 1982,
• Craveri B., Złoty wiek konwersacji, Warszawa 2009,
• Dowód postępku w krasomowstwie i rymopisarstwie... dany przez Jchmościow Panow Kawalerow uczących się in Collegio Nobilium Societatis Jesu. W Wilnie roku 1772 dnia 31 maja. [Wilno 1772].
• Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i Znaczenie kulturowe, red, A. Roćko, T. Kostkiewiczowa, Warszawa 2005,
• Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. 1: Szkice z dziejów, pod. red. E. Kotarskiego, Gdańsk 2008.
• Ilnicka-Miduchowa R., Polska myśl historyczno-dydaktyczna w przededniu reformy Komisji Edukacji Narodowej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, z. 59, Prace historyczne VIII, Kraków 1977, s. 143-148;
• Informacja dokładna o stanie ekonomicznym, politycznym i szkolnym Konwiktu Warszawskiego eksjezuickiego, Prześ. Komisji Edukacji Narodowej podana w 1775. Przedruk [w:] Komisja Edukacji Narodowej. Udział byłych jezuitów w pracach Komisji Edukacji Narodowej, uzupełnił L. Grzebień, przygotował do druku J. Paszenda, Kraków 1973,
• Karpiński H., Leksykon geograficzny dla gruntownego pojęcia gazet i historii [...] podany, Wilno 1766.
• Kolasa J., Prawo narodów w szkołach polskich wieku oświecenia, Warszawa 1954,
• Kołłątaj H., Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764), oprac. J. Hulewicz, Wrocław 1953,
• Kostkiewiczowa T., Oświecenie. Próg naszej współczesności, Warszawa 1994,
• Kostkiewiczowa T., Rola tradycji antycznej w tworzeniu podstaw duchowych Europy, [w:] tejże, Z oddali i bliska. Studia o wieku oświecenia, Warszawa 2010,
• Kryda B., Szkolna i literacka działalność Franciszka Bohomolca. U źródeł polskiego klasycyzmu XVIII w., Wrocław 1979.
• Lipko S., Nauczanie geografii w okresie Komisji Edukacji Narodowej, Warszawa 1973,
• Łacina jako język elit, koncepcja i redakcja naukowa J. Axer, Warszawa 2004,
• Memoires du roi Stanislas Auguste Poniatowski, t. 2, Leningrad 1924, Przekład W. Konopczyńskiego zamieściła „Rzeczpospolita” 1923, nr 281.
• Puchowski K., „Doskonałe pożytki tragedyi lub komedyi uważyć”. Teatr w edukacji nowożytnych elit politycznych, [w:] Wychowanie – nierozłączność teorii i praktyki w perspektywie historii edukacji oraz pedagogiki specjalnej i resocjalizacyjnej, red. D. Apanel, A. Jaworska, Toruń 2010, s. 24-34.
• Puchowski K., Edukacja „losem urodzenia wyznaczonych” w warszawskim kolegium teatynów (1737-1785), [w:] Między Barokiem a Oświeceniem, Sarmacki konterfekt, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2002, s. 79-94.
• Puchowski K., Edukacja elit w pijarskim Collegium Nobilium we Lwowie w świetle programu popisu uczniowskiego, [w:] Szkolnictwo pijarskie w czasach minionych a współczesne problemy edukacji historycznej, t. 1., red. K. Wróbel-Lipowa, M. Ausza, Kraków-Lublin 2010, s. 97-110.
• Puchowski K., Jezuickie kolegiach szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Studium z dziejów edukacji elit, Gdańsk 2007, passim.
• Puchowski K., Kształcenie Karola i Jana Wolffów w Collegium Nobilium Societatis Jesu w Wilnie, [w:] Pamięć wieków kształtuje potomność. Księga Jubileuszowa dedykowana księdzu profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ z okazji 70. Urodzin, red. A.P. Bieś i B. Topij-Stempińska, WAM, Kraków 2010, s. 120-131.
• Sajkowski W., Przyjemność a konserwatywna moralistyka francuska w bibliotece i programie Collegium Nobilium w Warszawie, [w:] Przyjemność w kulturze epoki rozumu, pod red. T. Kostkiewiczowej, Warszawa 2011, s. 265-272.
• Starzeński M., Na schyłku dni Rzeczypospolitej. Kartki z pamiętnika..., wyd. H. Mościcki, Warszawa 1914,
• Szybiak I., Portret zbiorowy nauczycieli szkół średnich Komisji Edukacji Narodowej, „Wiek Oświecenia”, t. 5, 1988, s. 59-62.
• Szymański S., Przemowa wydawcy dzieła [w:] Wyrwicz K., Historya powszechna skrócona, t. 1, Warszawa 1778.
• Tarnowski J.A., Rozmowa filozofa z politykiem o trojakim w Polszcze młodzi wychowaniu, Warszawa 1756,
• Wiadomość o edukacyi młodzi szlacheckiej w Collegium Warszawskim XX. Theaty-now [b.m.r.], s. 3.
• Wołoszyński R.W., Między tradycją a reformą. Nauczyciele w Polsce XVIII wieku, Piotrków Trybunalski 2000.
• Wyrwicz K., Geografia czasów teraźniejszych albo opisanie naturalne i polityczne królestw, państw, stanow wszelakich, ich rządu, praw, rzemiosł, handlu, przemysłu, przymiotow, obyczajow &c. ku pożytkowi młodzi wydana, t. 1, Warszawa 1768,
• Wyrwicz K., Geografia powszechna czasów teraźnieyszych albo opisanie krótkie krajów całego świata, ich położenia, granic, płodu ziemnego, skłonności obywatelów, handlu, obyczajów &c. &c. Z najświeższych wiadomości, krajopisarzów i wędrowników zebrana ku pożytkowi Młodzi Narodowej na szkoły publiczne wydana, w Warszawie w Drukarni J.K.MCI i Rzeczypospolitey in Collegio Soc. Jesu, MDCCXX, Przemowa do czytelnika, s. X.
• Zahorski A., Morski Tadeusz h. Topór, Polski Słownik Biograficzny, t. 21, s. 791–793,