Reportaże, podręczniki i „kartki z podróży”, czyli przepisywanie gatunków w Faraonie Bolesława Prusa

• Authors: Przemysław Pietrzak

Title variants

Reportages, Handbooks and Travel Journals. Rewriting of the Genres in Pharaoh by Bolesław Prus

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy gatunkowych i stylistycznych związków między powieścią Faraon Bolesława Prusa a dziewiętnastowiecznym piśmiennictwem poświęconym starożytnemu Egiptowi Monografie, podręczniki, reportaże, artykuły gazetowe występują tu nie tyle jako źródła wiedzy, ile jako gatunkowa matryca wypracowana przez i dla człowieka Zachodu, umożliwiająca mu pisanie i czytanie o staroegipskiej cywilizacji. Szczególną uwagę poświęca autor roli prasy, zwłaszcza „Tygodnika Ilustrowanego”, gdzie Prus publikował swą powieść. Dziewiętnastowieczne czasopismo, zdaniem autora, nie jest wyłącznie miejscem publikacji utworu literackiego. Zawarte w nim teksty wchodzą z nim w rozmaite relacje stylistyczne, gatunkowe i poznawcze. „Tygodnik Ilustrowany” pośredniczył między Faraonem a piśmiennictwem egiptologicznym poprzez szereg artykułów popularyzujących.

EN

The paper examines generic and stylistic relations between the novel Pharaoh by Bolesław Prus and the 19th century writings devoted to the ancient Egypt. Monographs, handbooks, reportages, newspaper articles are considered not so much the sources of the knowledge as the sort of generic matrix elaborated for people of the West to write and read on the Egyptian civilisation. The author discusses several connections between Pharaoh and the content of “Tygodnik Ilustrowany”, a weekly where the novel was published. The 19th century press is considered here not a merely medium for a novel in serial nor even a simple source of ideology, but also a network of generic and thus cognitive instruments necessary for a novelist.

Keywords

PL

czasopismo; Egipt; encyklopedia; gatunek; przewodnik; prasa; reportaż; styl

EN

magazine; Egypt; encyclopedia; genre; guidebook; press; reportage; style

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Zagadnienia Rodzajów Literackich
• Year: 2014
• Volume: 57/114 z. 2
• Pages: 149-161

Dates

published

2014

Contributors

author

Przemysław Pietrzak

• Zakład Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich Instytut Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego

References

• Alis Harry (Percher Jean H.) (1895), Proménade en Égypte, Hachette et Cie, Paris.
• Bartsch Henryk (1873), Wspomnienia z podróży do Kairu i Jerozolimy w roku 1861, drukiem J. Ungra, Warszawa.
• Becker Karl Friedrich (1887), Historia powszechna, t. 1, przekł. pod red. M. Wołowskiego, Księgarnia H. Olawskiego, Warszawa.
• Błociszewski Kazimierz (1850), Historia powszechna dla uczącej się młodzieży, cz. 1, nakł. N. Kamieńskiego, Poznań.
• Bystroń Jan S. (1930), Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie, Księgarnia Geograficzna „Orbis”, Kraków.
• Cienkowski Leon (2011), Kilka rysów i wspomnień z podróży po Egipcie, Nubii i Sudanie [w:] Kto nie widział Kairu, nie widział piękności świata… Egipt w relacjach prasowych polskich podróżników w drugiej połowy XIX w., wstęp i opr. L. Zinkow, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Description de l’Égypte ou Recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Égypte pendant l›expédition de l›armée française (1821), t. 2, Imprimerie de C. L. F. Panckoucke, Paris.
• Encyklopedia Powszechna (1901), t. 1, pod red. K. W. Wóycickiego i in., Wyd. S. Orgelbranda i Synów, Warszawa.
• Geramb Marie Joseph (1852), Trzyletnia pielgrzymka do Jerozolimy, Egiptu i na Górę Synaj X. M. J. Geramba, opata i generała zakonu trapistów z czwartego wydania w języku francuskim tłumaczona przez X. S. S. D., t. III, Księgarnia Rubena Rafałowicza, Wilno.
• Głowiński Michał (1973), Powieść a dziennik intymny [w:] tegoż, Gry powieściowe, PWN, Warszawa.
• Górski Władysław (2011), [Teksty dopełniające cykl Ryciny nasze] [w:] Kto nie widział Kairu, nie widział piękności świata… Egipt w relacjach prasowych polskich podróżników w drugiej połowy XIX w., wstęp i opr. L. Zinkow, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Hegel Georg W. F. (2010), Fenomenologia ducha, t. 1, tłum. A. Landman, PWN, Warszawa.
• Herodot (2004), Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik, Warszawa.
• Hoffmanowa Klementyna z Tańskich (1866), Historyja powszechna dla płci żeńskiej, t . 1 Dzieje starożytne, H. Natanson, S. Orgelbrand, Warszawa.
• Kaczmarek Hieronim (2014), Wiedza o starożytnym Egipcie w Polsce około 1895 roku [w:] B. Prus, Faraon, wydanie analityczno-krytyczne w oprac. M. Biernackiej, R. Blech, H. Kaczmarka, A. Niwińskiego, L. Zinkowa, Pro-Egipt, Warszawa.
• Kapuściński Ryszard (2013), Podróże z Herodotem, Czytelnik, Warszawa.
• Kieresiński Zbigniew (1932), Ze studiów nad źródłami „Faraona” , „Wiadomości Literackie”, nr 1.
• Kowalczuk Urszula (2003), Egipt Bolesława Prusa. „Faraon” [w:] Bolesław Prus. Pisarz, publicysta, myśliciel, red. M. Woźniakiewicz-Dziadosz, S. Fita, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Kulczycka-Saloni Janina (1955a), Bolesław Prus, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Kulczycka-Saloni Janina (1955b), O „Faraonie”. Szkice, Zakład im. Ossolińskich, Wrocław.
• Lubczyńska-Jeziorna Elżbieta (2007), Gatunki literackie w twórczości Bolesława Prusa, Agencja Wydawnicza a linea, Wrocław.
• Łojek Jerzy, Myśliński Jerzy, Władyka Wiesław (1988), Dzieje prasy polskiej, Interpress, Warszawa.
• Maspero Gaston (1875), L’Histoire ancienne des peuples de l’Orient, Hachette, Paris.
• Maspero Gaston (1887), L’Archéologie égyptienne, Maison Quantin, Paris.
• Maspero Gaston (1893), Opowiadania historyczne: Egipt i Assyrya, tłum. J. Popławski, nakł. Księgarni T. Paprocki i Spółka, Warszawa.
• Maspero Gaston (1895), L’Histoire ancienne des peuples de l’Orient classique, t. 1, Hachette et Ciel, Paris.
• Matuszewski Ignacy (1897), Zwrot w twórczości Prusa. „Faraon”, „Przegląd Tygodniowy”, nr 6−14; przedruk [w:] Prus. Z dziejów recepcji twórczości (1988), wybór, opracowanie i wstęp E. Pieścikowski, PWN, Warszawa.
• Neumanowa Anna (2010), Obrazy z życia na Wschodzie. 1879−1893, oprac. A. Grzeszczuk, PWN, Warszawa.
• Nestorowicz Stefan (2011), Wspomnienia z Egiptu [w:] Kto nie widział Kairu, nie widział piękności świata… Egipt w relacjach prasowych polskich podróżników w drugiej połowy XIX w., wstęp i opr. L. Zinkow, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Parandowski Jan (1932), Faraon, „Wiadomości Literackie”, nr 1; przedruk [w:] Prus. Z dziejów recepcji twórczości (1988), red. E. Pieścikowski, PWN, Warszawa.
• Perrot Georges (1882), Histoire de l’art dans l’antiquité, T. 1 – L’Egypte, Hachette, Paris.
• Plauchut Edmund (1889), L’Égypt et l’occupation anglaise, E. Plon, Nourrit et Cie, Paris.
• Polak J. (1891), Z wycieczki na Wschód, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 86.
• Prasa polska w latach 1864−1918 (1976), pod red. J. Łojka, PWN, Warszawa.
• Prus Bolesław (2010), Notatki o kompozycji, wstęp, wybór i oprac. A. Martuszewska, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• Prus Bolesław (2014), Faraon, wydanie analityczno-krytyczne w oprac. M. Biernackiej, R. Blech, H. Kaczmarka, A. Niwińskiego, L. Zinkowa, Pro-Egipt, Warszawa.
• Said Edward (1991), Orientalizm, tłum. W. Kalinowski, PIW, Warszawa.
• Sienkiewicz Henryk (1932), Quo vadis. Powieść z czasów Nerona, Gebethner i Wolff, Warszawa.
• Sienkiewicz Henryk (1956), Listy z Afryki, oprac. D. Stępniewska, PIW, Warszawa.
• Szweykowski Zygmunt (1972), Twórczość Bolesława Prusa, PIW, Warszawa.
• Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana (1896), pod red. J. Aleksandrowicza i in., t. XVII, Drukarnia Artystyczna S. Sikorskiego, Warszawa.
• Zinkow Leszek (2006), Nad Wisłą, nad Nilem… Starożytny Egipt w piśmiennictwie polskim (do 1914 roku), Collegium Columbinum, Kraków.
• Żagiell Ignacy (1880), Historia starożytnego Egiptu, t. 1, nakładem autora, Wilno.