Tradycyjny okręg przemysłowy z perspektywy 25-lecia funkcjonowania w gospodarce rynkowej w Polsce. Przykład Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego

• Authors: Maria Tkocz

Title variants

EN

A traditional industrial district from the perspective of 25 years of functioning in a market economy in Poland. An example of the Upper Silesian Industrial District

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Głębokie zmiany strukturalne w gospodarce, a szczególnie w przemyśle krajów wysoko rozwiniętych, wywołane przez innowacje technologiczne, organizacyjne oraz globalizację gospodarki, pozostawiły na marginesie światowej ekspansji tradycyjne regiony przemysłowe. Wymagały one całkowitej restrukturyzacji, ponieważ cechowała je monofunkcyjność gospodarki. Do takich regionów zalicza się Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP), którego proces restrukturyzacji rozpoczął się dopiero w okresie transformacji gospodarczej Polski, czyli po roku 1989. W artykule podjęto problematykę funkcjonowania tego największego okręgu przemysłowego w Polsce w okresie 25-lecia gospodarki rynkowej, od roku 1988 do 2013, przy czym analizie poddano najbardziej uprzemysłowioną, centralną część GOP, pretendującą aktualnie do roli metropolii Silesia, a obejmującą 14 miast: Bytom, Chorzów, Dąbrowę Górniczą, Gliwice, Jaworzno, Katowice, Mysłowice, Piekary Śląskie, Rudę Śląską, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy i Zabrze. W artykule skoncentrowano się na zmianach liczby pracujących, zwłaszcza w przemyśle, i określeniu przyczyn tych zmian. Szczegółowej analizie poddano funkcjonowanie tradycyjnych sektorów gospodarki GOP, jak górnictwo węgla kamiennego i hutnictwo żelaza. W kontekście zmniejszającej się roli wymienionych branż w gospodarce regionu podjęto próbę określenia, jakie nowe dziedziny wytwórczości pojawiły się w regionie i czy petryfikują one dotychczasową strukturę, czy też wpływają na jej dywersyfikację.

Profound structural changes in the economy, and especially in the industry of highly developed countries, triggered by technological organisational innovation, as well as globalization of the economy, have left traditional industrial regions on the margin of global expansion. They had required deep restructuring because it was characterized by mono-functionality of the economy. These regions include the Upper Silesian Industrial Region, the restructuring process of which began in the period of the Polish economic transformation after 1989. The article discusses the functioning of the largest industrial district in Poland during the 25 years of the market economy, from 1988 to 2013, the analysis was conducted on the most industrialized central part of the GOP, currently pretending to the role of the metropolis Silesia, and covering 14 cities: Bytom, Chorzów, Dąbrowę Górniczą, Gliwice, Jaworzno, Katowice, Mysłowice, Piekary Śląskie,, Rudę Śląską, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy and Zabrze. The article is focused on the changes in the number of employees, especially in the industry, and identify the causes of these changes. GOP traditional industries such as mining and iron were analysed in detail. In the context of decreasing role of these sectors in the regional economy, an attempt was made to identify new areas of production which occurred in the region and whether they petrify the previous structure or affect its diversification.

Keywords

PL

25 lat; gospodarka rynkowa; górnictwo; hutnictwo; okręg przemysłowy; przemysł samochodowy; struktura gospodarki

EN

25 years; automotive industry; coal mining; economic structure; industrial district; iron; market economy

• Publisher: Instytut Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Year: 2015
• Volume: 29
• Issue: 4
• Pages: 112-126

Contributors

author

Maria Tkocz

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej

References

• Czapliński, P., Rachwał T., Tobolska A., Uliszak, R. (2013). Geografia gospodarcza. Przewodnik do ćwiczeń. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Delimitacja okręgów przemysłowych. Opracowania regionalne (1982). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Domański, B. (2001). Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Dudała, J. (2014). Węgiel pod ścianą. Nowy Przemysł, 12, 44–50.
• Dulias, R., Hibszer, A. (red.) (2008). Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny. Sosnowiec: Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział Katowicki.
• Gierańczyk, W. (2008). Problematyka definiowania zmian w tendencjach lokalizacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w dobie globalizacji. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 11, 86–97.
• Gierańczyk, W., Rachwał, T. (2012). Structural changes in the industry of Poland against the background of eastern European Union states. Quaestiones Geographicae, 31(2), 83–93.
• Gierańczyk, W., Stańczyk, A. (2002). Okręgi przemysłowe w Polsce u progu XXI wieku. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 3, 61–66.
• Heder, A., Tkocz, M. (2013). Funkcjonowanie górnictwa węgla kamiennego w gospodarce opartej na wiedzy. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 21, 78–93.
• Kłosowski, F. (2008). Specjalne strefy ekonomiczne. W: M. Tkocz (red.). Województwo śląskie. Zarys geograficzno- ekonomiczny. Sosnowiec: Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 149–157.
• Krzysztofik, R., Runge, J., Kantor-Pietraga, I. (2012). Paths of Environmental and Economic Reclamation: the Case of Post-Mining Brownfields. Polish Journal of Environmental Studies, 21(1), 219–223.
• Lizak, P. (2009). Wpływ koncernu Fiat na kształtowanie się przemysłu samochodów osobowych w Polsce. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 12, 79–86.
• Maśloch, P. (2013). Globalizacja i rozwój gospodarki w warunkach kryzysu. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 22, 147–160.
• Największe firmy przemysłowe w Polsce. Raport specjalny miesięcznika gospodarczego „Nowy Przemysł” (2014).
• Nowak, P. (2011). Funkcjonowanie sektora motoryzacyjnego w okresie kryzysu w latach 2008−2009. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 17, 177–186.
• Polski przemysł stalowy 2013 (2013). Katowice: Hutnicza Izba Przemysłowo-Handlowa.
• Rachwał, T. (2003). Globalne uwarunkowania restrukturyzacji przedsiębiorstw Polski Południowo- -Wschodniej. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 6, 129–138.
• Rachwał, T. (2010). Struktura przestrzenna i działowa przemysłu Polski na tle Unii Europejskiej w świetle wybranych mierników. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 16, 105–124.
• Rachwał, T., Wiedermann, K., Kilar, W. (2009). Rola przemysłu w gospodarce układów regionalnych Unii Europejskiej. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 14, 31–42.
• Rocznik statystyczny kopalń węgla kamiennego 1991 (1991). Katowice: Państwowa Agencja Węgla Kamiennego.
• Rocznik statystyczny województwa katowickiego 1989 (1989). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Rocznik statystyczny województwa katowickiego 1991 (1991). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Rocznik statystyczny województwa katowickiego 1995 (1995). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Rocznik statystyczny województwa katowickiego 1999 (1999). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Rocznik statystyczny województwa śląskiego 2003 (2003). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Rocznik statystyczny województwa śląskiego 2007 (2007). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Rocznik statystyczny województwa śląskiego 2013 (2013). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Smętkowski, M. (2008). Rola specjalnych stref ekonomicznych w kształtowaniu struktury przestrzennej przemysłu w Polsce. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 17, 204–216.
• Stryjakiewicz, T. (1999). Adaptacja przestrzenna przemysłu w Polsce w warunkach transformacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
• Śleszyński, P. (2007). Gospodarcze funkcje kontrolne w przestrzeni Polski. Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 213.
• Tkocz, M. (2008). Przemysł Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. W: R. Dulias, A. Hibszer (red.). Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny. Sosnowiec: Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział Katowicki.
• Tkocz, M., Żydzik, J. (2010). Rola światowego koncernu w przemianach przestrzeni przemysłowej Polski w okresie transformacji na przykładzie The Coca Cola Company. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 16, 169–175.
• Tobolska, A. (2006). Strategie globalne a nowe formy organizacji przedsiębiorstw transnarodowych. Przedsiębiorczość–Edukacja, 2, 125–143.
• Wiedermann, K. (2008). Czynniki i skutki rozwoju przemysłu motoryzacyjnego na terenie województwa śląskiego. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 10, 93–108.
• Województwo śląskie 2003 – podregiony, powiaty, gminy. (2003). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Województwo śląskie 2007 – podregiony, powiaty, gminy. (2007). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Województwo śląskie 2013 – podregiony, powiaty, gminy. (2013). Katowice: Urząd Statystyczny.
• Zioło, Z. (2008). Problemy badawcze struktury przestrzennej przemysłu. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 1, 9–25.
• Zioło, Z. (2009). Procesy kształtowania się światowych korporacji i ich wpływ na otoczenie. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 12, 11–31.
• Zioło, Z., Rachwał, T. (red.) (2006). Procesy transformacji układów przestrzennych przemysłu na tle zmieniającego się otoczenia. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 10.