Teoria aktora-sieci jako ontologia dla socjologii wizualnej

• Authors: Alicja Pałęcka

Title variants

EN

Actor-Network Theory as an Ontology for Visual Sociology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omówię możliwości, jakie niesie związanie socjologii wizualnej jako metody badawczej z teorią aktora-sieci, propagowaną przede wszystkim przez Bruno Latoura, przy czym ANT miałaby stanowić dla socjologii wizualnej ontologię uzasadniającą użycie obrazu w badaniach. Wychodzę bowiem z założenia, że wciąż niepewne położenie wizualności w ramach nauk społecznych wynika między innymi z braku odpowiedniego umocowania teoretycznego. W celu uzgodnienia obu dziedzin posiłkuję się pojęciami pochodzącymi z teorii historii sztuki, przede wszystkim terminem symptomu Georges’a Didi-Hubermana. Jest to o tyle konieczne, że sam Latour, mimo że wykonał kilka projektów wizualnych i pewne wzmianki na temat obrazu są obecne w jego pismach, zbyt rzadko odnosi się bezpośrednio do socjologii wizualnej i problematyki wizualności w badaniach. Tematyka ontologii obrazu nie należy też do problemów socjologii – tego rodzaju teoretyczne rozważania powinna więc przyjąć z innych dziedzin.

EN

In the article, I discuss different options provided by binding visual sociology with actor-network theory propagated by Bruno Latour. ANT could constitute an ontology for visual sociology and ground the use of images in the research. I assume that ambivalent and uncertain position of visuality in social sciences results from the lack of appropriate theoretical anchoring. To accommodate both domains, I adopt terms from the theory of history of arts, above all, Georges Didi-Huberman’s notion of a symptom. It is necessary since Latour does not approach the subject of visual sociology and of visuality in the research (however, he did produce few visual projects and have made some references to the problem of the image). The ontology of the image also is not a subject of sociology as a discipline; therefore, deliberations on this problem should come from other fields and disciplines.

Keywords

PL

socjologia wizualna; teoria aktora-sieci; ontologia społeczeństwa

EN

visual sociology; actor-network theory; ontology of society

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2014
• Volume: 10
• Issue: 4
• Pages: 6-17

Contributors

author

Alicja Pałęcka

• Instytut Socjologii Uniwersytet Jagielloński

References

• Abriszewski Krzysztof (2010) Splatając na nowo ANT. Wstęp do Splatając na nowo to, co społeczne [w:] Bruno Latour, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Kraków: Universitas, s. III–XXXVI.
• Barthes Roland (2008) Światło obrazu. Uwagi o fotografii. Przełożył Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Bateson George, Mead Margaret (2006) Balinese Character: A Photographic Analisys [w:] Antonius C. G. M. Robben, Jeffrey A. Sluka, eds., Ethnographic Fieldwork: An Anthropological Reader. Wiley-Blackwell, s. 389–403.
• Bogunia-Borowska Małgorzata, Sztompka Piotr, red., (2012) Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej. Kraków: Znak.
• Calvino Italo (1975) Niewidzialne miasta. Przełożyła Alina Kreisberg. Warszawa: Czytelnik.
• Didi-Huberman Georges (2011) Przed obrazem. Pytanie o cele historii sztuki. Przełożyła Barbara Brzezicka. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Didi-Huberman Georges (2012) Obrazy mimo wszystko. Przełożyła Mai Kubiak Ho-Chi. Kraków: Universitas.
• Drozdowski Rafał (2006) Obraza na obrazy. Strategie społecznego oporu wobec obrazów dominujących. Poznań: Zysk i S-ka.
• Drozdowski Rafał, Krajewski Marek (2010) Za fotografię! W stronę radykalnego programu socjologii wizualnej. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
• Edwards Elizabeth, Hart Janice, eds., (2004) Photographs Objects Histories. On the Materiality of Images. New York, London: Routledge.
• Emmison Michael, Smith Philip (2012) Trendy w badaniach wizualnych – przegląd koncepcji. Przełożyła Zuzanna Drożdżak [w:] Małgorzata Bogunia-Borowska, Piotr Sztompka, red., Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej. Kraków: Znak, s. 668–706.
• Harper Douglas (2012) Argument za socjologią wizualną. Przełożyła Małgorzata Krywult-Albańska [w:] Małgorzata Bogunia-Borowska, Piotr Sztompka, red., Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej. Kraków: Znak, s. 193–217.
• Kaczmarek Jerzy, Krajewski Marek, red., (2006) Co widać. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Konecki Krzysztof (2012) Wizualna teoria ugruntowana. Podstawowe zasady i procedury. „Przegląd socjologii jakościowej”, t. 8, nr 1, s. 12–45 [dostęp 5 maja 2014 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume18/PSJ_8_1_Konecki.pdf›,
• Kurz Iwona, Kwiatkowska Paulina, Zaremba Łukasz (2012) Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Langer Susanne K. (1976) Nowy sens filozofii. Rozważania o symbolach myśli, obrzędu i sztuki. Przełożyła Alina Hanna Bogucka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Latour Bruno (2002) What Is Iconoclash? Or Is There a World Beyond the Image Wars? [w:] Peter Weibel, Bruno Latour, eds. Iconoclash: Beyond the Image-Wars in Science, Religion, and Art. Karlsruhe: ZKM and MIT Press, s. 16–38.
• Latour Bruno (2009) Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji. Przełożyła Agata Czarnacka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Latour Bruno (2010) Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Przełożyli Aleksandra Derra, Krzysztof Abriszewski i in. Kraków: Universitas.
• Latour Bruno, Hermant Emilie (b.d.) Paris: Invisible City [dostęp 22 sierpnia 2013 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://bruno-latour.fr/virtual/EN/index.html›.
• Olechnicki Krzysztof (2003) Antropologia obrazu. Fotografia jako metoda, przedmiot i medium nauk społecznych. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Palęcka Alicja (2012) Unaocznienie Innego: Film etnograficzny jako opis gęsty. „Opposite”, vol. 3 [dostęp 6 stycznia 2014 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://opposite.uni.wroc.pl/2012/palecka.htm›.
• Schnettler Bernt (2008) W stronę socjologii wiedzy wizualnej. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 4, nr 3, s. 116–142 [dostęp 6 stycznia 2013 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://przegladsocjologiijakosciowej.org/Volume8/PSJ_4_3_Schnettler.pdf›.
• Vaughan Dai (1992) The Aesthetics of Ambiguity [w:] Peter Ian Crawford, David Turton, eds., Film as Ethnography. Manchester University Press, s. 99–115.