Powrót chłopomanii. O fascynacji folklorem we współczesnej polskiej prozie fantastycznej

• Authors: Mikinka Aleksandra Ewelina

Title variants

EN

The return of peasant-mania. The fascination with folklore in modern polish fantasy prose

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Powrót „mody na folklor” i nawrót fascynacji sztuką ludową dostrzegalne są dziś w rozmaitych przestrzeniach oraz tekstach kultury. Wzorem państw zachodnich, które „odzyskują” współcześnie dawne wierzenia, obyczaje i obrzędy, Polska oraz inne kraje słowiańskie przeżywają powtórnie „chłopomanię”. Te trendy znalazły swoje odbicie także we współczesnej literaturze fantastycznej. W ciągu ostatnich dwudziestu lat powstało wiele powieści nawiązujących do życia i obrzędowości mieszkańców wsi (często z okolic Podlasia). Ludowe wierzenia, żywe i kultywowane, stają się w nich punktem wyjścia do skonstruowania zaskakującej i pomysłowej fabuły. W artykule porównano „folkowe” powieści, które łączy postać głównej bohaterki – szeptuchy, wiedźmy, znachorki – będącej niejako symbolem tego, co wiejskie, „z ludu”, „z gminu”.

EN

The return of ‘folklore fashion’ and the renewed fascination with folk art can be seen at present in various spaces and culture-based texts. Following in the footsteps of Western countries that are now ‘reclaiming’ old beliefs, customs, and rites, Poland and other Slavic countries are reliving their ‘peasant mania’. These trends have also been reflected in contemporary fantasy literature; over the past twenty years, many novels have referred to the life and rituals of village dwellers (often from the Podlasie region). Folk-based beliefs, which are part of everyday life and culture, become the starting point for the construction of a surprising and ingenious storyline. This article compares the ‘folk’ novels that are linked through the type of main character – whisperers, witches, faith healers – who in some way symbolise the rural, the folk, the commoner-related.

Keywords

PL

chłopomania; folklor; powieści folkowe; słowiańska fantasy; Baba Jaga; szeptucha

EN

peasant-mania; folklore; folk novels; slavic fantasy; Baba Yaga; whisper

• Publisher: Wydawnictwo HUMANICA
• Journal: Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych
• Year: 2021
• Issue: 2(11)
• Pages: 23-36

Dates

published

2021-09-30

Contributors

author

Mikinka Aleksandra Ewelina

• Uniwersytet Łódzki

References

• Kempiński, Andrzej. Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich, (Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2001).
• Kośnik, Konrad. „Tożsamość współczesnych rodzimowierców słowiańskich. Studium psychologiczne aktywności internetowej rodzimowierców w Polsce”, Przegląd Religioznawczy, 3 (257), 2015, 119–134.
• Kossakowska-Jarosz, Krystyna. „Stara baba w ludowym obrzędzie – reorientacja jej recepcji na Górnym Śląsku”, w: Adrian Gleń, Irena Jokiel, Marek Szladowski (red.), Egzystencjalne doświadczenie starości w literaturze, (Opole: WUO, 2008).
• Majchrowski, Jacek. „Wstęp”, w: Agnieszka Gajda, Jacek Majchrowski (red.), Neopogaństwo w Polsce, Państwo i Społeczeństwo, R. VIII, nr 4, 2008, 3–4.
• Mianecki, Adrian. Osińska, Agnieszka. Podziewska, Luiza (red.), Folklor w badaniach współczesnych, (Toruń, Wydawnictwo UMK, 2005).
• Osowski, Błażej. „Drugie życie gwary – dialektyzacja w wybranych powieściach Katarzyny Bereniki Miszczuk”, Socjolingwistyka, t. 33, 2019, 269–282.
• Pamięta-Borkowska, Joanna. „Polskie i rosyjskie myślenie mityczne na podstawie słowiańskiej literatury fantasy”, Acta Polono-Ruthenica, nr 16, 2011, 149–159.
• Propp, Vladimir. „Morfologia bajki”, Stanisław Balbus (tłum.), Pamiętnik Literacki, t. 59, nr 4, 1968, 203–242.
• Randolph, Pascal Beverly. Magia seksualna, Dariusz Misiuna (tłum.), (Warszawa: Wydawnictwo Okultura, 2010).
• Rotter, Lucyna. „Rośliny – symbole, inspiracje czy pokarm: znaczenie roślin w kulturze ludowej”, w: Peter Tirpak, Peter Borza (red.), Znak, symbol a ritual v tradiciach a prejavoch l’udovej zboznosti, (Prešov: Prešovská univerzita v Prešove, 2013), 121–140.
• Rudolf, Edyta. „Obecność słowiańskiego folkloru we współczesnej polskiej literaturze fantastycznej”, w: Iwona Rzepnikowska (red.), Inspiracje ludowe w literaturach słowiańskich XI–XXI wieku, (Toruń: Wydawnictwo UMK, 2009), 199–214.
• Sitniewska, Roksana. Wilczyńska, Elwira. Wróblewska, Violetta (red.), Folklor . Tradycja i współczesność, (Toruń: Wydawnictwo UMK, 2016).
• Sulima, Roch. Folklor i literatura . Szkice o kulturze i literaturze współczesnej, (Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985).
• Walenciuk-Dejneka, Beata. „Święta znachorka – literackie realizacje sacrum w religijności ludowej na wybranych przykładach”, w: Zdzisław Kupisiński (red.), Chrześcijaństwo w religijności ludowej – 1050 lat po Chrzcie Polski, (Lublin: Wydawnictwo KUL, 2017).
• Waliński, Michał. „Folklor i folklorystyka. Kilka uwag wstępnych”, w: idem (oprac.), Teoria kultury . Folklor a kultura, (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1978), 7–40.
• Wróblewska, Violetta. „Folklor w kręgu popkultury”, w: Janina Hajduk-Nijakowska, Teresa Smolińska (red.), Nowe konteksty badań folklorystycznych, (Wrocław: PTL, 2011), 131–146.
• Wrzesińska, Anna. Słowiańska gimnastyka dla kobiet, (Gdańsk: Wydawnictwo Rosjanka, 2019).
• Zych, Paweł. Vargas, Witold. Bestiariusz słowiański: rzecz o skrzatach, wodnikach i rusałkach, (Olszanica: BOSZ, 2017).

Identifiers

DOI

10 .15290/cnisk .2021 .02 .11 .02