Akcja burzenia cerkwi na Lubelszczyźnie w roku 1938 – konsekwencje kulturowe

• Authors: Krzysztof Grzesiak

Title variants

EN

Demolition of the Eastern Orthodox Churches in the Lublin Region in 1938: Cultural Consequences

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

In 1938 (from mid-May to mid-July) in Lublin region the authorities have demo¬lished about 130 Eastern Orthodox churches. They were of Greek Catholic or Eastern Orthodox origin. The greater part of them has been closed since 1915; they have not been claimed by the Catholic Church nor become permanent Eastern Orthodox parishes. Some of them were the seats of not full-time parishes and were not recognized officially by the state, but they were tolerated until 1938. The elimination of so many sacred buildings had a huge impact on the cultural face of the described area and greatly diminished its Eastern Christian character. From the landscape of the Eastern Lublin region disappeared several old Uniate churches, mostly wooden, from the 17th, 18th and 19th centuries. They were often objects of great historical value. The next few churches were of Eastern Orthodox origin. They were built in the late nineteenth and early 20th century. Being recently built, they were not been seen as historical monuments, however a much greater was their material value (new buildings, often of bricks). The list of closed buildings should be completed by small chapels, built in the interwar period. Their material value were negligible and they had no historical significance. The churches were supplied with utensils among which were the objects of great artistic and cultural value. Their fate varied. Many of them have been transferred to the permanent Eastern Orthodox parishes or to Eastern Orthodox believers. Significant part was destroyed by the authors of the demolition action. The Catholic Church was interested in some objects of Uniate origin and took over some of them.

Keywords

PL

prawosławie; Lubelszczyzna; akcja rewindykacyjno-polonizacyjna cerkwie; okres międzywojenny

EN

Orthodoxy; Lublin region; Polonisation and restitution; Eastern Orthodox churches; interwar period

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2013
• Volume: 4
• Issue: 1
• Pages: 005-034

Contributors

author

Krzysztof Grzesiak

• Katedra Dialogu Kultur i Religii KUL w Instytucie Kulturoznawstwa na Wydziale Filozofii KUL; adres do korespondencji: ul. Droga Męczenników Majdanka 70/3, 20-325 Lublin

References

• Balicki L., Dzieje gospodarcze diecezji siedleckiej 1918-1939. Lublin 1991.
• Bojarski J., Czasy Nerona w XIX wieku pod rządem moskiewskim, czyli ostatnie chwile unii w diecezji chełmskiej. Lwów 1885.
• Bołtryk M., To do ognia. „Przegląd Prawosławny” 2008 nr 7 s. 35.
• Duszyk M., Król S., Cerkwie w Małkowie i ich zburzenie w 1938 roku. W: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Red. G. Kuprianowicz. Chełm 2009 s. 317-330.
• Dylągowa H., Dzieje Unii Brzeskiej (1596-1918). Warszawa-Olsztyn 1996.
• Gardziński Z., Materiały do dziejów cerkwi i parafii w Strzelcach na Chełmszczyźnie – studium konserwatorskie. W: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Red. G. Kuprianowicz. Chełm 2009 s. 299-304.
• Grzesiak K., Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Lublin 2010.
• Grzesiak K., Kształtowanie się sieci parafialnej Kościoła prawosławnego na Lubelszczyźnie w latach 1918-1939. WDL 80:2006 s. 785-825.
• Grzesiak K., Ukaz tolerancyjny z 1905 r. i jego następstwa na Lubelszczyźnie (w stulecie wydarzeń). WDL 79:2005 s. 472-495.
• Kania J., Rekoncyliacja cerkwi prawosławnych na terenie diecezji lubelskiej w latach 1916-1930. Lublin 1971 (mps KUL).
• Klukowski Z., Dziennik z lat okupacji. Lublin 1959.
• Kochan S., Burzenie cerkwi prawosławnej w Holeszowie w roku 1938 na tle dziejów świątyni w okresie międzywojennym. W: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Red. G. Kuprianowicz. Chełm 2009 s. 331-338.
• Krukowski H., Siedliszcze. Dzieje parafii katolickiej. Lublin 2000.
• Kuligowski J., Rewindykacja świątyń pounickich w diecezji siedleckiej w latach 1918-1939. W: Martyrologia Unitów Podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych. Red. J. Sko¬wronek, U. Maksymiuk. Siedlce 1996 s. 322-340.
• Kuprianowicz G., Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu. Chełm 2008.
• Kuprianowicz G., Kronika obchodów 70. rocznicy akcji burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. W: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Red. G. Kuprianowicz. Chełm 2009.
• Mart K., Znaki wiary. Ikony z nieistniejących cerkwi ze zbiorów Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie. W: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Red. G. Kuprianowicz. Chełm 2009 s. 245-256.
• Mich M., Prasa konserwatywna wobec akcji burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. W: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Red. G. Kuprianowicz. Chełm 2009 s. 191-214.
• Papierzyńska-Turek M., Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawo¬sławia 1918-1939. Warszawa 1989.
• Pelica G.J., Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939). Lublin 2007.
• Pruszkowski J., Martyrologium czyli męczeństwo Unii Św. na Podlasiu. Woodbridge, NJ 1983 (reprint).
• Sygowski P., Wpływ akcji rozbiórkowej cerkwi na Lubelszczyźnie w 1938 roku na stan zachowania malarstwa ikonowego. W: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Red. G. Kuprianowicz. Chełm 2009 s. 231-244.
• Sygowski P., Stan ilościowy cerkwi na terenie Lubelszczyzny (prawosławna diecezja chełmska) w 1914 roku. Próba ustalenia stanu faktycznego. „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 1:2004 s. 357-382.
• Szumiło M., Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna wobec akcji burzenia cerkwi na Chełm-szczyźnie i Podlasiu w 1938 roku. W: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Red. G. Kuprianowicz. Chełm 2009 s. 115-122.
• Wizytacja kanoniczna J. E. Ks. Biskupa Sufragana w 1930 roku. WDL 12:1930 s. 297-300.
• Wizytacja wiosenna roku 1920 najprzew. Biskupa Sufrag. A. Jełowickiego. WDL 3:1920 s. 89-92.
• Wizyta kanoniczna J. E. Biskupa Sufragana Lubelskiego na wiosnę 1928 r. WDL 10:1928 s. 211-216.
• Zahajkiewicz M.T., Diecezja lubelska. Informator historyczny i administracyjny. Lublin 1985
• Żukiw B. (I. Korowyćkyj): Nyszczennia cerkow na Chołmszczyni w 1938 r. z 25 ilustracijamy. Kraków 1940.