Cechy dialektalne wykorzystywane dziś w stylizacji na materiale Narodowego Korpusu Języka Polskiego

• Authors: Alina Kępińska

Title variants

EN

Dialectal features used in contemporary stylisation found in the Polish National Corpus

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie rejestru typowych polskich cech dialektalnych obecnych w źródłach pełnego Narodowego Korpusu Języka Polskiego, reprezentujących współczesną polszczyznę potoczną. Celem jest także ustalenie frekwencji wybranych leksemów zawierających cechy dialektalne oraz ocena ich wartości stylistycznej i funkcji, jaką pełnią w tekście. Praca ma charakter jedynie sondażowy. Leksemy, w których są poświadczone cechy dialektalne, we współczesnej polszczyźnie standardowej są wykorzystywane w ramach stylizacji. Mają nacechowanie ujemnie albo wnoszą pewną wartość stylistyczną, sygnalizując nonszalancki stosunek nadawcy wypowiedzi do rzeczywistości pozajęzykowej i samego języka. W ten sposób są głównie wykorzystywane wyraziste fonetyczne cechy dialektalne, takie jak labializacja nagłosowego o- (np. łojciec, łoczywiście, łostatnio, łobywatelski) czy wąska realizacja dawnych samogłosek pochylonych a oraz e, np. wsiok, biedok i bidok, kobita, chlyb i chlib, przy czym niektóre ekspresywne nazwy osób mają tylko postać z samogłoską o, typu głupol, kibol, psychol czy ćwok. Spośród cech fleksyjnych większą frekwencję ma jedynie końcówka 2. os. lm. -ta. W wypadku niezgodnych z normą końcówek rzeczowników trudno jednoznacznie określić, czy dany morfem pochodzi z gwary, czy realizuje określoną tendencję językową, jak tzw. deprecjatywne formy M., B. i W. lm. rzeczowników męskoosobowych typu chłopy, dziady, pany czy ministry, dyrektory, politykiery.

EN

The aim of the present paper is creating a record of typical Polish dialectal features representing contemporary colloquial Polish language which can be found in the sources of the full version of the Polish National Corpus. Another target of the paper is to verify the frequency of selected lexemes containing dialectal features and to assess their stylistic value and role which they play in texts. The project described in the paper has been only a survey. The lexemes containing attested dialectal features are used in contemporary Polish in order to achieve stylisation. They are negatively marked or convey a specific stylistic value by means of displaying a nonchalant attitude of the speaker towards the extralinguistic reality and towards the language itself. Among the distinct dialectal phonetic features used in the above-described manner are: the labialisation of the beginning o- (as in łojciec, łoczywiście, łostatnio, łobywatelski) or the narrow pronunciation of old long vowels a and e, e.g.: wsiok, biedok and bidok, kobita, chlyb and chlib. However, some expressive names of people are only of the following kind: głupol, kibol, psychol and ćwok. As far as the inflectional features are concerned, only the plural 2nd person -ta is of higher frequency. In the cases of noun endings which are incompatible with the norm it is difficult to state clearly whether a given morpheme originates in a dialect or displays a certain language tendency, as in the case of deprecating forms of the nominative, accusative and vocative of plural masculine personal nouns of the following type: chłopy, dziady, pany or ministry, dyrektory, politykiery.

Keywords

PL

Narodowy Korpus Języka Polskiego; cecha dialektalna; stylizacja gwarowa; polszczyzna potoczna

EN

Polish National Corpus; dialectal feature; dialectal stylisation; colloquial Polish

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2013
• Volume: LIX
• Pages: 91-105

Dates

published

2013

Contributors

author

Alina Kępińska

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki, Instytut Języka Polskiego, Zakład Historii Języka Polskiego i Dialektolog

References

• Grzenia Jan, 2007, Komunikacja językowa w Internecie, Warszawa
• Język w mediach elektronicznych, 2008, red. J. Podracki, E. Wolańska, Warszawa
• Język w mediach masowych, 2000, red. J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska, Warszawa
• Kępińska Alina, 2011, O kryterium zgodności z systemem językowym i samym systemie – uwagi historyka języka, [w:] Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka. System – teksty – norma – kodyfikacja, red. B. Pędzich, D. Zdunkiewicz-Jedynak, Warszawa, s. 89–102
• Komunikowanie (się) w mediach elektronicznych. Język, edukacja, semiotyka. Monografia, 2009, red. M. Filiciak, G. Ptaszek, Warszawa
• Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://nkjp.pl (NKJP)
• Szymański Leszek, 2009, Analiza wypowiedzi z czatu internetowego, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, 65, s. 165–174
• Świdziński Marek, 2006, Lingwistyka korpusowa w Polsce – źródła, stan, perspektywy, „LingVaria”, 1, s. 23–32
• Uniwersalny słownik języka polskiego, 2003, red. S. Dubisz, t. 1–4, Warszawa (USJP)
• Wrycza Joanna, 2010, Galaktyka języka Internetu, Warszawa

Identifiers

ISSN

0076-0390