„Pomieszany świat” dzieciństwa Johna Maxwella Coetzee. Pisarstwo autobiograficzne jako przedmiot zainteresowania antropologa kultury

• Authors: Aleksandra Rzepkowska

Title variants

EN

„Mixed world” of the childhood of John Maxwell Coetzee. Autobiographical writing as an object of interest of cultural anthropologist

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem zainteresowania są w prezentowanym tekście wspomnienia wybitnego południowoafrykańskiego pisarza – Johna Maxwella Coetzee, zatytułowane Chłopięce lata. Sceny z prowincjonalnego życia. Lektura wybranego tekstu stanowi dla autorki pretekst, by zastanowić się nad tym, jak zapisywany jest w narracji autobiograficznej proces tworzenia własnej tożsamości, kształtowania własnego Ja, jaki jest wpływ dziedzictwa rodzinnego oraz otoczenia społecznego na los człowieka, a także, jakie obrazy dzieciństwa wyłaniają się z badanej opowieści oraz na ile są one zgodne z ugruntowanymi kulturowo wyobrażeniami tego okresu życia. Tym, czego autorka poszukuje w opowieści Coetzee i za czym podąża, nie jest jednak prawda faktów, ale tak zwana prawda narracyjna, powiązana z kategorią tożsamości narracyjnej, czyli wyobrażenia podmiotu o samym sobie, które to wyobrażenie podmiot ujawnia i udostępnia innym w formie autonarracji. Z uwagi na przyrodzone ograniczenia języka oraz ludzkiej pamięci nikt nie jest bowiem w stanie dokonać wiernego odtworzenia własnej biografii, jest zdolny jedynie odsłonić jej aktualne wyobrażenie.

EN

Present article aims at analyzing a memoir of John Maxwell Coetzee (better known as J. M. Coetzee), an outstanding writer from The Republic of South Africa. The title of his memoir is Boyhood. Scenes from Provincial Life. It is quite obvious, that – on account of the limits of human memory and language – no one is able to reproduce his personal past in the story and may only reveal its current representation. Accordingly the authoress of the article doesn’t look in the considered memoir for the truth of facts, but for the truth of narrative which means the current image or representation of personal past. She is also interested how J. M. Coetzee tells his boyhood experiences, which factors determine the identity of the child and the young man, and what is the impact of the family and social environment on the life of the man, on his development, behaviour, self-concious and important life choices.

Keywords

PL

John Maxwell Coetzee; autobiografia; dzieciństwo; chłopięctwo; pamięć; wspomnienie; opowieść; narracja; tożsamość

EN

John Maxwell Coetzee; autobiography; childhood; boyhood; memory; memoir; narrative; identity

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2013
• Volume: 9
• Issue: 4
• Pages: 104-119

Contributors

author

Aleksandra Rzepkowska

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Nauk Historycznych, Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej, ul. W. Bojarskiego 1, 87-100 Toruń

References

• Balicki Jan (1980) Historia Burów. Geneza państwa apartheidu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Baszczak Błażej (2011) Tożsamość człowieka a pojęcie narracji. „Analiza i Egzystencja”, nr 14, s. 123–140.
• Benedyktowicz Zbigniew (2000) Portrety obcego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Blumer Herbert (1939) An Appraisal of Thomas and Znaniecki’s “The Polish Peasant in Europe and America”. New York: Social Science Research Council.
• Cieplińska Joanna (2003) Montaż i rytuał, czyli o autokreacjach pisarskich. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
• Coetzee John Maxwell (1974) Dusklands. Johannesburg: Ravan Press.
• Coetzee John Maxwell (1977) In the Heart of the Country. London: Secker and Warburg.
• Coetzee John Maxwell (1984) Life and Times of Michael K. New York: Viking Press.
• Coetzee John Maxwell (1997) Boyhood. Scenes from Provincial Life. London: Secker and Warburg.
• Coetzee John Maxwell (1999) Disgrace. New York: Viking Press.
• Coetzee John Maxwell (2002) Youth. Scenes from Provincial Life II. New York: Viking Press.
• Coetzee John Maxwell (2003) Hańba. Przełożył Michał Kłobukowski. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Coetzee John Maxwell (2004) W sercu kraju. Przełożyła Magdalena Konikowska. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Coetzee John Maxwell (2007a) Chłopięce lata. Sceny z prowincjonalnego życia. Przełożył Michał Kłobukowski. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Coetzee John Maxwell (2007b) Młodość. Sceny z prowincjonalnego życia II. Przełożył Michał Kłobukowski. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Coetzee John Maxwell (2009a) Ciemny kraj. Przełożyła Magdalena Konikowska. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Coetzee John Maxwell (2009b) Summertime. Scenes from Provincial Life III. New York: Viking Press.
• Coetzee John Maxwell (2010a) Lato. Sceny z prowincjonalnego życia III. Przełożył Dariusz Żukowski. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Coetzee John Maxwell (2010b) Życie i czasy Michaela K. Przełożyła Magdalena Konikowska. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Czabanowska-Wróbel Anna (1991) Dziecko, czyli niewinność zagrożona [dostęp 2 maja 2011]. Dostępny w Internecie: ‹http://dekadaliteracka.pl/index.php?id=907›.
• Denzin Norman K. (1970) The Research Act in Sociology. A Theoretical Introduction to Sociological Methods. London: Butterworths.
• Grzegorek Anna (2003) Narracja jako forma strukturyzująca doświadczenie [w:] Krzysztof Krzyżewski, red., Doświadczenie indywidualne. Szczególny rodzaj poznania i wyróżniona postać pamięci. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego – „Psychologia Osobowości”, t. 5, s. 209–225.
• Helling Ingeborg K. (1990) Metoda badań biograficznych [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna. Przełożyli: Krystyna Droździał, Jan Włodarek. Warszawa–Poznań: PWN, s. 13–37.
• Jagodzińska Maria (2005) Pamięć bez wspomnień [w:] Ewa Czerniawska, red., Pamięć. Zjawiska zwykłe i niezwykłe. Warszawa: Wydawnictwa Szkole i Pedagogiczne, s. 11–31.
• Jakubowski Piotr (2011) J. M. Coetzee: morfologia nieporozumienia (na przykładzie Hańby). Czasopismo internetowe „Kultura i Historia”, nr 20 [dostęp 24 października 2011]. Dostępny w Internecie: ‹http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/3040›.
• Kabzińska Iwona (1999a) O słowach, emocjach i „polskiej krzywdzie”. „Etnografia Polska”, t. 43, z. 1/2, s. 81–99.
• Kabzińska Iwona (1999b) Wśród „kościelnych Polaków”. Wyznaczniki tożsamości etnicznej (narodowej) Polaków na Białorusi. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
• Kabzińska Iwona (2000) Przestrzeń – pamięć – tożsamość. Elementy przestrzeni (miejsca) we wspomnieniach ekspatriantów z byłych Kresów Wschodnich. „Literatura Ludowa”, nr 2, s. 3–23.
• Kabzińska Iwona (2003) Metoda biograficzna i jej zastosowanie w badaniach etnologicznych [w:] Jolanta Kowalska, Sławoj Szynkiewicz, Ryszard Tomicki, red., Czas zmiany, czas trwania. Studia etnologiczne. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN – „Biblioteka Etnografii Polskiej”, nr 56, s. 39–61.
• Kabzińska Iwona (2009) „Pomieszany świat” jako kategoria opisu etnologicznego/antropologicznego. Zarys problemu. „Etnografia Polska”, t. 53, z. 1/2, s. 21–45.
• Kaniowska Katarzyna (2003) Antropologia i problem pamięci. „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, r. 57, nr 3/4, s. 59-65.
• Kaniowska Katarzyna (2008) Postpamięć indywidualna – postpamięć zbiorowa jako kategorie poznania w antropologii [w:] Sławomir M. Nowinowski, Jan Pomorski, Rafał Stobiecki, red., Pamięć i polityka historyczna. Łódź: Wydawnictwo Naukowe IBIDEM, s. 65-77.
• Karpińska Grażyna Ewa (2010) Lato w getcie. Piekło okupacyjnej heterotopii [w:] Róża Godula-Węcławowicz, red., Lato w mieście. Różne oblicza kultury. Warszawa – Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 73-100.
• Kłobukowski Michał. Chłopięce lata. Sceny z prowincjonalnego życia [recenzja] [dostęp 22 kwietnia 2011]. Dostępny w Internecie: ‹http://wyborcza.pl/1,75517,4083675.html#ixzz1Dk7A3cmN›.
• Kość Katarzyna (2008) Żywi we wspomnieniach. Doświadczenia śmierci w relacjach polskich zesłańców w ZSRR (w latach 1940-1946). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – „Prace Etnologiczne”, t. 19.
• Maruszewski Tomasz (2005) Pamięć autobiograficzna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Modnicka Noemi (2000) Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w Polsce jako Kościół wyboru. Analiza etnologiczna wspólnoty religijnej. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Niedźwieńska Agnieszka (2004) Poznawcze mechanizmy zniekształceń w pamięci zdarzeń. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Nowak-Dziemianowicz Mirosława (2002) Doświadczenia rodzinne w narracjach. Interpretacje sensów i znaczeń. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Price Jonathan (2000) J. M. Coetzee [dostęp 31 sierpnia 2011]. Dostępny w Internecie: ‹http://english.emory.edu/Bahri/Coetzee.html›.
• Ricoeur Paul (2008) Czas i opowieść, t. 1–3. Przełożyli: Małgorzata Frankiewicz, Jarosław Jakubowski, Urszula Zbrzeźniak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Salvadori Roberto (2001) Włoskie dzieciństwo. Przełożyła Halina Kralowa. Warszawa: Zeszyty Literackie.
• Stanisławiak Ewa (2005) Pamięć autobiograficzna. Najbardziej osobista forma ludzkiej pamięci [w:] Ewa Czerniawska, red., Pamięć, zjawiska zwykłe i niezwykłe. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, s. 50-74.
• Stemplewska-Żakowicz Katarzyna (2002) Koncepcje narracyjnej tożsamości. Od historii życia do dialogowego „ja” [w:] Jerzy Trzebiński, red., Narracja jako sposób rozumienia świata. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 81–113.
• Stomma Ludwik (2002) Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku oraz wybrane eseje. Łódź: Piotr Dopierała.
• Szczepaniak-Kroll Agnieszka (2002) Bamberska rodzina Bajerleinów – jej wkład w historię i kulturę Poznania. „Etnografia Polska”, t. 46, z. 1/2, s. 163–180.
• Wejland Andrzej Paweł (2004) Wspólnota świadectwa. Charyzmatyczne opowieści o uzdrowieniu [w:] Grażyna Ewa Karpińska, red., Codzienne i niecodzienne. O wspólnotowości w realiach dzisiejszej Łodzi. Łódź: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – „Łódzkie Studia Etnograficzne”, t. 43, s. 29–77.
• Wojnowski Jan, red., (2001) Wielka Encyklopedia PWN, t. 1. Warszawa: PWN.
• Wojnowski Jan (2003) Wielka Encyklopedia PWN, t. 16. Warszawa: PWN.
• Zaleski Marek (2004) Formy pamięci. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Życzyńska-Ciołek Danuta (1996) Pomieszany świat. „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 3/4, s. 203–207.