„INSERATY (KRAJOWE) (ZAGRANICZNE)” WOBEC KWESTII NARODOWOŚCIOWEJ (UKRAIŃSKIEJ I ŻYDOWSKIEJ) W GALICJI. PRZYCZYNEK DO BADAŃ NAD KRAKOWSKĄ PRASĄ GOSPODARCZĄ XIX W. (CZĘŚĆ I)

• Authors: Przybytek Piotr , Przybytek Paweł

Title variants

EN

„INSERATY (KRAJOWE) (ZAGRANICZNE)” IN RELATION TO THE NATIONALITY ISSUE (UKRAINIAN AND JEWISH) IN GALICIA. A CONTRIBUTION TO THE STUDY OF THE KRAKOW BUSINESS PRESS OF THE 19TH CENTURY (PART I)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Powyższy artykuł skupia się na wątkach narodowościowych w „Inseratach (krajowych) (zagranicznych)” – gazecie handlowej z 1867 r. Na jej łamach bagatelizowano problem ukraiński, okazując większą niechęć Żydom, o wiele mniej licznym od Ukraińców. Taka tendencja była niezgodna z ogólną postawą wśród Polaków w Galicji – za większy problem uważano kwestię ukraińską, nie żydowską. Wyjątkiem od reguły były także organy prasowe pierwszych efemerycznych partii chrześcijańsko-społecznych. Dominowała problematyka żydowska, co skłania do wniosku, iż dla tworzącego się ruchu katolicko-społecznego stanowiła ona być może najważniejsze zagadnienie. Takie postawienie sprawy nasuwa pytanie, jak ta kwestia przedstawiała się nie tylko w prasie handlowej, co nawet w całej prasie gospodarczej Krakowa? Jak odnoszono się do kwestii żydowskiej, a jak do rusińskiej (ukraińskiej)? Kogo uważano za większego wroga? Oczywiście prasę gospodarczą można badać pod takim kątem w innych galicyjskich ośrodkach prasowych.

EN

The above article focuses on nationalistic motifs in „Inseraty (krajowe) (zagraniczne)” – a commercial paper from 1867. The Ukrainian problem was downplayed in its pages, showing a greater reluctance of Jews, much less numerous than Ukrainians. Such a tendency was inconsistent with the general attitude among Poles in Galicia - the Ukrainian, not the Jewish one was considered a bigger problem. An exception to the rule were also the press organs of the first ephemeral Christian-social parties. Jewish issues prevailed, which leads to the conclusion that for the emerging Catholic-social movement it was perhaps the most important issue. Such a case raises the question of how this issue was presented not only in the trade press, what even in the entire economic press of Krakow? How did you refer to the Jewish question, and how to refer to the Ruthenian (Ukrainian) question? Who was considered a bigger enemy? Of course, the business press can be examined at this angle in other Galician press centers.

Keywords

PL

nacjonalizm, nacjonalizm gospodarczy, konserwatyzm, liberalizm, Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Galicja, zabór austriacki, prasa gospodarcza, prasa handlowa, polska prasa pod zaborami, „Inseraty (krajowe) (zagraniczne)”.

EN

nationalism, economic nationalism, conservatism, liberalism, Poles, Ukrainians, Jews, Galicia, the Austrian partition, economic press, trade press, the Polish press under annexation, „Inseraty (krajowe) (zagraniczne)”.

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2020
• Issue: 1
• Pages: 121-141

Contributors

author

Przybytek Piotr

• Uniwersytet Jagielloński

author

Przybytek Paweł

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Adamski, Ł. (2007). Prorok nowego czasu. Dlaczego najwybitniejszy historyk ukraiński był polonofobem, „Tygodnik Powszechny”, nr 41, s. 10.
• Buszko, J. (1997). Polskie i ukraińskie ugrupowania polityczne a kwestia żydowska w autonomicznej Galicji, W: Z dziejów Europy Środkowej w XX wieku. Studia ofiarowane Henrykowi Batowskiemu w 90. rocznicę urodzin, M. Pułaski (red.), Kraków, ss. 35-42.
• Chwalba, A. (2005). Historia Polski 1795-1918, Kraków.
• Daszyński a międzynarodówka, (16 VII 1920). „Kurjer Poznański”, nr 160, s. 1.
• Dziki, S. (1988). Stan badań nad prasą krakowską, W: Książki, czasopisma, biblioteki Krakowa XIX i XX wieku. Materiały z sesji naukowej odbytej w dniach 6-7 maja 1986 r. w czterdziestolecie WSP w Krakowie, R. Ergetowski (red.), Kraków 1988, ss. 196-210.
• Feldman, W. (1933). Dzieje polskiej myśli politycznej w okresie porozbiorowym, L. Wasilewski (przedm.), przejrzał i uzupełnił J. Feldman, Warszawa.
• Fras, Z. (1994). Demokraci galicyjscy w latach 1848-1875, W: Galicja i jej dziedzictwo, t. I: Historia i polityka, W. Bonusiak, J. Buszko (red.), Rzeszów, ss. 43-56.
• Gąsowski, T. (1995). Galicja – „żydowski matecznik”, W: Galicja i jej dziedzictwo, t. II: Społeczeństwo i gospodarka, J. Chłopecki, H. Madurowicz-Urbańska (red.), Rzeszów 1995, ss. 125-135.
• Gąsowski, T. (1996). Między gettem a światem. Dylematy ideowe Żydów galicyjskich na przełomie XIX i XX wieku, Kraków.
• Górski, G. (2001). Ustrój monarchii Austro-Węgierskiej, W: G. Górski, S. Salmonowicz, Historia ustrojów państw, Warszawa, ss. 505-515.
• Grodziski, S. (1961). Ludzie luźni. Studium z historii państwa i prawa polskiego, Kraków.
• Grodziski, S. (1999). Wielka Historia Polski, t. 6: Polska w czasach przełomu (1764-1815), Kraków.
• Hibel, K. (2014). „Wojna na mapy”, „wojna na słowa”. Onomastyczne i międzykulturowe aspekty polityki językowej II Rzeczpospolitej w stosunku do mniejszości ukraińskiej w Galicji Wschodniej w okresie międzywojennym, Wien – Berlin 2014.
• Hołub, B. (2013). Studium historyczno-geograficzne narodowości w Galicji Wschodniej w świetle spisów ludności w latach 1890-1910, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio B. Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia”, vol. LXVIII, no. 2, ss. 15-40.
• Homola-Skąpska, I, Grodziski, S. (1999). Dniestrem ku Morzu Czarnemu, W: Studia z historii Polski XIX i XX wieku ofiarowane Profesorowi Józefowi Buszce w pięćdziesięciolecie doktoratu, I. Paczyńska (red.), Kraków, ss. 35-50.
• Hrycak, J. (2000). Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu, przeł. K. Kotyńska, Lublin.
• Hud, B. (2013). Ukraińcy i Polacy na Naddnieprzu, Wołyniu i w Galicji Wschodniej w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Zarys historii konfliktów społeczno-etnicznych, przeł. A. Korzeniowska – Bihun, M. Hud, Lwów – Warszawa.
• Jabłoński, Z., Zdrada, J. (1970). Koźmian Stanisław, pseud. Bazilio, Du Baril, Erazm, Weiss, Wil...., Wilhelm (1836-1922), W: Polski Słownik Biograficzny, t. XV: Kozłowska Zofia – Kubacki Stanisław, Wrocław – Warszawa – Kraków 1970, ss. 61-66.
• Jakubek, M. (2004). Prasa Krakowa 1795-1918 [Rozprawy doktorskie obronione na UJ w 2004 r.], pobrane z: http://www.archiwum.uj.edu.pl/112 [dostęp: 08.01.2020].
• Jakubek, M. (2006). Prasa Krakowa 1795-1918. Statystyka i typologia, W: Kraków – Lwów. Książki – czasopisma – biblioteki, t. VIII, H. Kosętka (red.), Kraków 2006, ss. 316-329.
• Jakubek, M. (2004). Prasa krakowska 1795-1918. Bibliografia, Kraków.
• Janowski, M. (1996). Inteligencja wobec wyzwań nowoczesności. Dylematy ideowe polskiej demokracji liberalnej w Galicji w latach 1889-1914, Warszawa.
• Jaskólski, M. (1989). Wokół Szujskiego, „Historyka”, t. XIX, ss. 129-136.
• Jaskólski, M. (2014). Kaduceus polski. Myśl polityczna konserwatystów krakowskich 1866-1934, Kraków.
• Jaskólski, M. (1988). Między normatywizmem i uniwersalizmem. Myśl prawno-polityczna Władysława L. Jaworskiego, Wrocław.
• Jędrzejowska, K. (2014). Merkantylizm i nacjonalizm ekonomiczny: perspektywa realistyczna w międzywojennej ekonomii politycznej,
• W: Teoria realizmu w nauce o stosunkach międzynarodowych, M. Haliżak, J. Czaputowicz (red.), Warszawa, ss. 123-140.
• Kargol, T. (2003). Izba Przemysłowo–Handlowa w Krakowie w latach 1850-1939. Dzieje – ludzie – polityka gospodarcza, Kraków.
• Karolczak, K. (1994). Sprawy narodowościowe w Galicyjskim Sejmie Krajowym w latach 1861-1873, W: Galicyjskie dylematy. Zbiór rozpraw, K. Karolczak, H. W. Żaliński (red.), Kraków, ss. 31-49.
• Kofman, J. (1992). Nacjonalizm gospodarczy – szansa czy bariera rozwoju. Przypadek Europy Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym, Warszawa.
• Kohn, H. (1961). The Habsburg Empire 1804-1918, New York.
• Kozub-Ciembroniewicz, W. (1986). Austria a Polska w konserwatyzmie Antoniego Z. Helcla 1846-1865, Kraków.
• „Inseraty (krajowe) (zagraniczne). Czasopismo codzienne, wychodzące o godzinie 8mej rano (wyjąwszy niedziele i święta uroczyste)”, (1 III 1867). Kraków, 28 lutego, nr 1 [s. 1].
• „Inseraty (krajowe) (zagraniczne). Czasopismo codzienne, wychodzące o godzinie 8mej rano (wyjąwszy niedziele i święta uroczyste)”, (5 III 1867). Kraków, 4 marca nr 4 [s. 1].
• „Inseraty (krajowe) (zagraniczne). Czasopismo codzienne, wychodzące o godzinie 8mej rano (wyjąwszy niedziele i święta uroczyste)”, (6 III 1867). Kraków, 5 marca (Dalszy ciąg.), nr 5 [s. 1].
• Lisowska-Magdziarz, M. (2004). Analiza zawartości mediów. Wersja 1.1, Kraków.
• Majkowska-Aleksiewicz, A. (1992). Historia drukarstwa Galicji Wschodniej w latach 1815-1860, Wrocław.
• Menz, M. (2015). Stanisław Koźmian, Autobiografia, „Galicja. Studia i materiały”, nr 1, ss. 397-438.
• Moklak, J. (2004). W walce o tożsamość Ukraińców. Zagadnienia języka wykładowego w szkołach ludowych i średnich w pracach Galicyjskiego Sejmu Krajowego 1866-1892, Kraków 2004.
• Myśliński, J. (1991). Wysłouchowie: twórcy prasy ludowej, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, R. XXX, nr 3-4, ss. 145-152.
• Olszański, T., A. (2013). Kresy Zachodnie. Miejsce Galicji Wschodniej i Wołynia w państwie ukraińskim, Warszawa.
• Pietrzak, J. (2015). Myśl społeczno-polityczna ks. Stanisława Stojałowskiego, W: „Rodzinna Europa”. Europejska myśl polityczno-prawna u progu XXI wieku, P. Fiktus, H. Malewski, M. Marszał (red.), Wrocław, ss. 171-83.
• Pijaj, S. (2006). Posłowie ruscy w parlamencie wiedeńskim w latach 1848-1879, W: Ukraińskie tradycje parlamentarne, XIX-XX wiek, J. Moklak (red.), Kraków, ss. 95-126.
• Przybyszewska, A., Włodek, R. (2013-2014). Szutkiewicz (błędnie Szukiewicz) Jan Stanisław Michał, pseud. Autor Popychadła (1861-1897), W: Polski Słownik Biograficzny, t. XLIX: Szpilowski Hilary – Szyjewski Andrzej, Warszawa – Kraków, ss. 411-412.
• Райківський, I (2012). Ідея української національної єдності в громадському житті Галичини ХІХ століття, Івано-Франківськ 2012.
• Röskau-Rydel, I. (2011). Niemcy w Galicji (1772-1918), W: Galicja 1772-1918. Problemy metodologiczne, stan i potrzeby badań, t. 2, A. Kawalec, W. Wierzbieniec, L. Zaszkilniak (red.), J. Maternicki (wstęp), Rzeszów, ss. 56-78.
• Rozmowa z Nadią Gergało-Dąbek (rozm. przepr. Agnieszka Bąder) (11 XI 2013). Polsko-ukraińskie labirynty językowe, „Monitor Wołyński”, http://monitor-press.com/pl/2-pol/artyku-y/2505-polsko-ukrai-skie-labirynty-j-zykowe.html [dostęp: 2020-04-27].
• Schiper, I. (1937). Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, Warszawa.
• Soboń, M. (2011). Polacy wobec Żydów w Galicji doby autonomicznej w latach 1868-1914, Kraków.
• Sowa, K. Z. (1994). Słowo wstępne, W: Galicja i jej dziedzictwo, t. I: Historia i polityka, W. Bonusiak, J. Buszko (red.), Rzeszów, ss. 5-8.
• Srokowski, K. (1923). N. K. N. Zarys historji Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków.
• Stoczewska, B. (2009). Antoniego Zygmunta Helcla poglądy na kwestię rusińską w Galicji, W: Doktryny. Historia. Władza. Księga dedykowana profesorowi Wiesławowi Kozubowi-Ciembroniewiczowi z okazji czterdziestolecia pracy naukowej, A. Citkowska-Kimla, M. Kiwior-Filo, B. Szlachta (red.), Kraków, ss. 283-298.
• Stoczewska, B. (2011). Wizerunek Ukraińca w polskiej myśli politycznej – perspektywa historyczna oraz współczesne odniesienia, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol. LVIII/1, „Sectio G”, ss. 139-155.
• Śliwa, M. (1994). Obcy czy swoi. Z dyskusji nad kwestią żydowską w Galicji u schyłku XIX wieku, W: Galicyjskie dylematy. Zbiór rozpraw, K. Karolczak, H. W. Żaliński (red.), Kraków, ss. 18-30.
• Tomasiewicz, J. (2017). Antysemityzm gospodarczy między pozytywizmem a nacjonalizmem (1876-1941), W: Między pozytywizmem a nacjonalizmem. Przemiany kultury polskiej kultury polskiej w latach 1886-1918, M. Gloger (red.), Warszawa, ss. 229-263.
• Tyrowicz, M. (1982). Pobudkiewicz Franciszek Ksawery Mikołaj (1825-1907), W: Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII/1: Pniowski Jan – Pogonowski Jan, z. 112, Kraków 1982, ss. 6-7.
• Waldenberg, M. (1992). Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Dzieje. Idee, Warszawa.
• Waldenberg, M. (2011). Polska polityka wschodnia a ukraiński ruch narodowy, W: Myśl i polityka. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jackowi Marii Majchrowskiemu, t. I, B. Szlachta (red.), Kraków, ss. 105-114.
• Wereszycki, H. (1986). Pod berłem Habsburgów. Zagadnienia narodowościowe, Kraków.
• Wasylewski, S. (1962). Życie polskie w XIX wieku, opracował, przedmową i przypisami opatrzył Z. Jabłoński, Kraków.
• Wyka, K. (1951). Teka Stańczyka na tle historii Galicji w latach 1849-1869, Wrocław.
• Yekelchyk, S. (2009). Ukraina. Narodziny nowoczesnego narodu, tłum. J. Gilewicz, Kraków.
• Zaręba, A. (1961). Wpływ polszczyzny na słownictwo innych języków słowiańskich, Język Polski. Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego”, R. XLI (styczeń – luty), s. 1-19.

Identifiers

DOI

10.34813/07coll2020