Język Hajnówki jako element stylizacji w powieści kryminalnej Okularnik Katarzyny Bondy

• Authors: Czarnecka Katarzyna

Title variants

EN

Language of Hajnówka as element of language stylization in crime story Okularnik by Katarzyna Bonda

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Katarzyna Bonda jest jedną z bardziej poczytnych autorek kryminałów. Urodziła się w Hajnówce na Podlasiu, w miasteczku o skomplikowanym wizerunku językowym (obecność polszczyzny, języków białoruskiego i ukraińskiego oraz ich odmian gwarowych), tu też umiejscowiła akcję swojej nagradzanej powieści. W Okularniku pojawiają się elementy języka Hajnówki – charakterystyczne antroponimy, zapożyczenia białoruskie i rosyjskie, gwaryzmy; wyrazy związane z tradycjami Cerkwi prawosławnej, ze wschodnią obrzędowością, tradycyjną kuchnią. Jest ich w powieści niewiele i są niekonsekwentnie stosowane, jednak trzeba przyznać, że w tego typu twórczości literackiej ich obecność jest zaskakująca, jako że determinantem tworzywa językowego uprawianej przez Bondę literatury popularnej jest funkcja komunikatywna.

EN

Katarzyna Bonda has recently become one of the most popular authors of crime stories. She was born in Hajnówka, a town in North-eastern Poland, situated near the Belarusian border. A rather complicated and peculiar language situation can be observed here: the inhabitants speak Polish (including its regional variants), East-Slavic languages (Belarusian and Ukrainian) and East-Slavic sub-dialects. The story told by Bonda takes place in this small town. In Okularnik various elements of the town inhabitants’ language can be found: e.g. typical anthroponyms, loanwords from Belarusian or Russian and forms from East-Slavic subdialects. There are words used in the Eastern Orthodox Church, words typical of Eastern rituals and traditional cuisine. Although only a few dialect forms and loanwords are used infrequently by the author, the use of the stylized language is itself very surprising in this literary genre.

Keywords

PL

stylizacja językowa; pogranicze; gwary wschodniosłowiańskie

EN

language stylization; borderland; East-Slavic subdialects

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 65
• Pages: 5-17

Contributors

author

Czarnecka Katarzyna

• Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie

References

• Barwiński Marek, 2005, Struktura narodowościowa i językowa mieszkańców południowo-wschodniej części województwa podlaskiego. Porównanie wyników badań terenowych i narodowego spisu powszechnego, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. XII, s. 67–84.
• Bonda Katarzyna, 2015, Okularnik, MUZA SA, Warszawa.
• Brzezina Maria, 1997, Stylizacja rosyjska, Energeia, Warszawa.
• Cieślik Mariusz, 2015, Katarzyna Bonda: Nie interesował mnie problem „żołnierzy wyklętych”, ale to, jak on nas dziś infekuje. Z Katarzyną Bondą rozmawia Mariusz Cieślik, http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,138262,18327598, katarzyna-bonda-w-takiej-sytuacji-juz-nie-wiesz-kim-jestes.html (dostęp:29.03.2016).
• Czarnecka Katarzyna, 2015a, Jak się mówi w Hajnówce – według hajnowian, w: M. Czabańska-Rosada, E. Golachowska, E. Serafin, K. Taborska, A. Zielińska, red., Pogranicze wschodnie i zachodnie, Instytut Slawistyki PAN, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża, Fundacja Slawistyczna, Warszawa–Gorzów Wielkopolski, s. 201–210.
• Czarnecka Katarzyna, 2015b, Zróżnicowanie językowe średniego pokolenia mieszkańców Hajnówki na pograniczu wschodnim w świetle wypowiedzi jego reprezentantów, w: E. Wierzbicka-Piotrowska, red., Dialog pokoleń w języku potocznym, w języku wsi i miasta, w literaturze, w publicystyce, w tekstach kultury, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 263–276.
• Karaś Halina, red., Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, http://www.dialektologia.uw.edu.pl (dostęp: 14.10.2018).
• Karłowicz Jan, red., 1901, Słownik gwar polskich, t. 2, Akademia Umiejętności, Kraków.
• Kurkiewicz Juliusz, 2016, Bestsellery roku 2015: Polska czeka na swojego Stiega Larssona, „Gazeta Wyborcza”, 15.03.2016, http://wyborcza.pl/1,75475,19767478,bestsellery-roku-2015-polska-czeka-na-swojego-stiegalarssona.html (dostęp: 29.03.2016).
• Pater Ryszard, 2017, Dawna zabudowa ulic w Hajnówce, brak wydawnictwa, Hajnówka.
• Rigamonti Magdalena, 2016, Katarzyna Bonda: Nie potępiam żołnierzy wyklętych, potępiam tylko to, co robił „Bury”, z Katarzyną Bondą rozmawia Magdalena
• Rigamonti, dziennik.pl, 20.02.2016, http://wiadomosci.dziennik.pl/opinie/artykuly/513631,katarzyna-bonda-rozmowa-pogrom-zolnierze-wyklecirigamonti.html (dostęp: 13.03.2017).
• Sajewicz Michał, 1997, O białorusko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie, w: F. Czyżewski, red., Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce, „Rozprawy Slawistyczne”, t. 12, s. 91–107.
• Sajewicz Michał, 2013, Nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie na tle ogólnopolskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Słownik gwar polskich, 1983, t. II, z. 2(5), opracowany przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kierunkiem Jerzego Reichana, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Smułkowa Elżbieta, 1992, Pojęcie gwar przejściowych i mieszanych na polsko-białoruskim pograniczu językowym, w: J. Bartmiński, M. Łesiow, Między Wschodem i Zachodem. Cz. 4: Zjawiska językowe na pograniczu polsko-ruskim. Dzieje Lubelszczyzny, t. 6, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin, s. 21–33.
• Stan czytelnictwa w Polsce w 2015 roku, http://www.bn.org.pl/download/document/ 1459845698.pdf (dostęp: 2.11.2017).
• Sulej Karolina, 2014, Katarzyna Bonda, królowa polskiego kryminału: Aniołów nie ma [ROZMOWA], „Gazeta Wyborcza”, 2.10.2014, http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127290,16733782,Katarzyna_Bonda__krolowa_polskiego_ kryminalu__Aniolow.html (dostęp: 5.11.2017).
• Tomczuk Jacek, 2016, Katarzyna Bonda. Królowa kryminałów i dziewczyna z Hajnówki, z Katarzyną Bondą rozmawia Jacek Tomczuk, „Newsweek”, 28.09.2016, http://www.newsweek.pl/kultura/katarzyna-bonda-kimjest-krolowa-kryminalow-z-hajnowki-,artykuly,397806,1.html (dostęp: 13.03.2017).
• Top 10 polskich kryminałów, 2016, „Wprost”, nr 29, https://www.wprost.pl/ tygodnik/10015459/Top-10-polskich-kryminalow.html (dostęp: 2.11.2017).
• Weinreich Uriel, 1953, Languages in Contact, Linguistic Circle of New York, New York.
• Wilkoń Aleksander, 1999, Problemy stylizacji językowej w literaturze, w: tenże, Język artystyczny. Studia i szkice, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, s. 91–114.
• Аркушин Григорій, 2004, Іменний словотвір західнополіського говору, Вежа, Луцк.
• http://www.bn.org.pl/download/document/1459845698.pdf (dostęp: 2.11.2017).
• http://www.mkidn.gov.pl/pages/posts/doroczne-nagrody-ministra-kultury-idziedzictwa-narodowego-4726.php (dostęp: 2.11.2017).
• http://www.wiadomosci24.pl/artykul/wyniki_plebiscytu_ksiazka_roku_2015_344773-2--1-d.html (dostęp: 2.11.2017).
• www.gwarypolskie.uw.edu.pl (dostęp: 2.11.2017).