Żydzi i Niemcy w Poznaniu – (nie)pamięć w krajobrazie miejskim. Analiza korpusu prasowego i wywiadów grupowych

• Authors: Małgorzata Fabiszak , Anna Weronika Brzezińska

Title variants

EN

Jews and Germans in Poznań – (Non)Memory in the Urban Landscape. An Analysis of a Newspaper Corpus and Focus Groups Interviews

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest opisanie interakcji między zmieniającym się krajobrazem miejskim Poznania, zwłaszcza jego cmentarzy i terenów pocmentarnych, a (nie)pamięcią współczesnych poznaniaków dotyczącą dawnych jego mieszkańców. Badania ilościowe i jakościowe przeprowadzono w dwóch etapach. W pierwszym, opierającym się na metodzie wypracowanej na gruncie językoznawstwa, poddano analizie artykuły prasowe z „Głosu Wielkopolskiego” i lokalnego dodatku do „Gazety Wyborczej”, obejmujące lata 1990–2014. Na ich podstawie wyłoniono zagadnienia szczegółowe do wywiadów grupowych wśród czterech pokoleń poznaniaków. Tym sposobem możliwe było zbadanie pamięci o poznańskich Niemcach i Żydach funkcjonującej zarówno w dyskursie publicznym, jak i w nieoficjalnych rozmowach zwykłych mieszkańców miasta.

EN

The aim of the article is to describe the interaction between the changing urban landscape of the city of Poznań and the (non)memory of the city inhabitants about its multi-ethnic heritage. The focus is on the cemeteries past and present, some of which were transformed into spaces with new functionalities. The quantitative and qualitative research was conducted in two stages. First, drawing on corpus linguistic methods, articles from two dailies: „Głos Wielkopolski” and „Gazeta Wyborcza” – the local supplement, covering 1990–2014 were analysed. This analysis led to the formulation of topics for the focus group interviews conducted among the four generations of Poznań inhabitants. In this way the collective memory about Poznan Jews and Germans could be investigated in its two dimensions: the public discourse of mass media as well as the semi-private discourses of communicated memory.

Keywords

PL

pamięć społeczna; miasto; Poznań; Żydzi; Niemcy; wywiady grupowe

EN

collective memory; city; Poznań; Jews; Germans; focus groups

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2016
• Issue: 2(221)
• Pages: 217-241

Contributors

author

Małgorzata Fabiszak

• Wydział Anglistyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, al. Niepodległości 4, 61-874 Poznań

author

Anna Weronika Brzezińska

• Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Umultowska 89 D, 61-614 Poznań

References

• Anthony, Laurence. 2014. AntConc 3.2.4 [Computer Software]. Tokyo, Japan: Waseda University. http://www.laurenceanthony.net/ (dostęp 13.01.2016).
• Assmann, Aleida. 2008. Canon and Archive.W: Cultural Memory Studies: An International and Interdisciplinary Handbook. Berlin: Walter de Gruyter, s. 97–106.
• Assmann, Jan. 1997. Collective Memory and Cultural Identity. „New German Critique” 65: 125–133.
• Baker, Paul, Costas Gabrielatos, Majid Khosravinik, Michał Krzyżanowski, Tony McEnery i Ruth Wodak. 2008. A Useful Methodological Synergy? Combining Critical Discourse Analysis and Corpus Linguistics to Examine Discourses of Refugees and Asylum Seekers in the UK Press. „Discourse & Society” 19/3: 273–305.
• Bodnar, John E. 1992. Remaking America. public Memory, Commemoration, Patriotism in the Twentieth Century. Princeton: Princeton University Press.
• Bykowski, Paweł. 2010. (Nie)pamięć losów Gdańska wśród studentów Politechniki Gdańskiej. W: M. Mendel i A. Zbierzchowska (red.). Tożsamość Gdańszczan. Budowanie na (niepamięci). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 293–305.
• Fabiszak, Małorzata. 2007. A Conceptual Metaphor approach to war discourse an its implications. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Foucault, Michel. 1977. Language, Counter-memory, Practice. Selected Essays and Interviews. Ithaca: Cornell University Press.
• Freud, Sigmund. [1939] 2010. Moses and Monotheism. Vintage Books.
• Golka, Marian. 2009. Pamięć społeczna i jej implanty. Warszawa: Scholar.
• Halbwachs, Maurice. [1925] 1992. On Collective Memory. Chicago: The University of Chicago Press. (oryg. Les cadres sociaux de la mémoire).
• Kaltenberg-Kwiatkowska, Ewa. 2011. O oznaczaniu i naznaczaniu przestrzeni miasta. „Przegląd Socjologiczny” 2–3: 135–165.
• Korzeniewki, Bartosz. 2009. Demokratyzacja pamięci wobec problemu asymilacji pa- mięci mniejszości w Polsce po 1989 roku. W: L.M. Nijakowski (red.). Etniczność, pamięć, asymilacja. Wokół problemów zachowania tożsamości mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, s. 129–139.
• Lubierska-Lewandowska, Joanna. bdw. Kilka słów o poznańskich nekropoliach, Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne, http://wtgniazdo.org/upload/opracowania/poznanskie_nekropolie.pdf (dostęp 13.01.2016).
• Malicki, Krzysztof. 2012. Pamięć przeszłości pokolenia transformacji. Warszawa: Scholar.
• Michalic, Joanna Beata. 2012. “Remembering to Remember”, “Remembering to Bene- fit”, “Remembering to Forget”: The variety of memories of Jews and the Holocaust in postcommunist Poland. „Jerusalem Centre for Public Affairs” 113. http://jcpa. org/article/remembering-to-remember-remembering-to-benefit-remembering-to-forget-the-variety-of-memories-of-jews-and-the-holocaust-in-postcommunist-poland/ (dostęp 27.05.2013).
• Nietzsche, Friedrich. [1874] 1997–2015. „On the Use and Abuse of History for Life.” Great Literature Online. <http://nietzsche.classicauthors.net/abuse/abuse1.html> (21 Sep, 2015). (oryg. Unzeitgemäße Betrachtungen.Vom Nutzen und Nachteil der Historie für das Leben (1874)).
• Nietzsche, Frederik. [1887] 1994. On the Genealogy of Morality. (tłum. Carol Diethe, red. Keith Ansell-Pearson, oryg. Zur Genealogi der Moral). CUP.
• Pawłowicz, Edmund. 2013. Próba wymuszonego awansu. W: Projekt – Miasto. Wspomnienia poznańskich architektów 1945–2005. Poznań: Wydawnictwo Miejskie Poznania.
• Przepiórkowski, Adam, Mirosław Bańko, Rafał L. Górski i Barbara Lewandowska-Tomaszczyk (red.). 2012. Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa: WN PWN.
• Rapley, Tim. 2010. Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Warszawa: WN PWN.
• Rydzewska, Agnieszka, Michał Krzyżaniak i Piotr Urbański. 2011. Niegdyś sacrum, dziś profanum – dawne cmentarze ewangelickie Poznania i okolic. „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 15: 64–72.
• Skoczylas, Łukasz. 2014. Pamięć społeczna miasta – jej liderzy i odbiorcy. Warszawa: Scholar.
• Szacka, Barbara. 2000. Pamięć zbiorowa i wojna. „Przegląd Socjologiczny” 49(2): 11–28.
• Szacka, Barbara. 2006. Czas przeszły – pamięć – mit. Warszawa: Scholar.
• Szulkowska, Jolanta. 2010. Krajobrazy gdańskiej pamięci. Wspomnienia słuchaczy Gdańskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. W: M. Mendel i A. Zbierzchowska (red.). Tożsamość Gdańszczan. Budowanie na (niepamięci). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 57–71.
• Tanaś, Sławomir. 2008. Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Tanaś, Sławomir. 2010. Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki. W: A. S. Czyż i B. Gutowski (red.). Sztuka cmentarzy w XIX i XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, s. 75–81.
• Thum, Gregor. 2011. Uprooted. How Breslau became Wrocław during the century of expulsions. Wrocław: Via Nova.
• Worpole, Ken. 2003. Last Landscapes. The Architecture of the Cemetery in the West. London: Reaction.
• Wylegała, Anna. 2013. Społeczna pamięć przesiedlenia: studium porównawcze na przykładzie dwóch powojennych społeczności lokalnych Polski i Ukrainy. „Studia Socjologiczne” 2(209): 149–172.