Etyka instytucjonalna Karla Homanna jako propozycja „pojednania” etyki z ekonomią

• Authors: Jacek Sójka

Title variants

EN

Karl Homann’s Institutional Ethics as a Proposal of „Reconciliation” Between Ethics and Economics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst poświęcony jest koncepcji etyki ładu (Ordnungsethik) Karla Homanna (nazywanej także etyką instytucjonalną), wyrosłej z tradycji ordoliberalizmu niemieckiego i będącej początkiem osobnego nurtu tej refleksji. Oferuje ona takie podejście do problematyki gospodarczej, które pozwala uniknąć sztucznych opozycji mających swe źródła w nieporozumieniach terminologicznych (np. utożsamianie moralności z altruizmem oraz interesu własnego z egoizmem) oraz w ahistorycznym ujmowaniu natury współczesnej gospodarki, a prowadzących do przekonania o niemożliwości pogodzenia rynkowej konkurencji z moralnością. Artykuł ten składa się z czterech części. Pierwsza ukazuje tytułową potrzebę „pojednania”, zaś część druga przedstawia myślenie o rynku w kategoriach ładu nadrzędnego zgodne z pierwotną propozycją ordoliberalizmu Waltera Euckena. Następne części poświęcone już będą wyłącznie argumentom Karla Homanna. Część trzecia zaprezentuje modelowe, czyli teoretyczne, ujęcie relacji rynkowej konkurencji i moralności, a część czwarta pokaże jak w konkretnej sytuacji można i czasami trzeba odchodzić od teoretycznych ustaleń, stawiając na rozwiązania pragmatyczne. Tekst ten zamykają uwagi końcowe i próba oceny propozycji Karla Homanna.

EN

This article is dedicated to the idea of order ethics (Ordnungsethik) by Karl Homann, called also an institutional ethics, which has been developed within the German ordoliberal tradition and has become a separate strand within this movement. It offers an approach to economic life which avoids the traps of terminological misunderstandings (such as identifying morality with altruism and self-interest with egoism) and of an ahistorical approach to the nature of contemporary economy which could lead to the belief that morality and market competition cannot be reconciled. The article is composed of four parts. Th e first deals with the title problem of reconciliation while the second presents an understanding of a market in terms of a framing order in accordance with the original, ordoliberal proposal of Walter Eucken. Other parts are focused on the work of Karl Homann. The third part presents a theoretical, paradigmatic approach to a relation of competition and morality within a market, and the fourth one deals with the problem of a departure from the theoretical perspective caused by the need for pragmatic solutions to given problems. In conclusion an evaluation of Homann’s proposals will be given.

Keywords

PL

ordoliberalizm; Ordnungsethik; etyka gospodarcza; etyka instytucjonalna; moralność rynku

EN

ordoliberalism; Ordnungsethik; business ethics; institutional ethics; market morality

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2016
• Volume: 158/1
• Pages: 15-39

Contributors

author

Jacek Sójka

• Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Szamarzewskiego 89, 60-568 Poznań

References

• Aldridge A., 2006, Rynek. Tłum. M. Żakowski, Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Barth J.R., Caprio G., Levine R., 2012, Guardians of Finance. Making Regulators Work for Us. Cambridge MA: The MIT Press.
• Blaug M., 1994, Teoria ekonomii. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Brenkert G.G., Beauchamp T.L., 2010, Introduction. W: G.G. Brenkert, T.L. Beauchamp (eds), The Oxford handbook of business ethics. Oxford: Oxford University Press: 3–18.
• Buchanan J.M., 1975, The Samaritan’s dilemma. W: E.S. Phelps (ed.), Altruism, Morality, and Economic Theory. New York: Russel Sage Foundation: 71–85.
• Cornwell J., 2010, MacIntyre on money. „Prospect”, 20 października, www.Prospectmagazine.co.uk/magazine/alasdair-macintyre [dostęp 28.02.2014].
• Dylus A., 1997, Zmienność i ciągłość. Polskie transformacje ustrojowe w horyzoncie etycznym. Warszawa: Centrum im. Adama Smitha, Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
• Eggertsson T., 1996, A note on the economics of institutions. W: L.J. Alston, T. Eggertsson, D.C. North (eds), Empirical Studies in Institutional Change. Cambridge: Cambridge University Press: 6–24.
• Gini A., Marcoux A.M., 2014, When being a good company isn’t good enough. W: M. Okonkwo (ed.), Christian Ethics and Corporate Culture. A Critical View on Corporate Responsibilities. Cham: Springer: 149–154.
• Holmes S., 1995, Passions and Constraint. On the Theory of Liberal Democracy. Chicago: Chicago University Press.
• Homann K., 1990, Wettbewerb und Moral. „Jahrbuch für Christliche Sozialwissenschaften” Bd. 31: 34–56.
• Homann K., 2002, Vorteile und Anreize. Zur Grundlegung einer Ethik der Zukunft. Tübingen: Mohr Siebeck.
• Homann K., 2006a, Competition and Morality. Discussion Paper 2006-4. Wittenberg: Wit-tenberg-Zentrum für Globale Ethik e.V.
• Homann K., 2006b, The sense and limits of the economic method in business ethics. Discussion Paper 2006-5. Wittenberg: Wittenberg-Zentrum für Globale Ethik e.V.
• Homann K., 2006c, Morality and advantages. Discussion Paper 2006-6. Wittenberg: Wittenberg-Zentrum für Globale Ethik e.V.
• Homann K., 2008, Profit and morality in global responsibility. W: J. Conill, C. Lütge, T. Schön-wälder-Kuntze, Corporate Citizenship, Contractarianism and Ethical Theory. On Philosophical Foundations of Business Ethics. Surrey: Ashgate: 79–86.
• Homann K., Lütge C., 2005, Einführung in die Wirtschaftsethik. Münster, LIT Verlag.
• Koslowski P., 2008, Some principles of ethical economy. W: C. Cowton, M. Haase (eds), Trends in Business and Economic Ethics. Berlin: Springer: 31–70.
• Kuhnert S., 2006, The man who heated up economic discussion with a stole: Walter Eucken’s challenge to the social science. Referat wygłoszony na konferencji „Vincent Ostrom: Th e Quest to Understand Human Affairs”, Indiana University Bloomington 2006, s. 1–12, www.indiana.edu/~voconf/papers/kuhnert_voconf.pdf [dostęp 1 lutego 2016].
• Lütge C., 2005, Economic ethics, business ethics and the idea of mutual advantages. „Business Ethics. A European Review”, 14(2): 108–118.
• Mączyńska E., Pysz P., 2013, Liberalizm – neoliberalizm – ordoliberalizm. W: Fundamentalne problemy w teorii ekonomii i praktyce gospodarczej. Sesja plenarna – IX Kongres Ekonomistów Polskich. Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne: 85–105.
• North D.C., 1990, Institutions, Institutional Change and Economic Performance. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sandel M.J., 2013, Czego nie można kupić za pieniądze. Moralne granice rynku. Tłum. A. Chromik, T. Sikora, Warszawa: Kurhaus Publishing.
• Szahaj A., 2014, Kapitalizm drobnego druku. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Szulczewski G., 2013, Rozważania o miejscu etyki i moralności w teorii i praktyce gospodarczej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
• Szulczewski G., 2015, Wolny rynek a porządek konkurencyjny. Dwie koncepcje społeczno-gospodarczego ładu. „Prakseologia” 157, t. 2: 95–117.
• Weber M., 2010, Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Tłum. B. Baran, P. Miziński, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.