Potyczki historyka z faktami

• Authors: Dolański Dariusz

Title variants

EN

Historians’ skirmishes over the facts

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pojęcie faktu historycznego jest jedną z podstawowych kategorii metodologicznych w badaniach historycznych. Na pierwszy rzut oka wśród historyków wydaje się być pojęciem z rzędu oczywistych, zgodnym z tzw. zdrowym rozsądkiem. W praktyce badawczej jednak obserwuje się różne rozumienie faktu – od pozytywistycznego, podkreślającego jego obiektywne istnienie, do postmodernistycznego, które temu obiektywizmowi zaprzecza. Pomiędzy tymi skrajnymi postawami mieści się wiele odcieni pośrednich, czyniąc teorię faktu historycznego jednym z głównych problemów współczesnej teorii historii.

EN

The concept of historical fact is a fundamental methodological category in historical research. Apparently it seems to be an obvious and common sense concept among historians. In research, however, we can observe a different understanding of fact ranging from a positivist approach, emphasizing its objective existence to a postmodernist orientation that denies this objectivity. Between these two extremes there are numerous indirect nuances making the theory of historical fact one of the main problems of contemporary theory of history.

Keywords

PL

fakt historyczny; modernizm; postmodernizm

EN

historical fact; modernism; postmodernism

• Publisher: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: Relacje. Studia z nauk społecznych
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 99-109

Contributors

author

Dolański Dariusz

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Ankersmith F.R. (1983), Narrative Logic. A Semantic Analysis of the Historian’s Language, Hague-Boston-London.
• Ankersmith F. (2004), Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, Kraków.
• Ankersmith F.R., Kellner H. (1994), The New Philosophy of History, London.
• Bańko M. (red.) (2007), Słownik języka polskiego, t. 1, Warszawa.
• Bobińska C. (1964), Historyk, fakt, metoda, Warszawa.
• Braudel F. (1949), La Méditerranée et le Monde Méditerranéen a l’époque de Philippe II, Paris (wyd. polskie: Braudel F. (1976-1977), Morze Śródziemne i świat śródziemnomorski w epoce Filipa II, Gdańsk, t. 1-2).
• Braudel F. (1979), Civilisation matérielle, économie et capitalisme, XVe-XVIIIe siecle, Paris vol. 1-3, Paris (wyd. polskie: Braudel F. (1992), Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVIII wiek, t. 1-3).
• Braudel F. (1999a), O ekonomię historyczną, [w:] F. Braudel (red.), Historia i trwanie, Warszawa, s. 115-125.Braudel F. (1999b), Historia i socjologia, [w:] F. Braudel (red.), Historia i trwanie, Warszawa, s. 152-174.
• Carr R.H. (1999), Historia. Czym jest, wykłady im. George’a Macaulaya Trevelyana wygłoszone na Uniwersytecie w Cambridge styczeń-marzec 1961, oprac. R.W. Davies, wyd. 2, Poznań.
• Collingwood R.G. (1946), The Idea of History, Oxford.
• Danto A.C. (1965), Analytical Philosophy of History, London-New York-Ibadan.
• Danto A.C. (1973), Analytical Philosophy of Knowledge, London-New York-Ibadan.
• Erikson E.H. (1958), Young Man Luther. A Study in Psychoanalysis and History, New York.
• Erikson E.H. (1969), Gandhi’s Truth. On the Origins of Militant Nonviolence, New York.
• Falkowski T. (2013), Myśl i zdarzenie. Pojęcie zdarzenia historycznego w historiografii francuskiej XX wieku, Kraków.
• Fromm E. (1941), Escape from Freedom, New York (wyd. polskie: Fromm E. (1970), Ucieczka od wolności, Warszawa).
• Grabski A.F. (1985), Dylematy psychohistorii, [w:] A.F. Grabski, Kształty historii, Łódź, s. 505-562.
• Grabski A.F. (2000), Zarys historii historiografii polskiej, Poznań.
• Handelsman M. (1921), Historyka, cz. 1: zasady metodologii historii, Zamość.
• Handelsman M. (1928), Historyka. Zasady metodologii i teorii poznania historycznego. Podręcznik dla szkół wyższych, wyd. 2, uzup., Warszawa-Kraków-Lublin-Łódź-Paryż-Poznań-Wilno-Zakopane.
• Kubiak-Sokół A., Sobol E. (oprac.) (2007), Słownik frazeologiczny, Warszawa.
• Kula W. (1962), Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego. Próba modelu, Warszawa.
• Kuzmiński A. (1973), The Paradox of historical Knowledge, „History and Theory” 3, s. 269-289.
• Kuzmiński A. (1979), Defending historical Realism, „History and Theory” 3, s. 316-349.
• Le Goff J. (1964), Civilisation de l’Occident médiéval, Paris (wyd. polskie: Le Goff J. (1970), Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa).
• Lelewel J. (1715), Historyka tudzież o łatwem i pożytecznem nauczaniu historii, Wilno.
• Linde S.B. (1810-1814), Słownik języka polskiego, t. 1-4, Warszawa.
• Maternicki J. (1970), Niektóre problemy teorii i metodologii historii. Na marginesie książki Jerzego Topolskiego „Metodologia historii”, „Studia Źródłoznawcze” 15, s. 155-166.
• McKinley Runyan W. (1992), Historie życia a psychobiografia, Warszawa.
• Moszczeńska W. (1968), Metodologii historii zarys krytyczny, Warszawa.
• Nowak W.M. (2002), Robina G. Collingwooda filozofia historii, Lublin.
• Nowell-Smith P.H. (1977), The Constructionist Theory of History, „History and Theory” 4, s. 1-28.
• Pawelec T. (2004), Dzieje i nieświadomość. Założenia teoretyczne i praktyka badawcza psychohistorii, Katowice.Pomorski J. (1984), W poszukiwaniu modelu historii teoretycznej, Lublin.
• Pomorski J. (1991), Historyk i metodologia, Lublin.
• Ranke L. (1824), Geschite der Romanischen und germanischen Völker von 1494 bis 1535, Bd. 1, Leipzig-Berlin.
• Rutkowski J. (1918), Statystyka zawodowa ludności wiejskiej w Polsce w drugiej połowie XVI wieku, Kraków.
• Rutkowski J. (1921), Poddaństwo włościan w XVIII wieku w Polsce i niektórych innych krajach Europy, Poznań.
• Rutkowski J. (1923), Historia gospodarcza Polski, t. 1-2, Poznań.
• Skorupka S. (1967), Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1, Warszawa.
• Skorupka S. (red.) (1987), Słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa.
• Sosnowski L. (2007), Sztuka, historia, teoria. Światy Arthura C. Danto, Kraków.
• Strawiński W. (2011), Funkcje i cele nauki – zarys problematyki metodologicznej, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 3, s. 323-335.
• Szymczak M. (red.) (1994), Słownik języka polskiego, t. 1, Warszawa.
• Topolski J. (1965), Narodziny kapitalizmu w Europie XIV-XVII wieku, Warszawa.
• Topolski J. (1968), Metodologia historii, Warszawa.
• Topolski J. (1973), Metodologia historii, wyd. 2, poprawione, Warszawa.
• Topolski J. (1977), Gospodarka polska a europejska w XVI a XVIII w., Poznań.
• Topolski J. (1982a), Marksistowska teoria procesu historycznego a dyrektywy metodologiczne, [w:] J. Topolski, Prawda i model w historiografii, Łódź, s. 44-70.
• Topolski J. (1982b), Myślenie teoretyczne Jana Rutkowskiego, [w:] J. Topolski, Prawda i model w historiografii, Łódź, s. 115-147.
• Topolski J. (1986), Jan Rutkowski. O nowy model historii, Warszawa.
• Topolski J. (1996), Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa.
• Topolski J. (1998), Od Achillesa do Béatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, Warszawa.
• Walsh W.H. (1977), Truth and fact in history reconsidered, „History and Theory” 4, s.53-71.
• Werner W. (2000), Refleksja nad możliwością zastosowania kategorii nieświadomości w historiografii, [w:] A. Motycka, W. Wrzosek (red.), Nieświadomość jako kategoria filozoficzna, Warszawa, s. 288-294.
• White H. (1973), Metahistory. The historical Imagination in Nineteenth Europe, Balitmore--London.
• White H. (2010), Poetyka pisarstwa historycznego, red. E. Domańska, M. Wilczyński, wyd. II popr. i uzup., Kraków.
• Wrzosek W. (1995), Historia – kultura – poznanie. Powstanie nieklasycznej historiografii, Wrocław.
• Zdybel J. (1997), Filozofia Robina George’a Collingwooda, Lublin.