Rodzina w parafii Nowy Korczyn w drugiej połowie XVIII wieku na podstawie ksiąg metrykalnych (cz. 2)

• Authors: Konrad Kołodziejczyk

Title variants

EN

The Family in the Parish of Nowy Korczyn in the Second Half of the 18th Century Based on Parish Registers (Part Two)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu było dokonanie charakterystyki demograficznej dawnej rodziny polskiej na przykładzie miejsko wiejskiej parafii Nowy Korczyn w latach 1751–1800. Otrzymane wyniki zostały porównane z pozostałymi ośrodkami ziem polskich. Analiza była oparta na księgach metrykalnych parafii nowokorczyńskiej. Źródła te cechowała różnorodna kompletność. W pracy posłużono się metodą rekonstrukcji rodzin, zwaną także metodą Henry’ego. W celu charakterystyki demograficznej nowokorczyńskich rodzin odtworzono 265 jednostek zamkniętych, w których narodziło się 1022 dzieci. Ponadto zrekonstruowano 317 rodzin otwartych (do których przypisano 967 dzieci). Dodatkowo wyróżniono 223 rodziny kompletne (906 dzieci). W badanej parafii 10,1% poczęć pierwszych okazało się poczęciami przedmałżeńskimi. Odsetek ten rósł wraz z wiekiem zamążpójścia matki. Przedmałżeńskie kontakty seksualne bardziej rozpowszechnione były w miejskiej części parafii aniżeli w wiejskiej. Na swoje pierwsze dziecko nowokorczyńskie pary czekały średnio ponad 18 miesięcy (dłużej na wsi niż w mieście). Najdłużej na swojego pierwszego potomka czekały kobiety, które wyszły za mąż w najmłodszym wieku (15–19 lat). Średni interwał przy kolejnych porodach w badanej parafii wynosił 26,7 miesiąca. Średni odstęp intergenetyczny krótszy był o ponad 7 miesięcy, jeśli poprzednie dziecko nie przeżyło okresu jednego roku. Ostatni interwał międzyporodowy był najdłuższy i wynosił prawie 30 miesięcy. Średnie odstępy między porodami w rodzinach malały wraz z liczbą potomstwa: u rodzin posiadających dwójkę dzieci wynosiły średnio ponad 28 miesięcy, zaś u rodzin mających dwanaścioro dzieci zaledwie 21,5 miesiąca. Małżeństwo trwało przeciętnie w badanej parafii 18,3 roku. Większość kobiet nie dożywała w małżeństwie końca swojego okresu prokreacyjnego (45 lat). Prawie połowa owdowiałych parafian nowokorczyńskich decydowała się na ponowne małżeństwo (61% wdowców oraz 31,5% wdów). Szybciej ponowny związek zawierali mężczyźni. Ci ostatni znajdowali sobie nową partnerkę przeciętnie po nieco ponad roku, zaś kobiety przeciętnie dopiero po 2,3 roku wychodziły ponownie za mąż. Duża liczba posiadanych dzieci z poprzedniego związku była barierą uniemożliwiającą wdowom zaistnienie na rynku małżeńskim. Również wiek owdowienia miał wpływ na fakt kolejnego związku. Im starsza była wdowa, tym trudniej było jej zawrzeć ponowny związek. W parafii nowokorczyńskiej odnotowano średnio prawie 13 zgonów kobiet na 1000 urodzeń w efekcie komplikacji okołoporodowych. Kobiety umierały najczęściej przy pierwszym porodzie, średnio w wieku 25 lat.

EN

The article has been written in order to give a demographic description of the old Polish family exemplified with the urban-rural parish of Nowy Korczyn in the years 1751–1800. The results have been compared with the records in other regions of Poland. The analysis has been based on the registers of the Parish of Nowy Korczyn. The analysed sources varied in their completeness. The method of reconstructing families – called also Henry’s method – was used to conduct the research. In order to give a demographic description of the Nowy-Korczyn families 265 closed units have been reconstructed, within which 1022 children were born. In addition, 317 open families have been reconstructed (with 967 children) and 223 complete families (with 906 children) have been identified. In the analysed parish 10.1% of conceptions of first children turned out to be premarital. That percentage was growing with the age of contracting marriage by the mother. Premarital sexual contacts were more frequent in the urban part of the parish than in the rural one. On average the Nowy-Korczyn couples waited over 18 months for their first child to be born (longer in the rural part). The women who contracted a marriage at the youngest age (15–19 years old) waited for their first descendant the longest. An average interval between subsequent births in the analysed parish was 26.7 months. An average inter-genetic interval was over seven months shorter if the previous child had not reached the age of one year. The longest interval between births was the last one and it was almost 30 months long. As the number of children increased average intervals between births decreased: in families with two children the interval was 28 months long, whereas in families with 12 children it was only 21.5 months. The average duration of marriage was 18.3 years. Most women did not live long enough to reach the end of their reproductive age (45 years old). 61% of the Nowy-Korczyn widowers and 31.5% of the Nowy-Korczyn widows decided to contract another marriage. Men contracted another marriage faster; they found a new partner on average after over a year, and women – after 2.3 years. A high number of children was a barrier for women to get married again. Also the age of widows was a significant factor in contracting a new marriage: the older the widow was, the harder it was to contract a new marriage for her. In the parish of Nowy Korczyn there were almost 13 deaths of women for 1000 childbirths. Women usually died at their first childbirth, on average at the age of 25.

Keywords

PL

Nowy Korczyn; Nowe Miasto Korczyn; demografia; rodzina; rekonstrukcja rodzin; księgi metrykalne

EN

Nowy Korczyn; Nowe Miasto Korczyn; demography; family; reconstruction of families; parish registers

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przeszłość Demograficzna Polski
• Year: 2017
• Volume: 39
• Pages: 65-95

Contributors

author

Konrad Kołodziejczyk

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Wydział Humanistyczny

References

• Archiwum Diecezjalne w Kielcach
• Liber Baptisatorum Ecclesiae Neo Corcin. ab. An: 1730–1798.
• Liber primus Natorum Ecclesiae Parochialis Neo Corcinensis ab Anno 1798–1808.
• Liber Secundus Natorum Ecclesiae Prchls Neo Corcin 1808–1834.
• Liber Copulatorum Ecclesiae Neo Corcin ab An: 1622–1782.
• Liber Copulatorum Ecclesiae Neo Corcinensis ab Anno 1783–1797.
• Liber Copulatorum Ecclesiae Parochialis Neo Corcin. 1798–1851.
• Liber Mortuorum Ecclesiae Neo Corcinensis ab Anno 1628–1794.
• Liber Primus Mortuorum Ecclesiae Parochialis Neo Corcinensis ab. An. 1798–1810.
• Liber Secundus Mortuorum Ecclesiae Prchls Neo Corcin 1810–1850.
• Brodnicka, Emilia. „Ludność parafii Wieleń nad Notecią w drugiej połowie XVIII w.”. Przeszłość Demograficzna Polski 2 (1968): 177–215.
• Chwalba, Andrzej, red. Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych: praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015.
• Daszkiewicz‑Ordyłowska, Danuta. „Rodzina w parafii toszeckiej w latach 1789–1877”. W: Śląskie Studia Demograficzne. T. 5: Rodzina, red. Zbigniew Kwaśny, 75–109. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001.
• Daszkiewicz-Ordyłowska, Danuta. „Zgony w parafii toszeckiej w latach 1789–1877”. W: Śląskie Studia Demograficzne. T. 3: Zgony, red. Zbigniew Kwaśny, 27–43. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1996.
• Gieysztorowa, Irena. „Rodzina staropolska w świetle badań demograficznych. Zarys problematyki”. W: Społeczeństwo staropolskie. T. 2, red. Andrzej Wyczański, 159– 175. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.
• Górna, Krystyna. „Analiza demograficzna metryk dolnośląskiej parafii Rząśnik z lat 1794–1874”. Przeszłość Demograficzna Polski 17 (1987): 185–205.
• Górna, Krystyna. „Narodziny, śluby i zgony na Górnym Śląsku w XVIII wieku”. W: Wesela chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku, red. Henryk Suchojad, 33–42. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2001.
• Guzowski, Piotr. „Badania demograficzne nad rodziną wiejską w okresie staropolskim”. W: Struktury demograficzne rodziny na ziemiach polskich do połowy XX wieku. Przegląd badań i problemów, red. Piotr Guzowski, Cezary Kuklo, 11–30. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2014.
• Ihnatowicz, Ireneusz, Antoni Mączak, Benedykt Zientara, Janusz Żarnowski. Społeczeństwo polskie od X do XX wieku. Warszawa: Książka i Wiedza, 1999.
• Kicińska, Urszula. „Rola wdowy w rodzinie i społeczeństwie staropolskim na podstawie polskich drukowanych oracji pogrzebowych XVII wieku”. Sensus Historiae 12 (2013/2014): 135–148.
• Kuchowicz, Zbigniew. Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1975.
• Kuklo, Cezary. „Czy społeczeństwo Polskie w dobie oświecenia regulowało liczbę dzieci w rodzinach?”. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 51/52 (1990/1991): 19–55.
• Kuklo, Cezary. Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
• Kuklo, Cezary. „Gospodarstwo domowe osób starszego pokolenia w miastach na ziemiach polskich w epoce późnofeudalnej”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 58 (2010): 121–134.
• Kuklo, Cezary. Rodzina w osiemnastowiecznej Warszawie. Białystok: Instytut Historii Filii Uniwersytetu Warszawskiego, 1991.
• Kwapulińska, Pelagia. „Rodzina w parafii kochłowickiej w XIX wieku”. W: Śląskie Studia Demograficzne. T. 5: Rodzina, red. Zbigniew Kwaśny, 111–164. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001.
• Kwapulińska, Pelagia. „Zgony w parafii kochłowickiej w XIX wieku”. W: Śląskie Studia Demograficzne. T. 3: Zgony, red. Zbigniew Kwaśny, 45–76. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1996.
• Piasecki, Edmund. „Charakterystyka demograficzna dawnej rodziny polskiej”. Przeszłość Demograficzna Polski 14 (1983): 100–121.
• Piasecki, Edmund. Ludność parafii bejskiej (woj. kieleckie) w świetle ksiąg metrykalnych XVIII–XX w. Studium demograficzne. Wrocław–Warszawa: PWN – Oddział, 1990.
• Piasecki, Edmund, Wrona Ryszard. „O sezonowości urodzeń”. Materiały i Prace Antropologiczne 95 (1978): 155–172.
• Rejman, Sabina. Ludność podmiejska Rzeszowa w latach 1784–1880. Studium demograficzno-historyczne. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006.
• Sondel, Janusz. Słownik łacińsko‑polski dla prawników i historyków [CD‑ROM]. Kraków: Universitas, copyright 2003.
• Spychała, Jerzy. „Rodzina w parafii Strzelce Opolskie w latach 1766–1870”. W: Śląskie Studia Demograficzne. T. 5: Rodzina, red. Zbigniew Kwaśny, 7–73. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001.
• Spychała, Jerzy. „Zgony w parafii Strzelce Opolskie w latach 1766–1870”. W: Śląskie Studia Demograficzne. T. 3: Zgony, red. Zbigniew Kwaśny, 7–26. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1996.
• Wiślicz, Tomasz. Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII–XVIII wieku. Wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia. Wrocław: Chronicon, 2012.
• Żmijewska, Małgorzata. „Ludność parafii tyskiej od 1749 roku do połowy XIX wieku w świetle ksiąg metrykalnych. Studium demograficzno-społeczne”. Rozprawa doktorska, Katowice: Uniwersytet Śląski, 2007.
• Żołądź‑Strzelczyk, Danuta. Dziecko w dawnej Polsce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006.

Identifiers

DOI

10.18276/pdp.2017.39-04