Tekst ustny w języku i kulturze

• Authors: Tołstaja Swietłana Michajłowna

Title variants

EN

Spoken text in language and culture

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest ukazanie funkcjonowania pojęcia tekstu ustnego w opozycji do pojęcia tekstu pisanego. Autorka pojęcie tekstu ustnego przedstawia jako konfigurację następujących cech: (1) ustność w wąskim znaczeniu – jako forma dźwiękowa; (2) jednoczesność wymawiania i odbioru; (3) jednokrotność (niepowtarzalność); (4) określoność i obecność adresata; (5) specyficznie ustna struktura tekstu. Tekst pisany ma cechy opozycyjne, przeciwstawne. Wszystkie wymienione cechy jednocześnie ma tylko tekst ustny idealny, któremu najbliższy jest tekst języka potocznego, podczas gdy w realnej różnorodności tekstów werbalnych konkretnym rodzajom (gatunkom) tekstów właściwe są tylko niektóre, nie wszystkie z wyliczonych cech. Według autorki definiując pojęcie „tekst ustny” należy wychodzić nie z opozycji binarnej: tekst ustny – tekst pisemny, zakładając jednoznaczną kwalifikację każdego konkretnego tekstu jako mówionego lub jak opisanego, lecz z określonej skali ustności rozciągającej się miedzy biegunami „ustny” (tekst ustny) i „pisany” (tekst literacki). Miejsce każdego konkretnego tekstu w tej skali i, co za tym idzie, stopień ustności określa wzajemny stosunek wyżej wymienionych właściwości, i w zasadzie stopień ten może być zmierzony. Powyższe stwierdzenia prowadzą do dostatecznie szerokiego funkcjonalnego rozumienia tekstu ustnego w jego opozycji do tekstu pisanego, które można rozciągnąć na teksty kulturowe w ogóle oraz opozycję kultury ustnej i pisanej. Ze względu na sposób przechowywania ustny tekst kulturowy jest podobny do ustnego tekstu językowego (wypowiedzi ustnej), zaś ze względu na stałość i odtwarzalność – do pisanego tekstu językowego. Zatem przez sam fakt, że tekst należy do sfery kultury, następuje jego przesunięcie w skali ustności w stronę bieguna pisanego. Wnioski autorki: (1) opozycja tekst ustny – tekst pisany jest zasadnicza nie tylko dla języków, ale i dla kultury, gdzie ma ona treść nieporównanie bardziej złożoną i stanowi jedną z kategorii podstawowych; (2) na płaszczyźnie językowej opozycję ustny – pisany należy rozpatrywać na skali ustności, jako kategoria kultury opozycja ta zachowuje w pełni swój charakter binarny.

EN

The aim of the article is to show how the notion of spoken text functions in opposition to the notion of written text. The author presents the notion of spoken text as a configuration of the following characteristics: (1) the ‘orality’ in the narrow sense – as an acoustic form; (2) the simultaneity of emission and reception; (3) uniqueness (lack of repetitiveness); (4) the definite character and presence of the addressee; (5) the specifically oral structure of the text. The written text has opposite characteristics. All of the above mentioned characteristics are distinctive of the ideal spoken text, the closest to which is the colloquial text, while in terms of the actual diversity of verbal texts, only some of the enumerated features (and not all of them) are typical of concrete types (genres) of texts. According to the author, the defining notion of ‘spoken text’ has to be derived not from the binary opposition between the spoken and written texts that assumes the unequivocal qualification of each concrete text as spoken or as described, but from a determined scale of ‘orality’ spread across the poles of ‘oral’ (spoken texts) and ‘written’ (literary texts). The placement of each concrete text on this scale, and what is a direct consequence, the degree of orality, is determined by a mutual relationship of the above mentioned characteristics and, in principle, this degree can be measured. The above statements lead to a sufficient functional understanding of the spoken text in opposition to the written text, which can be extended to cover texts of culture in general and the opposition between spoken and written cultures. Because of the way of preserving, spoken texts of culture are similar to texts of spoken language (spoken expressions), whereas on account of its stability and the ability to be reconstructed, it is similar to texts of written language. Consequently, due to the sole fact that a text has to be classified to the realm of culture, it is moved on the scale of orality in the direction of the written pole. Author’s conclusions: (1) the opposition between the written and the spoken text is constitutive not only for languages, but also for culture, in which case it is incomparably more complex and constitutes one of the basic categories; (2) on the plane of language, the opposition spoken—written has to be considered on the scale of orality, as a category of culture, the said opposition preserves fully its binary character.

Keywords

PL

tekst ustny; tekst pisany; opozycje semiotyczne; skala ustności; tekst kulturowy

EN

spoken text; written text; semiotic oppositions; the scale of ‘oralness’; text of culture

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1992
• Volume: 5
• Pages: 27–30

Contributors

author

Tołstaja Swietłana Michajłowna

translator

Fal Wanda