Rozważania nad dziedzictwem myśli badawczej Jana Dylika w Katedrze Badań Czwartorzędu w latach 1994–2012

• Authors: Krystyna Turkowska

Title variants

EN

Reflections on the legacy of research idea of Jan Dylik in the Department of Quaternary Research (Łódź University) between 1994–2012)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rozważania odniesiono do koncepcji programowej Profesora Jana Dylika, przedstawionej w artykule Rozwój myśli badawczej w łódzkim ośrodku geomorfologicznym, którego przedruk rozpoczyna niniejszy zeszyt. Wybrano cztery tematy (geomorfologia dynamiczna, utwory pokrywowe jako świadectwo morfogenezy peryglacjalnej, kartowanie geologiczne i wykorzystanie map geologicznych do interpretacji paleogeograficznych oraz kartowanie geomorfologiczne i mapy geomorfologiczne w różnej skali), w zakresie których rozważono dowody kontynuacji i negacji idei Jana Dylika. Wykazano, że problematyka dominująca w okresie rozwoju łódzkiej szkoły peryglacjalnej w profilu badawczym Katedry Badań Czwartorzędu stanowiła już tylko jeden spośród realizowanych wątków. Sformułowany w 1958 r. program badawczy był kontynuowany na poziomie jego założeń ogólnych, rozumianych jako badania nad poligenezą rzeźby środkowej Polski. Aktualna pozostaje istota metod badawczych, określana przed laty jako geomorfologia dynamiczna, a obecnie oznaczająca wykorzystywanie coraz szerszego i nowocześniejszego wachlarza metod interdyscyplinarnych. Wyrażono opinię, że rozwój wiedzy nad zmieniającym się i zróżnicowanym przestrzennie środowiskiem morfogenetycznym obszaru jest proporcjonalny do upływu czasu.

EN

Considerations are related to the conception of Professor Jan Dylik, presented in the article Rozwój myśli badawczej w łódzkim ośrodku geomorfologicznym (in Polish with French summary) from 1958, the reprint of which begins this volume. Four problems were selected (dynamic geomorphology, cover deposits as the evidence of periglacial morphogeny, geological mapping and application of geological maps to palaeogeographical interpretations, geomorphologi-cal mapping and geomorphic maps at various scales) for which the evidence of the negation of or the continuation of the J. Dylik’s idea was considered. It has been shown that the leading issues of the Łódź geomorphological school were in the research profile of the Department of Quaternary Research only one of the tasks. Formulated in 1958 a research program was continued at the level of general principles, understood as the study of the polygenesis of central Poland relief. Research methods are still in use and refer to a dynamic geomorphology, but now it denotes the use of an wider and modern range of interdisciplinary methods. Expressed is opinion that the development of knowledge on the changing and diverse environment spatially morphogenetic environment, which is the heritage Professor Jan Dylik idea, is proportional to time.

Keywords

PL

geomorfologia dynamiczna; geomorfologia peryglacjalna; poligeneza rzeźby; metody badań czwartorzędu; badania interdyscyplinarne

EN

dynamic geomorphology; periglacial geomorphology; relief polygenesis; Quaternary research; interdisciplinary studies

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2013
• Volume: 101
• Pages: 117-126

Dates

published

2013

Contributors

author

Krystyna Turkowska

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Brzeziński M., 1995 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Bolimów. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• Dylik J., 1948 – O genezie pagórków w okolicy Rudy Pabianickiej, Rzgowa i Chojen. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, III, 1. Łódź.
• Dylik J., 1952 – Pierwsza wiadomość o utworach pokrywowych w środkowej Polsce. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 68.
• Dylik J., 1953 – O peryglacjalnym charakterze rzeźby środkowej Polski. Acta Geographica Universitatis Lodziensis, 4: 107s.
• Dylik J., 1958a – Rozwój myśli badawczej w łódzkim ośrodku geomorfologicznym. Acta Geographica Universitatis Lodziensis, 8: 7-21.
• Dylik J., 1958b – Istota i metody geomorfologii dynamicznej. Acta Geographica Universitatis Lodziensis, 8: 23-66.
• Dylik J., 1963 – Nowe problemy wiecznej zmarzliny plejstoceńskiej. Acta Geographica Lodziensia, 17: 93 s.
• Dylik J., Jurkiewiczowa I., 1950 – Przeglądowa mapa geologiczna Polski 1:300 000, wyd. A, arkusz D3. Łódź. Inst. Geol., Warszawa.
• Dylik J., Klatka T., 1952 – Recherches microsco-piques sur la désintégration périglaciaire. Bul-letin de la Société des Sciences des Lettres de Łódź, 3, 4.
• Dylikowa A., 1952 – O metodzie badań struktural-nych w geomorfologii glacjalnej. Acta Geographica Universitatis Lodziensis, 3: 74 s.
• Forysiak J., 2012 – Zapis zmian środowiska przy-rodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia, 99: 164 s.
• Forysiak J., Twardy J., 2010 – Budowa geologiczna i paleogeografia torfowiska Żabieniec i jego otoczenia. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Wyd. Nauk. Bogucki, Poznań:17-42.
• Jaksa A., 2006 – Glacjalna geneza form wypukłych w otoczeniu torfowiska Żabieniec. II Sympozjum Archeologii Środowiskowej „Środowiskowe uwarunkowania osadnictwa”, UŁ, Łódź, 27-29.09.2006: 27-31.
• Klatkowa H., 1965 – Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi. Acta Geographica Lodziensia, 19: 142 s.
• Klatkowa H., 1972 – Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia, 28: 220 s.
• Klatkowa H., 1977 – Stefan Jewtuchowicz. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 191-1973. ŁTN.
• Klatkowa H., 1980 – Mapa geologiczna Polski 1:200 000, ark. Łódź. A – Mapa utworów powierzchniowych. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• Klatkowa H., 1994 – Évaluation du rôle de l’agent périglaciaire en Pologne Centrale. Biuletyn Peryglacjalny, 33: 79-106.
• Klatkowa H., 1995 – 50 lat łódzkich badań i upowszechniania wiedzy o czwartorzędzie. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 20: 27-35.
• Kozarski S., Rotnicki K., 1978 – Problemy późnowurmskiego i holoceńskiego rozwoju den dolinnych na Niżu Polskim. Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej PTPN, 19: 57 s.
• Marks L. i in., 2006 – Przeglądowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:500 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• Migoń P., 2006 – Geomorfologia. PWN, Warszawa: 461 s.
• Szancer J.W., 1951 – Alluwij równinnych rek umieriennogo pojasa. Trudy Inst. Geol. Nauk. AK. Nauk ZSSR, wyp. 135.
• Turkowska K., 1975 – Rzeczne procesy peryglacjalne na tle morfogenezy doliny Mrogi. Acta Geographica Lodziensia, 36: 122 s.
• Turkowska K., 1988 – Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia, 57: 157 s.
• Turkowska K., 1992 – Zasięg lądolodu warciańskiego na południowy wschód od Łodzi w świetle wyników szczegółowego kartowania geologicznego. Acta Geographica Lodziensia, 63: 81-91.
• Turkowska K., 1999a – Some reflections on the Łódź contribution to periglacial research and evaluation criteria of periglacial morphogeny in middle Poland. Biuletyn Peryglacjalny, 38: 43-61.
• Turkowska K., 1999b – Kryteria oceny roli morfogenezy peryglacjalnej w środkowej Polsce. Acta Geographica Lodziensia, 76: 101-131.
• Turkowska K., 2006 – Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. UŁ, Łódź: 238 s.
• Turkowska K., 2007 – Rzeźba i struktura wypełnień dolin górnej Mrogi i Mrożycy jako świadectwo polodowcowych etapów ewolucji międzyrzecza. Acta Geographica Lodziensia, 93: 87-105.
• Turkowska K., Wieczorkowska J., 1985 – Przykłady stratygraficznego zróżnicowania peryglacjalnych osadów stokowych w okolicach Łodzi. Wyd. UŁ, Łódź: 26.
• Turkowska K., Wieczorkowska J., 1986 – L’influence du relief sur le caractère des dépôts de versant périglaciaires dans la région de Łódź. Biuletyn Peryglacjalny, 31: 293-309.
• Turkowska K., Wieczorkowska J., 1999 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Tuszyn. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• Twardy J., 2010 – Położenie i ogólna charaktery-styka torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Wyd. Nauk. Bogucki, Poznań: 11-16.
• Wieczorkowska J., 1975 – Rozwój stoków Pagórków Romanowskich na tle paleogeografii obszaru. Acta Geographica Lodziensia, 37: 118 s.
• Wieczorkowska J., 2013 – Walewice – niezrealizowany projekt Profesora Jana Dylika. Acta Geographica Lodziensia, 101: 129-137.

Identifiers

ISSN

0065-1249