Krzyk zatrzymany w stopklatce

• Authors: Jagielski Sebastian

Title variants

EN

A Scream Captured in Freeze Frame

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Bilet powrotny (1978) Ewy i Czesława Petelskich kończy zatrzymany w stopklatce krzyk głównej bohaterki. Gest ten autor ujmuje metaforycznie, dostrzegając w nim nadciągającą pod koniec lat 70. XX wieku katastrofę całej kultury lewicowej. Kadr ten zapowiada blokadę w kinie polskim narracji emancypacyjnych (ludu, kobiet) i stopniowe wymazywanie z przestrzeni kultury tradycji lewicowej. Autor analizuje krzyżujące się w filmie Petelskich różne podmioty emancypacji. Obraz bohaterki, która podlega podwójnemu zniewoleniu – klasowemu (nędza) i genderowemu (patriarchat) – każe zapytać: czy projekt emancypacji klas ludowych może utrwalać opresję kobiet? Z kolei czy projekt emancypacji kobiet rozmontowuje nierówności klasowe? Do problemu wypartych historii ludowych i konfliktów klasowych badacze i artyści (ale nie filmowcy) wrócili w drugiej dekadzie XXI w., co sugeruje, że zatrzymany w stopklatce obraz podporządkowanych innych zostanie w kulturze polskiej odblokowany.

EN

Bilet powrotny (Return Ticket, 1978) by Ewa and Czesław Petelski ends with the main heroine’s scream captured in a freeze frame. The author of the article takes this gesture metaphorically, perceiving in it the impending catastrophe of the whole left-wing culture in the late 1970s. This frame heralds the imminent constraint on (people’s, women’s) emancipation narratives in Polish cinema and the gradual erasure of the left-wing tradition from the cultural field. The author analyses the various subjects of emancipation intersecting in the Petelskis’ film. The image of the heroine, who is subjected to double subjugation, i.e., due to class (poverty) and gender (patriarchy), makes him ask, on the one hand, if the project of emancipation of social classes perpetuates the oppression of women. On the other hand, does the project of women’s emancipation dismantle class inequalities? Researchers and artists (but not filmmakers) have returned to the problem of repressed folk histories and class conflicts in the second decade of the 21st century, which suggests that the image of the subjugated others from Bilet powrotny, captured in a freeze frame, will be unlocked in Polish culture.

Keywords

PL

Ewa Petelska; Czesław Petelski; historie ludowe; emancypacja; feminizm

EN

Ewa Petelska; Czesław Petelski; folk histories; emancipation; feminism

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2022
• Issue: 118 Jedno ujęcie
• Pages: 6-20

Contributors

author

Jagielski Sebastian

• https://orcid.org/0000-0002-6989-1265

References

• Arendt, H. (2003). O rewolucji (tłum. M. Godyń). Warszawa: Czytelnik.
• Bajer, L. (1978). Pomiędzy mitami. Kino, (12), ss. 7-10.
• Barthes, R. (2008). Światło obrazu. Uwagi o fotografii (tłum. J. Trznadel). Warszawa: Aletheia.
• Deleuze, G. (2018). Bacon. Logika wrażenia (tłum. A. Z. Jaksender). Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi.
• Didi-Huberman, G. (2014). Uzmysłowienie (tłum. P. Mościcki). Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, (6), ss. 1-25. http://widok.ibl.waw.pl/index.php/one/article/view/212/375/
• Dondziłło, Cz. (1979, 2 marca). Wiejskie niebo w płomieniach. Perspektywy.
• Fidelis, M. (2015). Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce (tłum. M. Jaszczurowska). Warszawa: W.A.B.
• Irigaray, L. (2010). Ta płeć (jedną) płcią niebędąca (tłum. S. Królak). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Jagielski, S. (2021). Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968-1982. Kraków: Universitas.
• Jameson, F. (2021). Klasa i alegoria we współczesnej kulturze masowej. „Pieskie popołudnie” jako film polityczny (tłum. J. K. Brzeziński). Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, (30), ss. 1-34. https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2021/30-wizualnosc-klasspolecznych-struktury-i-relacje/klasa-i-alegoria-we-wspolczesnej-kulturzemasowej
• Kałużyński, Z. (1979, 27 stycznia). Tragifarsy o chomikach. Polityka.
• Koniczek, R. (1979, 28 stycznia). Ta piękna, pogardzana namiętność. Argumenty.
• Kornacki, K. (2007). Ewa i Czesław Petelscy – w krainie PRL-u. W: G. Stachówna, B. Zmudziński (red.), Autorzy kina polskiego (t. 2, ss. 43-78). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Królikowska, E. (1979, 11 lutego). Kolejna niespodzianka. Tygodnik Kulturalny.
• Mrozik, A. (2018). „Bo dziewczyna to ludzie”. Projekty i polityki emancypacji kobiet w powojennej Polsce. W: K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec (red.), Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944-1989. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
• Petelska, E., Petelski, Cz. (1978). Bilet powrotny. Filmowy Serwis Prasowy, (20), ss. 25-27.
• Petelska, E., Petelski, Cz. (1978, 16 sierpnia). „Bilet powrotny”. Stenogram z posiedzenia Komisji Ocen Fabularnych Filmów Kinowych. Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn. A-344 poz. 171.
• Sas, R. (1979, 8 lutego). Mity i miłość. Dziennik Popularny.
• Siermiński, M. (2016). Dekada przełomu. Polska lewica opozycyjna 1968-1980. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Sobolewski, T. (1979, 11 lutego). Sami swoi. Film.
• Talarczyk-Gubała, M. (2013). Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii. Poznań: Galeria Miejska Arsenał.
• Traverso, E. (2014). Historia jako pole bitwy. Interpretacja przemocy w XX wieku (tłum. Ś. F. Nowicki). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Traverso, E. (2020). Lewicowa melancholia (tłum. W. Gilewski). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Zawadzka, A. (2018). Zanikanie komunizmu w PRL-u. Przypadek dyskursu o inteligencji. W: K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec (red.), Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944-1989. Warszawa: Wydawnictwo IBL.