Zaklęte rewiry Janusza Majewskiego z 1975 r. według powieści Henryka Worcella jako przykład stale aktualnej adaptacji filmowej dzieła literackiego

• Authors: Uljasz Adrian

Title variants

EN

Zaklęte rewiry of Janusz Majewski from 1975 by the novel of Henryk Worcell as an example of an ever-current adaptation of a film literary work

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Powieść Henryka Worcella Zaklęte rewiry z 1936 r. to jeden z najgłośniejszych utworów epickich z okresu międzywojennego w literaturze polskiej. Po ogłoszeniu pierwszej edycji wzbudziła ogromne zainteresowanie oraz kontrowersje jako przykład literatury środowiskowej. W utworze ukazano środowisko zawodowe pracowników zakładów gastronomicznych, głównie kelnerów. Przedstawiono krytycznie pracodawców. Autor odwołał się do osobistego doświadczenia, pracował bowiem w Krakowie w zawodzie kelnerskim. W 1975 r. powstała adaptacja filmowa – Zaklęte rewiry Janusza Majewskiego. Autor artykułu porównuje film i powieść. Stara się odpowiedzieć na pytanie o znaczenie filmu Majewskiego dla popularyzacji książki Worcella. Omawia recepcję tego obrazu, stale mającego odbiorców. Przywołuje opinie i pytania współczesnych widzów. Odnosi się do kwestii aktualności społecznej obu dzieł. Podkreśla uniwersalność przekazu powieściowego i filmowego – ponadczasowość i fakt, że problemy przedstawione przez twórcę pierwowzoru literackiego oraz reżysera filmowego można uogólnić, odnosząc je do wszystkich środowisk zawodowych. Porusza zagadnienie zastosowanych przez reżysera środków artystycznego wyrazu. Zwraca uwagę na problem obecności topografii Krakowa oraz innych akcentów krakowskich w książce i w adaptacji. Jako bazę źródłową, oprócz tekstu powieści i edycji filmu na DVD, wykorzystuje źródła drukowane, szczególnie materiały wspomnieniowe i dzienniki, a także recenzje prasowe. Odwołuje się również do innych źródeł audiowizualnych. Przedstawia efekty kwerendy internetowej, którą przeprowadził, badając aktualną recepcję adaptacji filmowej powieści Worcella.

EN

Henryk Worcell's novel Zaklęte rewiry from 1936 is one of the most famous epic works from the inter-war period in Polish literature. After the announcement of the first edition, it aroused great interest and controversy as an example of environmental literature. The work presents the professional environment of employees of catering establishments, mainly waiters. Critics of employers were presented. The author appealed to his personal experience, because he himself worked in Kraków as a waiter. In 1975 a film adaptation was created – Zaklęte rewiry of Janusz Majewski. The author of the article compares the film and the novel. He tries to answer the question about the significance of Majewski's film for popularizing the book of Worcell. He discusses the reception of this image, constantly having recipients. It evokes opinions and questions of contemporary viewers. It refers to the issue of social relevance of both works. It emphasizes the universality of the novel and film message – timelessness and the fact that the problems presented by the creator of the literary original and the film director can be generalized, referring them to all professional environments. As a source base, it uses, in addition to the text of the novel and the editing of the film on DVD, printed sources, especially memoirs and journals, as well as press reviews. He also refers to other audiovisual sources than Majewski's film. He presents the results of an online query he has conducted, examining the current reception of the film adaptation of Worcell's novel.

Keywords

PL

film polski historia; film polski recepcja; adaptacje filmowe literatury; literatura polska 1918–1939 recepcja

EN

film Polish history; film Polish reception; film adaptations of literature; Polish literature 1918 – 1939 reception

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2019
• Issue: 1(10)
• Pages: 106-121

Contributors

author

Uljasz Adrian

• Instytut Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, al. Rejtana 16C, 35-959 Rzeszów

References

• Bal sylwestrowy w «Zaklętych rewirach», 1975, „Film”, nr 1.
• Bibliografia publikacji Henryka Worcella i o Henryku Worcellu za lata 1936–1973, 1979 [w:] J. Pluta, Okruchy epopei. Proza Henryka Worcella, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Chrzan O., 2005, Zaklęte rewiry…, „DVD Video Magazyn”, nr 5–6.
• Demidowicz K., 1997, Mężczyzna pod presją, „Film”, nr 8.
• Durys E., 2008, Introdukcja w świat męski. „Zaklęte rewiry” Janusza Majewskiego [w:] Kino polskie – reinterpretacje. Historia – ideologia – polityka, red. K. Klejsa, E. Nurczyńska-Fidelska, Wydawnictwo Rabid, Kraków.
• Eberhardt K., 1975, Niekonwencjonalna szkoła życia, „Kino”, nr 11. (ed), 1974, Zaklęte rewiry, zdjęcia R. Sumik, „Film”, nr 44.
• E.G. [E. Głębicka], 1994, Choromański Michał 1904–1972 [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, red. J. Czachowska, A. Szałagan, t. II: C–F, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
• J.Z. [J. Zawadzka], 2004, Worcell Henryk 1909–1982 [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, red. J. Czachowska, A. Szałagan, t. IX: W–Z, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
• (kp), 1981, Młody Romek i „Zaklęte rewiry”, „Filmowy Serwis Prasowy”, nr 16, (polski przekład recenzji W. Buriakowa, wydrukowanej w nr 2 czasopisma „Kino” z 1981 r., wydawanego w Rydze).
• Kalendarium życia i twórczości Henryka Worcella, 1979, oprac. J. Pluta [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane, wybór i opracowanie J. Pluta, t. 3: Pogranicza, Opowieści autobiograficzne, Z listów Marii Kasprowiczowej, reportaże, artykuły, felietony, Z Dziennika (1964–1977), wstęp i komentarze J. Pluta, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Kałużyński Z., 1975, Człowiek obsługuje człowieka, „Polityka”, nr 49, s. 8.
• Katedra, 2016, Uniwersalnie o robocie, http://www.filmweb.pl/reviews/Uniwersalnie-+o+robocie-19083 (dostęp: 11.01.2017).
• Kołodyński A., 1983, Kierunek – retro z zakrętami, „Kino”, nr 1.
• Krabojad, 2017, Klasa z pazurem, http://www.filmweb.pl/reviews/Klasa+z+pazurem-7867 (dostęp: 11.01.2017).
• Kurz I., 2010, Wprowadzenie do analizy filmu „Zaklęte rewiry”, http://www.akademiapolskiegofilmu.pl (dostęp: 15.12.2016) (wykład wygłoszony 3.11.2010 r. w ramach Akademii Polskiego Filmu).
• Listy Michała Choromańskiego od Henryka Worcella (1930–1936), 1975, podał do druku, wstępem i przypisami opatrzył J. Pluta, „Nowy Wyraz. Miesięcznik Literacki Młodych”, nr 9.
• Majewski J., 2001, Retrospektywka, Muza, Warszawa.
• Majewski J., 2006, Ostatni klaps. Pamiętnik moich filmów, Wydawnictwo Autorskie Katarzyna Grochola, Warszawa.
• Mętrak K., 1975, Od kuchni, „Film”, nr 48.
• Nowak K.J. (oprac.), 1975, Zaklęte rewiry, „Filmowy Serwis Prasowy”, nr 18.
• Orski M., 1979, Prostaczek w salonach Circe [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane, wybór i opracowanie J. Pluta, t. 1: Powieści. Zaklęte rewiry. Wyspa starej Tekli. Pan z prowincji, wstęp M. Orski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Pluta J., 1974, Okruchy epopei. Proza Henryka Worcella, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Pluta J., 1979, Nota edytorska [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 3…
• Pluta J., 1979a, Nota edytorska. Komentarze [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 1…
• Potrzeba wyboru. Rozmowa z Markiem Kondratem, rozmawiał A. Kołodyński, 1976, „Film”, nr 34.
• Rychcik M., 2016, Roman Wilhelmi. Biografia, Axis Mundi, Warszawa.
• Suplement. Szczegółowe dane techniczne omawianych filmów na podstawie internetowej bazy danych Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej i Telewizyjnej w Łodzi, 2006 [w:] J. Majewski, Ostatni klaps…
• Toeplitz K.T., 1976, „Sala” i „zaplecze”, „Miesięcznik Literacki”, nr 2.
• Wertenstein W., 1975, Sekrety mądrej precyzji, „Kino”, nr 11.
• Wierski D., 2014, Zaklęte rewiry Janusza Majewskiego według Henryka Worcella. Od portretu środowiskowego do opowieści o inicjacji i przeszłości [w:] Od Mickiewicza do Masłowskiej. Adaptacje filmowe literatury polskiej, red. T. Lubelski, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
• Wojnicka J., 2004, Janusz Majewski – literatura i styl [w:] Autorzy kina polskiego, [t. 1], red. G. Stachówna, J. Wojnicka, Wydawnictwo Rabid, Kraków.
• Worcell H., 1975, W „Grandzie” i w „Grand Hotelu”, „Wiadomości”, nr 49.
• Worcell H., 1976, Bisanjum, „Odra”, nr 12.
• Worcell H., 1976a, Frykasy z „Forum”, „Wiadomości”, nr 6.
• Worcell H., 1979, Jak zacząłem pisać [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 3…
• Worcell H., 1979a, Od autora [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 3…
• Worcell H., 1979b, Od „Grandu” do „Pacyfiku” [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 3…
• Worcell H., 1979c, Pisarz nie jest od tego [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 3…
• Worcell H., 1979d, Wieczór przy świecach [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 3…
• Worcell H., 1979e, Z dziennika (1964–1977) [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 3…
• Worcell H., 1979f, Zaklęte rewiry [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane…, t. 1…
• Worcell H., 1979g, Znów jestem kelnerem [w:] H. Worcell, Dzieła wybrane, t. 3…
• Wszystkie niepokoje. Rozmowa z Markiem Kondratem, rozmawiała E. Smoleń-Wasilewska, 1975, „Film”, nr 50.
• Zaklęte rewiry, 2005, „Video & DVD Reporter”, nr 5–6.
• Zaklęte rewiry. Rozmowa z Januszem Majewskim, rozmawiała W. Wertenstein, zdjęcia R. Sumik, 1975, „Film”, nr 3.
• Zawiśliński S., 2015, Ach, te rewiry…, „Magazyn Filmowy”, nr 11.
• Filmografia
• Janusz Majewski i Marek Kondrat opowiadają o filmie „Zaklęte rewiry”. Nagranie dla telewizji Kino Polska, Warszawa 2007, http://www.akademiapolskiegofilmu.pl (dostęp: 15.12.2016).
• Spotkanie z Januszem Majewskim po filmie „Zaklęte rewiry”, prowadzi N. Chojna, http://www.youtube.com (link na stronie http://www.akademiapolskiegofilmu.pl, dostęp: 15.12.2016; spotkanie z reżyserem po projekcji filmu Zaklęte rewiry w kinie Iluzjon w Warszawie w 2016 r., data publikacji filmowego zapisu spotkania: 18.11.2016).
• Zaklęte rewiry – film, reż. J. Majewski, scenariusz P. Hajny, DVD, Galapagos, Warszawa 2010 (95 minut).
• Zaklęte rewiry – film – wersja z audiodeskrypcją, http://www.adapter.pl/?movie=zakleterewiry (dostęp: 14.01.2017).
• Netografia
• Dyskusja internautów na temat filmu Janusza Majewskiego Zaklęte rewiry, http://www.filmweb.pl/film/Zakl%C4%99te+rewiry-1975-11923 (dostęp: 11.01.2017).
• Opis filmu Grzegorza Jankowskiego i Jacka Szczerby Já mám hlád. O „Zaklętych rewirach” Janusza Majewskiego, http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=12322 97 (dostęp: 11.01.2017).
• Opis filmu Janusza Majewskiego Zaklęte rewiry, http://www.filmpolski.pl/fp/indexphp?film=12206 (dostęp: 9.01.2017).