Co to jest „językowy obraz świata”

• Authors: Maćkiewicz Jolanta

Title variants

EN

WHAT IS A/THE ‘LINGUISTIC PICTURE OF THE WORLD’?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Językowy obraz świata to pojecie, które nadal nie ma zadowalającej definicji. Aby je zdefiniować, należałoby określić: jaki jest podmiot tego obrazu, jaki jest stosunek zawartego w obrazie odwzorowania rzeczywistości do samej rzeczywistości i jaki jest ontologiczny status tego zawartego w języku modelu świata. Ważne jest również ustalenie, co składa się na JOS: obrazy obiektów (tzn. ich cechy i sposoby istnienia), ogólne sposoby organizacji (kategorie porządkujące, typ racjonalności), „naiwna” wiedza. Tak zbudowany obraz jest heterogeniczny – wielowarstwowy i wieloaspektowy. Można go zrekonstruować, wykorzystując dane językowe o różnym stopniu konwencjonalizacji, dodatkowo – dane kulturowe. Przy interpretacji tych danych można posłużyć się różnorodną metodologią, przy czym szczególnie przydaje się metodologia kognitywna.

EN

The concept of the linguistic picture of the world still remains largely undefined. To provide a satisfactory definition, it is necessary to specify its subject, the relationship between the representation of the reality present in the picture to the reality itself, as well as the ontological status of the linguistic world model. It is also crucial to specify the components which the linguistic picture of the world comprises: pictures of objects (i. e. their features and modes of existence), general ways of organization (categories, type of rationality), the ’naive’ knowledge. The picture thus created is heterogenic, multi-layer and multi-aspectual. it, can be reconstructed on the basis of variously conventionalized linguistic facts and, additionally, cultural data. Out of many possible approaches to interpreting these data, cognitive methodology appears to be the most useful.

Keywords

PL

językowy obraz świata; podmiot; rzeczywistość; status ontologiczny; obraz heterogeniczny; metodologia kognitywna

EN

Linguistic Worldview; subject; reality; ontological status; heterogeneous image; cognitive methodology

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1999
• Volume: 11
• Pages: 7–24

Contributors

author

Maćkiewicz Jolanta

References

• Anusiewicz J., Problematyka językowego obrazu świata w poglądach niektórych językoznawców i filozofów niemieckich XX wieku, [w:] Językowy obraz świata pod red. J. Bartmińskiego, Lublin 1990.
• Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław 1995.
• Apresjan J. D., Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław 1980.
• Apresjan J. D., Naiwny obraz świata a leksykografia, „Etnolingwistyka” 6, Lublin 1994.
• Austin J. L., Philosophical Papers (3rd ed.), Oxford 1979.
• Bartmiński J., Tokarski R., Językowy obraz świata a spójność tekstu, [w:] Teoria tekstu. Zbiór studiów, pod red. T. Dobrzyńskiej, Wrocław 1986.
• Bartmiński J., Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, praca zbiorowa pod red. J. Bartmińskiego, Lublin 1990.
• Bollnow O., Sprache und Erziechung, Duisburg 1975.
• Grzegorczykowa R., Pojęcie językowego obrazu świata, [w:] Językowy obraz świata, praca zbiorowa pod red. J. Bartmińskiego, Lublin 1990.
• Grzegorczykowa R., Szymanek B., Kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, pod red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993.
• Grzegorczykowa R., Jak rozumieć kreatywny charakter języka? [w:] Kreowanie świata w tekstach, pod red. A. M. Lewickiego i R. Tokarskiego, Lublin 1995.
• Grzegorczykowa R., Filozoficzne aspekty kategoryzacji, [w:] Językowa kategoryzacja świata, pod red. R. Grzegorczykowej i A. Pajdzińskiej, Lublin 1996.
• Hołówka T., Myślenie potoczne. Heterogeniczność zdrowego rozsądku, Warszawa 1986.
• Językowa kategoryzacja świata, pod red. R. Grzegorczykowej i A. Pajdzińskiej, Lublin 1996.
• Językowy obraz świata dzieci i młodzieży, praca zbiorowa pod red. Jana Ożdżyńskiego, Kraków 1995.
• Językowy obraz świata, praca zbiorowa pod red. J. Bartmińskiego, 1990.
• Johnson M., The Body in the Mind, The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reasoning, Chicago 1987.
• Kardela H., Gramatyka kognitywna jako globalna teoria języka, [w:] Język a kultura, t. 1: Podstawowe pojęcia i problemy, Wrocław 1991.
• Krąpiec M., Język i świat realny, Lublin 1985.
• Kreowanie świata w tekstach, pod red. A. M. Lewickiego i R. Tokarskiego, Lublin 1995.
• Kurcz I., Język a reprezentacja świata w umyśle, Warszawa 1987.
• Kwaśnica R., Rzeczywistość jako byt sensu. Teza o językowym tworzeniu rzeczywistości, [w:] Język a kultura, t. 1: Podstawowe pojęcia i problemy, Wrocław 1991.
• Lakoff G., Cognitive Semantics, “Versus” 44/45, Bompiani 1986.
• Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988.
• Lakoff G., Women, Fire and Dangerous Things. What Categories Reveal about the Mind, Chicago 1987.
• Lakoff G., Turner M., More than Cool Reason. A Field Guide to Poetic Metaphor, Chicago 1989.
• Langacker R., A View of Linguistic Semantics, [w:] Topics in Cognitive Linguistics, ed. B. Rudzka-Ostyn, Amsterdam 1988.
• Maćkiweicz J., Nienaukowy i naukowy obraz morza. Na przykładzie języka polskiego i angielskiego, Gdański 1991.
• Mańczyk A., Wspólnota językowa i jej obraz świata. Krytyczne uwagi do teorii językowej Leo Weisgerbera, WSP Zielona Góra 1982.
• Marody M., Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania, Warszawa 1987.
• Pajdzińska A., Jak mówimy o uczuciach? Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata, [w:] Językowy obraz świata, praca zbiorowa pod red. J. Bartmińskiego, 1990.
• Pajdzińska A., Frazeologizmy jako tworzywo współczesnej poezji, Lublin 1993.
• Puzynina J., Słowo Norwida, Warszawa 1990.
• Rol’ čelovečeskogo faktora v jazyke, Moskva, 1988.
• Sapir E., Kultura, język, osobowość, Warszawa 1978.
• Siemieński T., Problematyka relacji między językiem a kulturą w pracach językoznawców amerykańskich, [w:] Język a kultura, t. 1: Podstawowe pojęcia i problemy, Wrocław 1991.
• Sweetser E., From Etymology to Pragmatics: Metaphorical and Cultural Aspect of Semantic Structure, Cambridge 1990.
• Taylor, J. R., Linguistic Categorization. Prototypes in Linguistic Theory, Oxford 1989.
• Tokarski R., Wartościowanie człowieka w metaforach językowych, „Pamiętnik Literacki” LXXXII, 1991.
• Tokarski R., Człowiek w definicji znaczeniowej słowa, „Przegląd Humanistyczny” XXXV (1991).
• Tokarski R., Obraz wsi utrwalony w języku, „Prace Filologiczne” XXXVII, 1992.
• Tokarski R., Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Lublin 1995.
• Tokarski R., Tło kulturowe a znaczenia jednostek leksykalnych, [w:] Kreowanie świata w tekstach, pod red. A. M. Lewickiego i R. Tokarskiego, Lublin 1995.
• Tokarski R., Ramy interpretacyjne a problemy kategoryzacji, [w:] Językowa kategoryzacja świata, pod red. R. Grzegorczykowej i A. Pajdzińskiej, Lublin 1996.
• Weisgerber L., Vom Veltbild der deutschen Sprache, 1, Halbband, Düsseldorf 1953.
• Whorf B. L., Język, myśl i rzeczywistość, Warszawa 1982.
• Wierzbicka A., Sapir a współczesne językoznawstwo, [w:] E. Sapir, Kultura, język, osobowość, Warszawa 1978.
• Wierzbicka A., The Semantic of Grammar, Amsterdam 1988.
• Wierzbicka A., Uniwersalne pojęcia ludzkie i ich konfiguracje w różnych kulturach, „Etnolingwistyka” 4, 1991.
• Wittgenstein L., TractatusLogico-Philosophicus, Warszawa 1970.