Formacja sumienia uczestników lekcji religii w czasach „płynnej nowoczesności”

• Authors: Anna Zellma

Title variants

EN

Formation of conscience of the participants of religious education lessons in times of “liquid modernity”

DE

Formation der Teilnehmer des Religionsunterrichts in Zeiten der "fließender Modernität"

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W czasach „płynnej nowoczesności” brakuje jasno określonych zasad społecznych. Następuje wyraźna negacja uniwersalnych wartości. Uniwersalne „ja” jest traktowane jako najwyższa norma postępowania. Pod wpływem przemian społeczno-kulturowych zmienia się mentalność uczestników lekcji religii i ich podejście do kwestii moralnych. Celem analiz podjętych w artykule jest próba odpowiedzi na pytanie: jak formować sumienie uczestników lekcji religii w czasach „płynnej ponowoczesności”? Poszukując odpowiedzi, najpierw dokonano krótkiej charakterystyki „płynnej nowoczesności”. Zwrócono uwagę na brak trwałych zasad moralnych, pustkę aksjologiczną, brak zakorzenienia w tradycji, mobilność, wewnętrzną niepewność, fragmentaryczność. Następnie opisano stałe i zmienne elementy formacji sumienia. Punktem odniesienia były założenia programowe nauczania religii w polskiej szkole dotyczące pojęcia i rodzajów sumienia oraz sposobów formacji sumienia. Zauważono, że w dokumentach programowych pomija się współczesne uwarunkowania społeczno-kulturowe, które wpływają na formację sumienia uczniów. Opisując zmienne elementy, zwrócono uwagę na metody nauczania religii, które sprzyjają formacji sumienia. Za istotne uznano motywowanie uczniów do codziennego rachunku sumienia, prowadzenie dialogu i dyskusji, rozwiązywanie problemów egzystencjalnych czy też metody sytuacyjne. Zwrócono też uwagę na znaczenie świadectwa wiary nauczyciela religii.W czasach „płynnej nowoczesności” brakuje jasno określonych zasad społecznych. Następuje wyraźna negacja uniwersalnych wartości. Uniwersalne „ja” jest traktowane jako najwyższa norma postępowania. Pod wpływem przemian społeczno-kulturowych zmienia się mentalność uczestników lekcji religii i ich podejście do kwestii moralnych. Celem analiz podjętych w artykule jest próba odpowiedzi na pytanie: jak formować sumienie uczestników lekcji religii w czasach „płynnej ponowoczesności”? Poszukując odpowiedzi, najpierw dokonano krótkiej charakterystyki „płynnej nowoczesności”. Zwrócono uwagę na brak trwałych zasad moralnych, pustkę aksjologiczną, brak zakorzenienia w tradycji, mobilność, wewnętrzną niepewność, fragmentaryczność. Następnie opisano stałe i zmienne elementy formacji sumienia. Punktem odniesienia były założenia programowe nauczania religii w polskiej szkole dotyczące pojęcia i rodzajów sumienia oraz sposobów formacji sumienia. Zauważono, że w dokumentach programowych pomija się współczesne uwarunkowania społeczno-kulturowe, które wpływają na formację sumienia uczniów. Opisując zmienne elementy, zwrócono uwagę na metody nauczania religii, które sprzyjają formacji sumienia. Za istotne uznano motywowanie uczniów do codziennego rachunku sumienia, prowadzenie dialogu i dyskusji, rozwiązywanie problemów egzystencjalnych czy też metody sytuacyjne. Zwrócono też uwagę na znaczenie świadectwa wiary nauczyciela religii.

EN

In times of “liquid modernity” there is a lack of clearly-defined social rules. A severe negation of universal values is taking place. The universal “I” is treated as the highest norm of conduct. Under the influence of socio-cultural changes, the mentality of the participants of religious education lessons changes as well, together with their attitude towards moral issues. The aim of the analyses undertaken in the article is an attempt to answer the question of how to form the conscience of the participants of religious education lessons in times of “liquid modernity”. In search of the answer, a short description of “liquid modernity” has been given. The lack of lasting moral principles, axiological emptiness, lack of rootedness in tradition, mobility, inner uncertainty and fragmentariness have been mentioned. Next, the constant and changing elements in the formation of conscience are characterised. The premises of religious education in Polish schools concerning the concept and types of conscience, as well as the formation of conscience, constituted the reference point. It has been observed that the curricula omit contemporary socio-cultural factors which influence the formation of pupils’ conscience. While describing the changing elements, the methods of teaching religious education which support the formation of conscience have been brought to attention. Among them, the most significant ones include: motivating pupils to examine their conscience daily, engaging in dialogue and discussion, solving existential problems, or situational methods. The significance of the testimony of faith on the part of the religious education teacher is also emphasised.

DE

In Zeiten der "fließenden Identität" fehlen klar bestimmte gesellschaftliche Maßstäbe. Eine deutliche Infragestellung der universellen Werte wird sichtbar. Als höchste Handlungsnorm wird das universelle "Ich" etabliert. Unter dem Einfluss der sozio-kulturellen Umwälzungen ändert sich die Mentalität der Teilnehmer des Religionsunterrichts sowie ihre Haltung gegenüber moralischer Normen. Das Ziel der im folgenden Artikel vorgenommenen Analysen ist der Versuch einer Antwort auf die Frage, wie in den Zeiten der "fließenden Modernität" das Gewissen der Teilnehmer vom Religionsunterricht geformt werden soll. Auf der Suche nach einer Antwort wurde zuerst kurz der Begriff der "fließenden Modernität" charakterisiert. Es wurde auf das Fehlen der festen moralischen Grundsätze, die axiologische Leere, die fehlende Verwurzelung in der Tradition, die Mobilität, die innere Unsicherheit und die Fragmentierung verwiesen. Dann wurden die festen und die variierenden Elemente der Gewissensformation berücksichtigt. Den Bezugspunkt bildeten dabei jene Elemente der Programmvoraussetzungen des Religionsunterrichts in der polnischen Schule, die auf den Begriff und die Arten des Gewissens, sowie auf die Weisen der Gewissensformation bezogen sind. Es wurde bemerkt, dass in den programmatischen Dokumenten heutige gesellschaftlich-kulturelle Bedingungen, die die Formation der Schüler beeinflussen, nicht wahrgenommen wurden. Bei der Beschreibung der variierenden Elemente wurde auf die Methoden des Religionsunterrichts, die die Formation des Gewissens fördern, Wert gelegt. Als wichtig wurden Motivierung der Schüler für die tägliche Gewissenserforschung, Dialog und Diskussionen, Lösung der existentiellen Probleme sowie situative Methoden bezeichnet. Es wurde zudem Wert auf das persönliche Zeugnis des Religionslehrers gelegt.

Keywords

PL

formacja sumienia; sumienie; nauczanie religii; „płynna nowoczesność”; nauczyciel religii; uczestnicy lekcji religii

EN

formation of conscience; conscience; religious education; “liquid modernity”; religious education teacher; participants of religious education lessons

DE

Gewissensbildung,; Gewissen,; Religionsunterricht,; „fließende Modernität”,; Religionslehrer,; Teilnehmer am Religionsunterricht

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Forum Teologiczne
• Year: 2014
• Volume: 15
• Pages: 109-120

Dates

published

2014

Contributors

author

Anna Zellma

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie