„Cichosza. Nie ma Mickiewicza i nie ma Miłosza” — alternatywna historia literatury

• Authors: Natalia Lemann

Title variants

EN

„Hush. Shh. There is no Mickiewicz and there is no Miłosz” — alternative history of literature

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest analiza wybranych przykładów alternatywnej historii literatury, obecnych w powieściach z gatunku historii alternatywnych oraz w naukowych pracach z zakresu historii literatury. Szczegółową analizę poprzedza zdiagnozowanie obecnego stanu historii literatury jako nauki, zwłaszcza w kontekście postulowanej od jakiegoś czasu konieczności gruntownej przebudowy tej dziedziny, otwarcia jej na nowe rejony badawcze i wezwania do postawienia zupełnie nowych pytań. Zdaniem autorki dociekania probabilistyczne mogą stać się dla historii literatury interesującym narzędziem badawczym, lub chociażby eksperymentem poznawczym, pozwalającym na pełniejsze zrozumienie natury procesu twórczego czy tak ważkich dla historii literatury kwestii, jak periodyzacja, formowanie się epok i prądów literackich oraz problemu determinizmu i przypadku w procesie historycznoliterackim. Szczególnie interesujące — i to zarówno dla historyków, jak i teoretyków literatury — może być wyobrażenie sobie alternatywnych biografii literackich. Analizie poddane zostaną tu m.in. następujące powieści z zakresu historii alternatywnych: P’S Correspondence Nathaniela Hawthorne’a, Maszyna różnicowa Bruce’a Sterlinga i Williama Gibsona, Muza dalekich podróży Teodora Parnickiego, Widma. Historia Polski bez Powstania Warszawskiego Łukasza Orbitowskiego czy Dumanowski Wita Szostaka.

EN

The aim of the article is to analyze the alternative history of literature presented in alternative history novels as well as in scholarly and journalistic studies in literary history. First, important proposals for renewing/reviving/modernizing and rethinking the scope and methodology of literary history, for opening it to new areas, asking new question and reorganizing the structure and manners of writing it are discussed. It is suggested that probabilistic inquiry in the field of literary history may be seen as an important and innovative tool for understanding the nature of the creative process, the formation of movements in literary history and its periodization, and, last but not least, the nature of necessity and coincidence therein. For literary historians as well as for theoreticians of literature, imagining altered biographies of famous writers and poets may be an interesting experiment. The richest material for such counterfactual deliberations is provided by alternative history novels; therefore, the following works are analyzed — P’s Correspondence by N. Hawthorne, Different Engine by W. Gibson & B. Sterling, Muza dalekich podróży by T. Parnicki, Widma. Historia Polski bez Powstania Warszawskiego by Ł Orbitowski, Dumanowski by W. Szostak.

Keywords

PL

historia literatury; alternatywna historia literatury; biografie alternatywne; operacje kontrfaktyczne; kauzalizm; determinizm

EN

history of literature; alternative history of literature; alternative biographies; counterfactual deliberations; causalism; determinism

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Zagadnienia Rodzajów Literackich
• Year: 2014
• Volume: 57/114 z. 2
• Pages: 187-200

Dates

published

2014

Contributors

author

Natalia Lemann

• Katedra Teorii Literatury Instytut Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego

References

• Baczyński Krzysztof Kamil (1989), Wybór poezji, wybór i oprac. J. Święch, Ossolineum, Wrocław.
• Bloom Harold (2002), Lęk przed wpływem. Teoria poezji, przeł. A. Bielik-Robson, M. Szuster, Universitas, Kraków
• Cieślak Tomasz (2011), Nowa poezja polska wobec poprzedników: lektura relacyjna, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
• Dehnel Jacek (2004), Żywoty równoległe, Zielona Sowa, Kraków.
• Drewnowski Tadeusz (2003), Historia do poprawek, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Gibson William, Sterling Bruce (2010), Maszyna różnicowa, przeł. P. W. Cholewa, Mag, Warszawa.
• Gombrowicz Witold (1997), Dziennik 1953−1956, posłowie W. Karpiński, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Grabski Andrzej F. (1996), Historiografia — Mitotwórstwo — Mitoburstwo [w:] Historia. Mity. Interpretacje, red. A. Barszczewska-Krupa, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
• Grzegorczyk Marta (2014), Współgrzeszność, Primum Verbum, Łódź.
• Gryglewicz Tomasz (2003), Rozmowa ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem w 80-te urodziny, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Gryglewicz Tomasz (2003), Sztuka bez Jałty, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Gumbrecht Hans U. (2008), Shall We Continue to Write Literary Histories?, „New Literary History”, Vol. 39, No. 3 (Summer).
• Hawthorne Nathaniel (1845), P’s Correspondence [in:] Mosses from and Old Manse [online] http://www.gutenberg.org/cache/epub/9230/pg9230.txt ds. 23.1.
• Hutcheon Linda (1995), Rethinking Literary History — Comparatively, „American Council of Learned Societies. Occasional Paper”,No. 27.
• Jarzębski Jerzy (2003), Bez sielanki, „Dekada Literacka” nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Kostkiewiczowa Teresa (2005), Historia literatury w przebudowie, „Teksty Drugie”, nr 1−2.
• Lemann Natalia (2008), Historia alternatywna [w:] Słownik rodzajów i gatunków literackich, pod red. G. Gazdy, PWN, Warszawa.
• Lemann Natalia (2011), Czy można uchronić się od przeszłości? — historie alternatywne i uchronie jako literackie aporie polityki i wiedzy historycznej, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. LIV, z. 2. (108).
• Lemann Natalia (2012), PODobni–niePODobni. „Muza dalekich podróży” Teodora Parnickiego i „Lód” Jacka Dukaja jako przykład dwóch sposobów alternatywizacji historii, „Porównania”, nr 10.
• Lemann Natalia (2014a), Alternatywna miara wielkości? — postkolonialne uwarunkowania wizji hegemonicznej przeszłości Polski w wybranych historiach alternatywnych, „Porównania”, nr 14.
• Lemann Natalia (2014b), hasło: Steampunk, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. LVII, z. 1 (113).
• Łagowski Bronisław (2003), Zyski i straty, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Łukasiewicz Jacek (2003), Gdyby nie było Jałty…, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Matuszewski Ryszard (2003), Bez Jałty — bez zmian?, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Miłosz Czesław (2003), Po dyktaturze, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Miłosz Czesław (2011), W mieście (tom To z 2000 r.) [w:] Wiersze wszystkie, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Nycz Ryszard (2006), Kulturowa natura, słaby profesjonalizm [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M. P. Markowski, R. Nycz, Universitas, Kraków.
• Nycz Ryszard (2010), Możliwa historia literatury, „Teksty Drugie”, nr 5.
• Orbitowski Łukasz (2012), Widma. Historia Polski bez Powstania Warszawskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Parnicki Teodor (1970), Muza dalekich podróży, PAX, Warszawa.
• Polonistyka w przebudowie: literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja: Zjazd Polonistów (2005), red. M. Czermińska, t. 1−2, Kraków 22−25 września 2004, Universitas, Kraków.
• Rymkiewicz Jarosław M. (1987), Żmut, Instytut Literackie, Warszawa.
• Skwarczyńska Stefania (1964), „Historia Przyszłości” i jej literackie realizacje: wraz z podobizną autografu, Ossolineum, Wrocław.
• Słowacki Juliusz (1949), Liryki i wiersze, Ossolineum, Wrocław.
• Szostak Wit (2011), Dumanowski, Lampa i Iskra Boża, Warszawa.
• Szpakowska Małgorzata (1989), Posłowie [w:] Ortega y Gasset, Szkice o miłości, przeł. K. Kamyszewa, Czytelnik, Warszawa.
• Szymborska Wisława (1986), W biały dzień [w:] Ludzie na moście, Czytelnik, Warszawa.
• Walas Teresa (1993), Czy jest możliwa inna historia literatury?, Universitas, Kraków.
• Walas Teresa (2003), Historia w trybie przypuszczającym, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Walas Teresa (2004), „Niebyła” historia literatury [w:] Narracja i tożsamość (II). Antropologiczne problemy literatury, red. W. Bolecki, R. Nycz, Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”, Warszawa.
• Werner Andrzej (2003), Gdyby mogło było być, „Dekada Literacka”, nr 1−2 (193−194), Polska bez Jałty.
• Wyka Kazimierz (1995), Wyznania uduszonego [w:] Wyznania uduszonego, oprac. M. Wyka, Universitas, Kraków.