Tożsamość nosiciela stereotypów etnicznych

• Authors: Pisarkowa Krystyna

Title variants

EN

THE IDENTITY OF A CARRIER OF ETHNIC STEREOTYPES

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autostereotyp narodowy, inaczej niż stereotyp obcego, jest z zasady pozytywny. A rozszerzająca się wielojęzyczność i wielokulturowość społeczeństw współczesnych modyfikuje koncepcje narodu, jego rozwoju lub regresu, zakres ingerencji państwa i samą jego (autostereotypu) istotę „lingwistyczną”. Wielojęzyczność nosicieli stereotypu etnicznego wymaga wiedzy o kilku kulturach, np. w Polsce o polskiej i żydowskiej. Także polski był dla Żydów żyjących w Polsce językiem szkoły, zawodu i fascynującej ich kultury. Na przykład Rubinstein w anglojęzycznej autobiografii wyznał, że „kocha Polskę”, lekcje polskiego były „źródłem radości”, miał pozytywny stereotyp Polaka i Polki, Tatr i Górali – ale i bliski związek z kulturą żydowską. Celan, najwybitniejszy dla Niemców współczesny poeta niemieckojęzyczny, to typowa postać pogranicza, znawca-tłumacz tekstów rumuńskich, niemieckich, hebrajskich, rosyjskich, angielskich, francuskich; trójjęzyczny Reich-Ranicki identyfikuje się z kulturą niemiecką, choć jako Żyd zaznał prześladowań, zakazu studiów, deportacji, getta, a jako jedyny bagaż zabrał ze sobą język i znajomość kultury niemieckiej, i to z nią utożsamia „ojczyznę”. Akceptując niemieckość, „rozumie” i kocha Chopina jako „poetę muzycznego”, reprezentującego Polskę, jej wielką „lirykę”, poezję romantyczną i późniejszą. Po wojnie przybiera drugie nazwisko (słowiańskie), a na pytanie (Grassa), kim jest, powie: „Pół Polakiem, pół Niemcem i pełnym Żydem”. Ojczyznę, której mu brak, znajduje w sztuce. Od innych różni go samotność, zawdzięczana literaturze, która pozwala zająć postawę metajęzykową wobec rzeczywistości odbitej w jednym z języków naturalnych.

EN

A national stereotype, contrary to the stereotype of a foreigner, is positive, while a spreading multilingual and multicultural nature of contemporary societies modifies the conception of a nation, its progress or regress, the interference of the state and the nation’s very essence in the linguistic sense. The multilingualism of the carriers of ethnic stereotypes requires knowledge of several cultures; e.g. in Poland these would be Polish and Jewish cultures. Por Polish Jews, the Polish language was the language of school, profession and a fascinating culture. Rubinstein, for example, claims in his autobiography that he loves Poland, that lessons of Polish were his joy, that he has a positive stereotype of a Polish man and woman, of the Tatras and Tatra-dwellers, but also that he had a close contact with Jewish culture. Celan, in turn, the most distinguished contemporary poet of the German language, is a typical representative of someone functioning in a borderland area, an expert on and translator of Romanian, German, Hebrew, Russian, English and French texts. Reich-Ranicki identifies himself with German culture, although as a Jew he experienced persecution, a ban on higher education, deportation and a stay in ghetto. AU he had was the German language and the knowledge of German culture: it is this culture that he considers his own. However, he also understands and loves Chopin as a „musical poet”, representing Poland, its great: lyricism, Romantic and later poetry. After the war, he assumes another name (a Slavic one) and answering Grass’s question concerning his identity, he answers: „A half-Pole, half-German and fully a Jew. The homeland he misses is found in art. He is distinguished from others by the loneliness he draws from literature, which allows one to take a metalinguistic stance on the reality reflected in one of the natural languages in which one operates.

Keywords

PL

wielokulturowość; koncepcja narodu; autostereotyp; stereotyp etniczny; kultura polska; kultura żydowska; Celan; Chopin; Rubinstein; Reich-Ranicki; ojczyzna

EN

multiculturalism; the concept of a nation; ethnic stereotype; Polish culture; Jewish culture; Celan; Chopin; Rubinstein; Reich-Ranicki; fatherland

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2002
• Volume: 14
• Pages: 27–45

Contributors

author

Pisarkowa Krystyna

References

• Austin John Langshaw, 1975, How to do things with Words, The Clarendon Press Oxford. Oxford University Press. Zur Theorie der Sprechakte, Philip Reclam Jun Stuttgart przekł. Eike von Savigny.
• Bartmiński Jerzy, 1994, Jak się zmienia stereotyp Niemca w Polsce, „Przegląd Humanistyczny” nr 5, s. 81-101.
• Besemeres Mary, 1998, Language and Self in Cross-Cultural Autobiography: Era Hoffman’s Lost in Translation, Canadian Slavonic Papers/Revue, Vol. XL, Nos. 3-4, IX- XII.
• Bajerowa Irena, 2000, Polski język ogólny XIX w. Stan i ewolucja, t. 3, Składnia. Synteza, Wyd. UŚ, Katowice.
• Bobrownicka Maria, 2000, Poliglotyzm społeczeństw słowiańskich a rozwój ich świadomości narodowej, [w:] Język a tożsamość. . ., s. 19-38.
• Gellner Ernest, 1998, Language and Solitude. Wittgenstein, Malinowski and the Habsburg Dilemma, Cambridge, University Press.
• Hoffman Eva, 1991, Lost in Iranslation: A Life in a New Language, London.
• Język a tożsamość narodowa. Slavica, 2000, pod red. Marii Bobrownickiej, Universitas, Kraków.
• Klemensiewicz Zenon, 1974, Historia języka polskiego, Warszawa PWN.
• Kłańska Maria, 2000, Tożsamość narodowa Żydów w monarchii habsburskiej ery konstytucyjnej, a ich wybory kulturowe, [w:] Język a tożsamość, s. 221-256 (cyt. s. 253-254).
• Kłoskowska Antonina, 1996, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa.
• Kornhauser Julian, 2000, Na smudze chaosu, TP, nr 26.
• Kozioł Urszula, 2000, O Josifie Brodskim: O Żydostwie i o poezji, Odra, 9, s. 113-114. Odojewski Włodzimierz, 1988, Jeżeli jeszcze kiedyś wrócę. . ., Tygodnik Powszechny, nr 50. Pisarek Walery, 1992, Współczesne słowa sztandarowe w Polsce i ich publiczność, „Zeszyty Prasoznawcze” 1-2, s. 16-37.
• Pisarek Walery, 1994, „Słysząc słowo wolność”, RNDydakt. P. Językozn. VIII, z. 168, s. 160-174.
• Pisarkowa Krystyna, 1976, Konotacja semantyczna nazw narodowości w języku polskim, „Zeszyty Prasoznawcze” 1, s. 5-26; (przedr.: Z pragmatycznej stylistyki, semantyki i historii języka. Wybór P IJP PAN 89, Kraków 1994, s. 215-234).
• Pisarkowa Krystyna, 1978, Hasło honor jako przedmiot analizy pragmatycznojęzykowej, IJP, Polonica IV, 117-135 (przedr.: Z pragmatycznej stylistyki, 1994, s. 55-71).
• Pisarkowa Krystyna, 1982, Language and Nationality. Implications (według referatu z: World Communication, Decisions for the Eighties School, Annenberg School of Communication Uniwers. Philadelphia) BPTJ XXXIX, s. 33-43.
• Pisarkowa Krystyna, 1998, Pragmatyka przekładu, IJP PAN.
• Pisarkowa Krystyna, 1999a, Semantyczne klucze do kultury, [w:] Między oryginałem a przekładem, V: Na początku był przekład, red. M. Filipowicz-Rudek, J. Koniecznej-Twardzikowej, U. Kropiwiec, Kraków, s. 335-354.
• Pisarkowa Krystyna, 1999b, Krzywda jako słowo-klucz, „Collectanca Linguistica”.
• In honorem Casimiri Polański, pod red. Marii Brzeziny i Haliny Kurek, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 143-150.
• Pisarkowa Krystyna, 2000, Język kultury a tożsamość jednostki — rec.: Marcel Reich-Ranicki, Mein Leben, Deutsche Verlags-Anstalt GmbH, Stuttgart, 1999, s. 566, Ruch Literacki XLI, 2000, z. 4, s. 503-507.
• Pisarkowa Krystyna, 2001, Miejsce wydarzenia a determinacja czasu: stante pede, „Prace Filologiczne” tom XLVI, Warszawa, s. 483-487.
• Pisarkowa Krystyna, 2002, Tożsamość jednostki w świetle języka kultury, [w:] Składnia. Stylistyka. Struktura tekstu. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Teresie Ampel, pod red. M. Krauz i K. Ożoga, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 27-32.
• Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach Europy, 1993, red. J. Bartmińskiego, Inst. Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin.
• Rubinstein Artur, 1976, Moje młode lata, przekł. z ang. (1973 NY) Tadeusz Szafar, PWM Kraków.
• Ruta Magdalena, Dwujęzyczna twórczość literacka: Przypadek Kalmana Segala (w przygotowaniu) .
• Tomas Venclova, 1997, Aleksander Wat, obrazoburca, przekł. Jan Goślicki, Kraków, Wyd. Literackie.
• Wat Aleksander, 1977, Mój wiek, Pamiętnik mówiony, t. 1-2, Londyn.
• Weinreich Uriel, 1953, Languages in Contact. Findings and Problems, Columbia University, (1953) III Printing, Mouton and Co., London-The Hague-Paris, 1964.