Pomerania non cantat? Uwagi o ewangelikach z Pomorza Zachodniego, ich repertuarze religijnym i sposobie śpiewania

• Authors: Nawrocka-Wysocka Arleta

Title variants

EN

Pomerania non cantat? Remarks on Lutherans of Western Pomerania, their religious repertoire and way of singing

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Because of geographical distribution, origin, political involvement and religious specificity, Lutherans of Western Pomerania are treated as a border community. The largest populations of Polish-speaking Protestants occurred in the counties of Lębork, Bytów and Słupsk. This commu-nity disappeared at the end of the nineteenth century, although still in the 20s and 30s, researchers recorded a lot of people who knew the Kashubian dialect. Lutherans in the Kashubian region were generally unknown to religious communities of Masuria, Silesia and the Polish Kingdom. More knowledge about them brought only through a study conducted by Alexander Hilferding — a Russian Slavicist traveling in these areas in 1856. The greatest popularity in the definition of this com-munity has won ethnonym Slovincians propagated by Alexander Hilferding. Available sources and studies mainly publish information on the language, especially its use in church services and teach-ing religion. Thera are, however, extremely rare eyewitness accounts relating used hymn books and cantionals, popularity of a particular repertoire and the context of its practice. From the relation-ship and visitation of church printed from the sixteenth to the eighteenth century, we know that they were used in religious services “Polish songbooks”. The oldest of them is cantional prepared by a priest Simon Krofey from Bytów with a handwritten appendix compiled from the sixteenth to the eighteenth century. Pastor Lorek from Cecenowo immortalized in the consciousness of later generations stereotypes of a tacit and gloomy Kashubian. However, according to later observers, Kashubians sang willingly and often but only a religious repertoire, while the folk song and dance sounded very rare. Considering the available sources it seems that the inhabitants of these lands — like the Protestants from Silesia and Masuria had used their own repertoire, which could be performed in an original and unique way.

Keywords

EN

Kashubians; Lutherans; Slovincians; cantional; religious songs; chorale; Western Pomerania

• Publisher: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Wydział Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki
• Journal: Aspekty Muzyki
• Year: 2014
• Volume: 4
• Pages: 31-51

Contributors

author

Nawrocka-Wysocka Arleta

• Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, Warszawa

References

• Altkaschubische Gesangbuch, oprac. Friedhelm Hinze, Berlin 1967.
• Bernoulli Johann, Reisen durch Brandenburg, Pommern, Preussen, Kurland, Russland und Polen in den J. 1777 und 1778, Bd. 1, Leipzig 1779.
• Bielawski Ludwik, Mioduchowska Aurelia, Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 2. Kaszuby, cz. I: Pieśni obrzędowe, Warszawa 1997.
• Brüggemann Ludwig Wilhelm, Ausfuhrliche Beschreibung des gegenwärtige Zustandes des Königl. Preußischen Herzogthums Vor und Hinter Pommern. Erster Theil welcher außer der allgemeinen Einleitung die Beschreibung des Preußisches Vorpommern enthält, Stettin 1779.
• Cantional albo Księgi Chwal Boskych, to iest Pieśni Duchowne Kośćioła świętego podług Ewangeliei y Prawdziwego Pisma świętego slożone a teraz s czeskiego języka na Polsky przez Xiędza Walentego z Brzozowa nowo przełożone. W Królewcu Pruskiem 1554.
• Dr. Nadmorski (Łęgowski J.), Słowińcy i szczątki ich języka, „Lud” 1899, s. 320–336.
• Filip Mariusz, Od Kaszubów do Niemców. Tożsamość Słowińców z perspektywy antropologii historii, Poznań 2012.
• Geschichte des Geschlechts der Herren, Freiherren und Grafen von Puttkamer, red. L[udwig] Clericus, Berlin 1878/1880.
• Gulgowski Izydor, Kaszubi, Kraków 1924.
• Haase Teodor, Wstęp, w: Postyla albo wykłady ewanielij niedzielnych i świąt uroczystych [...] napisana niegdyś przez uczonego męża X. Grzegorza z Żarnowca [...], Cieszyn 1864.
• Hilferding Aleksander, Ostatki Słowian na południowym brzegu Bałtyckiego morza, przekł. Oskar Kolberg, w: Dzieła Wszystkie Oskara Kolberga, t. 39, Pomorze, red. Józef Burszta, Kraków 1965, s. 309–452.
• Kętrzyński Wojciech, Z archiwów i bibliotek szczecińskich, Lwów [ok. 1908].
• Knoop Otto, Volksagen, Erzählungen, Aberglauben, Gebräuche und Märchen aus dem östlichen Hinterpommern, Posen 1885.
• Koblischke Julius, Der Name Slovinzen, „Mitteilungen des Vereins für Kaschubische Volkskunde”, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 12–14.
• Krofey Szymon, Geistliche Lieder D. Martin Luthers und anderer frommen Männer. Duchowne piesnie D. Martina Lutera y ynszich naboznich mezow, Danzig 1586. Nachdruk besorgt vor R. Olesch, Köln–Graz 1958.
• Lorek Gottlieb L., Zur Charakteristik der Kassuben am Leba Strome, „Pommersche Provinzial-Blätter für Stadt und Land” 1821, Bd. 2, s. 334–363; 455–477.
• Niemcy o Kaszubach w XIX wieku. Obraz Kaszubów w pracach G. L. Lorka, W. Seidla i F. Tetznera, red. Józef Borzyszkowski, Gdańsk 2009.
• Oleckowski Jan, Bracia nasi na Pomorzu, „Nowiny Szląskie” 1885, nr 44, s. 174–175.
• Papłoński Jan, Listy z zagranicy, „Gazeta Warszawska” 1856, nr 203, s. 3–4.
• Papłoński Jan, Listy z zagranicy, „Gazeta Warszawska” 1856, nr 204, s. 3.
• Parczewski Alfons J., Szczątki kaszubskie w Prowincyi Pomorskiej, Poznań 1896.
• Popowska-Taborska Hanna, Cecenowski pastor Gottlieb L. Lorek o mowie kaszubskiej do Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, „Rocznik Slawistyczny” 1997, t. 50 (1), s. 105–108.
• Popowska-Taborska Hanna, Kaszubszczyzna jako sfera oddziaływań pozostałego polskiego obszaru językowego, cz. II: Wpływy ogólnopolskiej normy literackiej w XVI–XVII w., „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 1983, t. 21, s. 67–83.
• Popowska-Taborska Hanna, Pomorska polszczyzna utrwalona w dziele Szymona Krofeja, w: Polszczyzna regionalna Pomorza (Zbiór studiów), red. Kwiryna Handke, Warszawa 1996, t. 7, s. 7–22.
• Popowska-Taborska Hanna, Szymon Krofey i Michał Pontanus — niełatwa kwestia autorstwa kaszubskich zabytków, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 2001, t. 37, s. 89–97.
• Sembrzycki Jan Karol, Cokolwiek z geografi i. O Polakach i o narodach im pokrewnych w granicach Niemiec mieszkających, „Kalendarz Ewanielicko-Polski dla Mazur Szląska i dla Kaszubów” 1886, s. 17–26.
• Szultka Zygmunt, Język polski w Kościele ewangelicko-augsburskim na Pomorzu Zachodnim od XVI do XIX wieku, Wrocław 1991.
• Szultka Zygmunt, Piśmiennictwo polskie i kaszubskie Pomorza Zachodniego od XVI do XIX wieku, Poznań 1994.
• Szultka Zygmunt, Studia nad rodowodem i językiem Kaszubów, Gdańsk 1992.
• Tetzner Franz, Die Slovinzen und Lebakaschuben. Land und Leute, Haus und Hof, Sitte und Gebräuche, Sprache und Litteratur im östlichen Hinterpommern, Berlin 1899.
• Wybrany y zupełny Kancyonal Gdański, w którym 565 pieśńi duchownych ná cześć y chwałę Bogá, w Troycy S. Jedynego y zbudowanie kośćiołá chrześćiańskiego z przydatkiem pieśńi y nabożnych modlitw, jako też y krótkich pytań katechizmowych. Na wielu żądanie pierwszym razem w tym wygodnym formacie wygotowány…, Gdańsk 1737.
• Zaremba Jan, Pieśni Chwał Boskich, red. Jerzy Morawski, Kraków 1989.
• Zawadzka Jadwiga, Uwagi o języku rękopiśmiennego dodatku do smołdzińskiego egzemplarza Krofeya, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 1977, t. 16, s. 137–147.
• Zieniukowa Jadwiga, Die Sprache „Altkaschubischen Gesangbuches” und der Schmolsiner Perikopen, „Zeitschrift für Slavistik” 1969, Bd. 14, s. 77–85.
• [Dane ze spisu ludności], „Prawdziwy Ewangelik Polski” 1859, nr 16, s. 64.