Kasata klasztoru trynitarzy w Krotoszynie oraz losy jego kultowego dziedzictwa

• Authors: Sobczyńska-Szczepańska Mirosława

Title variants

EN

The dissolution of the Trinitarian monastery in Krotoszyn and the history of its spiritual legacy

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Klasztor trynitarzy w Krotoszynie podzielił los innych konwentów wielkopolskich, które po drugim rozbiorze Polski znalazły się w granicach królestwa Prus. W wyniku represyjnej polityki wobec Kościoła drastycznie spadła liczba członków wspólnoty zakonnej, a jej majątek uległ znacznemu uszczupleniu. Zarówno pod rządami pruskimi, jak i w okresie istnienia Księstwa Warszawskiego, decyzją władz państwowych część izb klasztornych zajęto pod magazyny i urzędy. Klasztor został zamknięty wn 1819 r., kiedy po śmierci jego przełożonego o. Jana Szkaradowicza ostał się tylko jeden zakonnik. Przy kościele ustanowiono intermistycznego kapłana, od 1824 r. był administrowany przez krotoszyńskiego proboszcza, a w 1925 r. erygowano przy nim parafię pw. św. św. Apostołów Piotra i Pawła. Gmach poklasztorny w 1836 r. stał się siedzibą szkoły powiatowej, następnie szkoły realnej i gimnazjum realnego, a od 1881 – urzędów wojskowych i cywilnych. Od 1969 r. mieści się w nim Muzeum Regionalne w Krotoszynie. Potrynitarskie budowle przetrwały w niezmienionym kształcie – wyburzono jedynie łączącą je dwukondygnacyjną galerię (w 1836 r.). Wystrój malarsko-rzeźbiarski świątyni zachował się z wyjątkiem kilku świętych wizerunków, w tym charakterystycznej dla ikonografii Zakonu Przenajświętszej Trójcy figury Jezusa Nazareńskiego Wykupionego, eksponowanej w ołtarzu głównym. Rozproszeniu uległy aparaty kościelne, przekazane do krotoszyńskiej fary i ubogich kościołów z archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. Część dokumentów i ksiąg klasztornych, przetrzebionych po zamknięciu klasztoru, w 1869 r. trafiło do Królewsko-Pruskiego Archiwum Państwowego w Poznaniu, a pozostałe, w 1935 r., – do Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Te ostatnie zaginęły.

EN

The Trinitarian monastery in Krotoszyn shared the fate of other convents of the Greater Poland, which, after the second partition of Poland, found themselves within the borders of the Kingdom of Prussia. As a result of a repressive policy towards the Church, the number of members of the monastic community fell drastically and its state of possession diminished significantly. Both under the Prussian rule and during the existence of the Duchy of Warsaw, by the decision of state authorities, some monastery rooms were confiscated and turned into storerooms and offices. The monastery was closed in 1819, when – after the death of the superior Fr. Jan Szkaradowicz – only one monk remained. An interim priest was appointed for the church, since 1824 it was administered by the parish priest of Krotoszyn and in 1925 the parish of St. Apostles Peter and Paul was established. The monastery building was turned into the seat of the district school in 1836, later a primary and secondary school and since 1881 of army and civil offices. Since 1969 the building has housed the Regional Museum of Krotoszyn. Post-Trinitarian buildings remained unchanged – only a two-storey gallery was demolished (in 1836). The interior design was preserved with the exception of a few effigies of saints, among them the figure of Jesus of Nazareth the Ransomed exposed in the main altar, characteristic for the iconography of the Trinitarian Order. Liturgical equipment was dispersed among the parish church and poor churches from the Archdioceses of Gniezno and Poznan. Some monastery documents and books remaining after the dissolution of the monastery were handed over to the State Archive of the Kingdom of Prussia in Poznan in 1869 and others to the Archdiocesan Archive in Poznan in 1935. The latter ones became lost.

Keywords

PL

trynitarze; Krotoszyn; kasaty; dziedzictwo kulturowe

EN

Trinitarians; dissolutions; Krotoszyn; post-monastery legacy

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2017
• Volume: 128
• Pages: 131-153

Contributors

author

Sobczyńska-Szczepańska Mirosława

References

• Opracowania
• W. Dalbor, Związki Wielkopolski i Śląska w architekturze drugiej połowy wieku XVIII, „Prace Komisji Historii Sztuki PAU”, t. 10, 1952.
• J. Janiszewski, Powiat kępiński, Kępno1928.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 5, Województwo poznańskie, z. 11, Powiat krotoszyński. Red. T. Ruszczyńska, A. Sławska. Oprac. Z. i J. Kębłowscy. Warszawa 1973.
• Kościół św. Piotra i Pawła (potrynitarski), „Strażnica Kresowa. Miesięcznik Młodzieży Gimnazjum im. Ks. Hugona Kołłątaja”, R. 1, 1931, nr 3, s. 4.
• K. Krotoski, Dzieje miasta Krotoszyna, t. 1, Miasto Krotoszyn i jego dziedzice za czasów polskich (od 1415 do 1779), Krotoszyn 1930.
• M. Kusza, Dzieje gimnazjum krotoszyńskiego 1836-1946, Krotoszyn-Poznań 2000.
• J. Nowacki, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, t. 2, Poznań 1964.
• A. Romanowicz, Zarys historii obecnego gimnazjum im. H. Kołłątaja w Krotoszynie (1836-1829), [w:] Sprawozdanie dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Ks[iędza] H[ugona] Kołłątaja w Krotoszynie za pierwsze dziesięciolecie Zakładu w niepodległej i wolnej ojczyźnie 1919-1929, Krotoszyn 1929.
• M. Sobczyńska-Szczepańska, Problem autorstwa kościoła dworskiego w Cieszkowie oraz świątyni trynitarzy w Krotoszynie w świetle źródeł, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 75, 2013, nr 3.
• M. Sobczyńska-Szczepańska, Architektura trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Katowice 2017.
• J. Wąsicki, Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy południowe 1793-1806. Studium historyczno-prawne, Wrocław 1957.
• A. Witko, Sztuka w służbie Zakonu Trójcy Świętej w siedemnastym i osiemnastym stuleciu, Warszawa 2002.
• Z. Wojciechowska, Dokumenty i akta klasztorów w Archiwum Państwowym w Poznaniu – dzieje, zawartość i metody opracowania, „Poznański rocznik archiwalno-historyczny”, R. 4, 1996.