Rola uczuć w życiu osobowym człowieka w ujęciu św. Tomasza z Akwinu i Kartezjusza. Analiza porównawcza

• Authors: Tomasz Mamełka

Title variants

EN

The role of feelings in man's personal life according to St. Thomas Aquinas and Descartes. A comparative analysis

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Fundamentem, na którym św. Tomasz z Akwinu i Kartezjusz oparli swoje teorie uczuć, jest koncepcja człowieka. Analiza tekstów źródłowych obu autorów ukazuje, że różnią się oni bardzo w poglądach na temat tego, kim jest człowiek. Podczas gdy Akwinata broni ‘compositum’ duszy i ciała w bycie ludzkim, Descartes podaje je w wątpliwość, następnie zaprzecza, a ostatecznie ogłasza dualizm – dusza i ciało to dwie odrębne substancje zupełne. Każdy z filozofów we właściwej sobie koncepcji człowieka wyznacza miejsce dla uczuć, podaje ich definicję, kryterium podziału oraz różnorodności owych aktów. Zdaniem Akwinaty, uczucia stanowią tylko jeden z elementów natury ludzkiej (jednej zasady działania). Dla Kartezjusza natomiast, ‘passions’ nie są elementem natury ludzkiej, a tylko częścią cielesnej sfery człowieka. Szczegółowa analiza podstawowych, pierwotnych i prostych uczuć pozwala wyeksponować ich ontyczną rolę w bycie ludzkim: 1. uczucia – zdaniem Akwinaty – aktualizują to, w czym są zapodmiotowane, a więc całego człowieka (‘compositum’ duszy i ciała), a czynią to na sposób przyczyny sprawczej; 2. uczucia – w przekonaniu Descartesa – nie aktualizują człowieka, którym jest samo ‘ja’-dusza, ale raczej jedność bytu ludzkiego. Na sposób przyczyny sprawczej, czynią z dwóch odrębnych, zupełnych substancji („res cogitans” i „res extensa”) istotę absolutnie jedną.

EN

The foundation upon which St. Thomas Aquinas and Descartes based their theories of feelings is the concept of the human being. An analysis of source materials of both authors reveals that they differ in their views on what the human being actually is. While Aquinas supports the notion that the body and soul are one in the human being, Descartes first questions and then denies this, before ultimately putting forward the notion of dualism – that the body and soul are two separate substances. Both philosophers, in the scope of their concept of man, acknowledge feelings, providing them with a definition and supplying a criterion for the division and diversity of these acts. According to Aquinas, feelings are only one part of human nature (one principle of action). For Descartes, however, passions are not part of human nature but only part of man’s physical realm. A detailed analysis of basic, primeval and simple feelings can expose their ontological role in the human being: 1 feelings – according to St. Thomas Aquinas – realize what they are subject to, the whole man (a compositum of body and soul), and they do this in the way of the efficient cause; 2 feelings – in the belief of Descartes – do not realize man, who is just ‘me-soul’, but rather the unity of human existence. In a way of the efficient cause, they make a complete entity out of two, separate, complete substances (of res extensa and res cogitans).

Keywords

PL

uczucia; człowiek

EN

feelings; man

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2012
• Volume: 48
• Issue: 3
• Pages: 103-135

Contributors

author

Tomasz Mamełka