Typological, chronological and cultural verification of Pleistocene and early Holocene bone and antler harpoons and points from the southern Baltic zone

• Authors: Tadeusz Galiński
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The study catalogues all currently known finds of bone and antler harpoons and points associated with Paleolithic, Mesolithic and Protoneolithic culture in the southern Baltic zone, between the mouths of the Oder and Niemen rivers. It undertakes an analysis of the category in typological, chronological and cultural terms, taking into consideration results of recent paleogeographic investigations and research on the Stone Age in this region. An important element of this study are drawn plates of nearly all of the discussed objects as well as distribution maps. The author gives a critical analysis of the classic harpoon and point typology presented by J.G.D. Clark (1936) in the context of a broader source base, encompassing finds from the entire Baltic zone. A detailed morphological classification of harpoon barbs is one of the most important tools essential to this end.

Keywords

EN

Paleolithic; Mesolithic; Protoneolithic; harpoons; points; barbs; tang; base; bone; antler; assemblages

• Publisher: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Przegląd Archeologiczny
• Year: 2013
• Volume: 61
• Pages: 93-144

Dates

published

2013

Contributors

author

Tadeusz Galiński

• Instytut Archeologii i Etnologii PAN Ośrodek Szczecin

References

• Althin C.A., 1954, The Chronology of the Stone Age Settlement of Scania, Sweden (Appendix II: The Bäckaskog burial), t. I, The Mesolithic Settlement, Lund.
• Andersen S.H., 1972, Ertebřllekulturens harpuner, „Kuml”, t. 1971, 73-125.
• Antoniewicz J., 1928, Środkowa epoka kamienia (mezolit), (in:) Archeologia Polski, Warszawa.
• Antoniewicz J., 1953, Epipaleolityczny harpun znaleziony w Rękawczynie, pow. Sierpc na pn. Mazowszu, „Sprawozdania PMA”, t. 5, z. 1-2, 31-37.
• Chmielewska M., 1978, Późny paleolit pradoliny warszawsko-berlińskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Clark J.G.D., 1936, The Mesolithic Settlement of Northern Europe, Cambridge.
• Clark J.G.D., 1971, Excavations at Star Carr. An early Mesolithic site at semer near Scarborough, Yorkshire, Cambridge.
• Conwentz H., 1887, Bericht von Westpreussischen Provinzial-Musseum für 1887 Jahr, Danzig.
• Conwentz H., 1906, Amtlicher Bericht für Jahr 1905.
• Conwentz H.,1908, Amtlicher Bericht für Jahr 1907.
• Conwentz H., 1909, Amtlicher Bericht für Jahr 1908.
• Conwentz H.,1910, Amtlicher Bericht für Jahr 1909.
• Cziesla E., 1999, The site Bützsee-Altfriesack, Nortwest of Berlin. A dating program, „Préhistoire Européenne”, t. 14, 135-142.
• Dobrzyński T., 1937, Synchronizacja okresów Blytt-Sernandera z okresami przedhistorycznymi na pn. Pomorzu, Poznań.
• Domański G., Burdukiewicz J.M., 1994, Harpun jednorzędowy z Węglin, gm. Gubin, woj. zielonogórskie, „Śląskie Sprawozdana Archeologiczne”, t. 35, 529-532.
• Drobniewicz B., Zając M., 1998, Historia i prahistoria mezolitycznego kościanego ostrza z Potwiecia (Litwa), „Materiały Archeologiczne”, t. 31, 5-19.
• Eggers J., Giesen G., 1938, Vorgeschichte, (in:) Der Kreis Rummelsburg. Ein Heimatbuch, Sttetin.
• Engel C.,1935, Vorgeschichte der altpreussischen Stämme, t. 1, Königsberg.
• Fiedorczuk J., 1995, Mesolithic finds at Dudka 1, Great Masurian Lakeland, and their chronological-taxonomic relations, „Przegląd Archeologiczny”, t. 43, 47-59.
• Gaerte W., 1927a, Ostpreussen Steinzeit, (in:) M. Ebert (ed.) Reallexikon der Vorgeschichte, t. 9, Berlin.
• Gaerte W., 1927b, Die Vorgechichtsforschung im Kampf um die Heimat, [in:] Heimatschutz und Bodenforschung, Königsberg.
• Gaerte W., 1929, Urgeschichte Ostpreussens, Königsberg.
• Galiński T., 1986 [1990], Późnoplejstoceńskie i wczesnoholoceńskie harpuny i ostrza kościane i rogowe na południowych wybrzeżach Bałtyku między ujściem Niemna i Odry, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. 32, 7-69.
• Galiński T., 1991 [1992], Uwagi na temat mezolitu ceramicznego i neolitu strefy leśnej na Niżu Polskim, „Archeologia Polski”, t. 36, z.1-2, 5-71.
• Galiński T., 1997, Mezolit Europy, Szczecin.
• Galiński T., 2002, Społeczeństwa mezolityczne. Osadnictwo, gospodarka, kultura ludów łowieckich w VII-IV tysiącleciu p.n.e. na terenie Europy, Szczecin.
• Galiński T., 2003, W sprawie genezy zespołów janisławickich, (in:) T. Galiński, E. Wilgocki (red.) Res et Fontes, Szczecin.
• Galiński T., 2004, Stanowisko mezolityczne w Płotach. Inwentarze maglemoskie z ostrzami typu Vig, „Materiały Zachodniopomorskie”, Nowa Seria, t. 1, z. 1, 5-62.
• Galiński T., 2007, Rotnowo. Stanowisko paleolityczne i mezolityczne w dolinie Lubieszowej na Pomorzu Zachodnim, Warszawa.
• Gardawski A., Gąssowski J., 1961, Polska starożytna i wczesnośredniowieczna, Warszawa.
• Ginter B., Woźniak Z., 1969, Schyłkowopaleolityczny harpun z Łukomia-Kolonii, pow. Sierpc, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 21, 391-393.
• Gramsch B., 1987, Ausgrabungen auf dem mesolithischen Moorfundplatz bei Friesack, Bezirk Potsdam, “Veröffentlichungen des Museums für Ur-und Frühgeschichte Potsdam”, t. 21, 75-100.
• Gross H., 1937, Der erste sichere Fund eines paläolithischen Geräts in Ostpreussen, „Mannus”, t. 29.
• Gross H., 1938, Auf den ältesten Spuren des Menschen in Altpreussen, „Prussia”, t. 32, 84-139.
• Gross H.,1939, Moorgeologische Untersuchung der vorgeschichtlicher Dörfer in Zedmar-Bruch, „Prussia”, t. 33, 101-168.
• Gross H., 1939-1940, Die Renntierjäger-Kultren Ostpreussens, „Prähistorische Zeitschrift”, t. 30-31, 39-67.
• Gross H., 1941, Mittelsteinzeitliche Funden aus Zinten, „Alt-Preussen”, R. 6, z. 3, 34-36.
• Gross H., 1943, Die Renntierjäger-Lanzenspitze von Drusken (Kreis Ebenrode), „Prussia”, t. 35, 5-12.
• Gurina N.N., 1989, Mezolit Latvii i Estonii, (in:) L.V. Kolcov (red.), Mezolit SSSR, Moskva.
• Gurina N.N., Kolcov L.V., Timofeev V.I, 1989, Mezolit Litvy i Belorussi, (in:) L.V. Kolcov (red.), Mezolit SSSR, Moskva.
• Henriksen B.B., 1976, Svaerdborg I. Excavations 1943-44. A Settlement of the Maglemose Culture, Křbenhavn.
• Indreko R.,1948 , Die mittlere Steinzit in Estland, (Kungliga Vitterhets Historie och Antikvitets Akademiens Handlingar, del 66), Stockholm.
• Jaanits L., 1965 , Über die Ergebnise der Steinzeitforschung in Sowjetestland, “Finskt Museum”, t. 72, 5-46.
• Jaskanis D., 1968, Dwa kościane harpuny z Suraża, pow. Łapy, „Rocznik Białostocki”, t. 8.
• Jasnosz S., 1949, Nowe znaleziska mezolityczne z Biskupina, „Przegląd Archeologiczny”, t. 8, 315-318.
• Kempisty E., Sulgostowska Z., 1991, Osadnictwo paleolityczne, mezolityczne i paraneolityczne w rejonie Woźnej Wsi, woj. łomżyńskie, Polskie Badania Archeologiczne, t. 22, Warszawa.
• Kempisty E., Więckowska H., 1983, Osadnictwo z epoki kamienia i wczesnej epoki brązu na stanowisku 1 w Sośni, woj. łomżyńskie, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
• Kleemann O., 1938, Die Funde des Elbinger Kreiss im Prussia-Museum, „Elbinger Jahrbuch”, t. 15.
• Kolcov L.V., 1989, Mezolit SSSR, Moskva.
• Kossina G., 1921, Die Indogermannen, Leipzig.
• Kostrzewski J., 1939-1948, Od mezolitu do okresu wędrówek ludów, (in:) Prehistoria ziem polskich. Encyklopedia Polski PAU, t. IV, Warszawa-Kraków-Łódź-Poznań-Zakopane.
• Kostrzewski J., 1972, Epoka wspólnoty pierwotnej, (in:) G. Labuda (red.), Historia Pomorza, t. I, Poznań.
• Koszańska A., 1947, Ostrze rogowe z Witowa w pow. łęczyckim sprzed 10 tys. lat, „Z Otchłani Wieków”, R. 16, z. 3-4, 50-54.
• Kozłowski J.K.,1963, Stanowisko przemysłu magdaleńskiego w Jaskini Maszyckiej, „Materiały Archeologiczne”, t. 4.
• Kozłowski J.K., Kozłowski S.K., 1975, Pradzieje Europy od XL do IV tysiąclecia p.n.e., Warszawa.
• Kozłowski J.K., Kozłowski S.K., 1977, Epoka kamienia na ziemiach polskich, Warszawa.
• Kozłowski L., 1919, Wielkopolska w epoce kamiennej, „Przegląd Archeologiczny”, t. 1.
• Kozłowski L., 1926, L’Epoque mčsolithique en Pologne, „L’Anthropologie”, t. 36, 63-65.
• Kozłowski S.K., 1967, Z problematyki polskiego mezolitu cz. IV: O mezolicie Polski północno-wschodniej i terenów sąsiednich, „Archeologia Polski”, t. 12, z. 2, 219-256.
• Kozłowski S.K.,1972, Pradzieje ziem polskich od IX do V tysiąclecia p.n.e., Warszawa.
• Kozłowski S.K.,1977, Jednorzędowe harpuny typu havelańskiego w basenie Morza Bałtyckiego, „Archeologia Polski”, t. 22, z. 1, 73-95.
• Kunkel O., 1931 , Pommersche Urgeschichte in Bildern, Sttetin.
• La Baume W., 1920, Vorgeschichte von Westpreussen, Gdańsk.
• La Baume W., 1938, Zur Kunda-Kultur im Weichselland, „Verhandlungen der Gelehrten Estonischen Gesellschaft”, t. 30, 329-337 (Tartu).
• La Baume W., 1942, Knochengeräte der Alt- und Mittelsteinzeit aus dem Kreise Mohrungen Ostpreussen, „Alt-Preussen”, R. 7, z. 2.
• La Baume W., Langenheim K., 1933, Die Steinzeit im Gebiet der unteren Weichsel, „Blätter für deutsche Vorgeschichte”, z. 9/10, 1-40.
• Lissauer L., 1887, Die prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Leipzig.
• Loze I., 1966, Nekatorye mezoliticieskie nakhodki na territorii Latvii, „Materiały i issledovania po arkheologii SSSR”, t. 126, 108-113.
• Mroczyński W., Olszewski P.A., 1995, Mezolityczne ostrza kościane ze stanowiska 33 w Wielu, gm. Mrocze, woj. bydgoskie, „Komunikaty Archeologiczne”, t. 7, 47-59.
• Okulicz J., 1973, Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w n.e., Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Oshibkina S.V., 1997, Veretye I. Posielenie epoki mezolita na Sieviere Vostocznoi Evropy, Moskva.
• Rimantenč R.K., 1971, Paleolit i mezolit Litwy, Vilnius.
• Rust A., 1943, Die alt-und mittelsteinzitlichen Funde von Stellmoor, Neumünster.
• Sawicki L.,1928, Materiały do znajomości prehistorii Rosji, cz. II, „Przegląd Archeologiczny”, t. 3, 96-129.
• Schultze M., 1914, Frühneolithische Jagd- und Fischereigeräte der Provinz Posen, „Archiv für Fischereigeschichte”, z. 2.
• Schild R., 1975, Późny paleolit, (in:) Prahistoria ziem polskich, t. I: Paleolit i mezolit, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Sobieraj J., Makowiecki D., 1999, Harpuny kościane z Ostrowa (Jezioro Gil Wielki) w województwie olsztyńskim, (in:) S. Kukawka (red.) Szkice prehistoryczne. Źródła, metody, interpretacje, Toruń.
• Stimming R., 1928, Die Anzyluszeit in der märkischen Havelgegend, “Archiv für Anthropologie”, N.F., t. 21.
• Sulgostowska Z., Hoffmann M.J., 1993, Kościane ostrze mezolityczne z wkładkami krzemiennymi z Tłokowa, woj. olsztyńskie – aspekt technologicny, „Archeologia Polski”, t. 37, z. 1, 75-88.
• Troels-Smith J., 1956, Malemosetidens jaegere og fiskere, „Fra Nationalmuseets”, R.1956, 101-133.
• Tromnau G., 1980, Den Rentierjägern auf der Spur. 50 Jahre Eiszeitforschung im Ahrensburger Tunneltal, Neumünster.
• Wehrmann M., 1889, Alterthümer von Gniewin, „Monatsblätter von der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde”, nr 11.
• Więckowska H., 1969, Zagadnienie zróżnicowań kulturowych w mezolicie Polski, „Światowid”, t. 30, 23-115.
• Więckowska H.,1975, Społeczności łowiecko-rybackie wczesnego holocenu, (in:) Prahistoria ziem poskich, t. I. Paleolit i mezolit, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Zagorska I., 2005, The earliest antler and bone harpoons from the East Baltic, “Archaeologia Baltica”, t. 7, 178-186.

Identifiers

ISSN

0079-7138