Wybrane problemy związane z realizacją konstytucyjnej zasady rozdziału Kościoła od państwa w III Rzeczypospolitej

• Authors: Szewczyk Michał

Title variants

EN

Selected problems connected with the implementation of the constitutional principle of separation of church and state in the Republic of Poland

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem artykułu jest próba przedstawienia najbardziej kontrowersyjnych, w ocenie autora, problemów praktycznych związanych z realizacją w III Rzeczypospolitej przyjętego systemu relacji między sferą sacrum a profanum. Wynika to z faktu, że rzeczą charakterystyczną dla rozdziału kościoła od państwa w każdym z państw, które aplikowało wspomniany model, jest to, że jego ostateczny kształt zależy nie tyle od normatywnych wskazań konstytucji, co od konkretyzujących je postanowień niższego rzędu, a przede wszystkim od praktyki stosowania.Omawiając pojemny treściowo problem tzw. kwestii szkolnej oraz zagadnienia normatywnego obowiązku respektowania wartości chrześcijańskich, prawnokarnej ochrony uczuć religijnych, a także finansowania związków wyznaniowych z budżetu państwa autor wskazuje na odstępstwa od ustanowionego na mocy Konstytucji RP z 1997 r. przyjaznego modelu rozdziału kościoła od państwa. Zalicza do nich: wliczanie oceny z religii do średniej ocen szkolnych, ściganie przestępstwa obrazy uczuć religijnych z oskarżenia publicznego, uprzywilejowanie traktowanie darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą oraz istnienie Funduszu Kościelnego. Niemniej jednak uznaje, że rozwiązania o bardziej zasadniczym znaczeniu, takie jak nauczanie religii w szkołach publicznych, nie tylko nie stoją w sprzeczności z rozwiązaniami ustrojowymi, ale de facto stanowią o nadaniu polskiemu systemowi prawa określonej aksjologii – takiej, która jest zgodna z wolą większości społeczeństwa polskiego.

EN

The final model of the separation of the church and state depends not so much on constitutional regulations but rather on provisions of the lower order and the practice of using. For this reason the article deals with the most controversial practical problems – subjectively chosen by the author – connected with the implementation of the so called friendly model of separation of church and state in the Republic in Poland. The following problems are successively presented: teaching of religion in public schools and the specific issues related to it, normative obligation to respect Christian values, criminal law protection of religious feelings and religious communities financing from the state budget. In the author’s opinion, including marks from religious instruction to the average school marks, the prosecution of offending religious feelings by public accusation, favouring treatment of donations to church charity and care and the existence of the Church Fund are inconsistent with the constitutional model of relations between church and state in Poland. However, legal regulations for more essential importance, such as the teaching of religion in public schools, are not contradictory to principles of the political system. Furthermore, they give the Polish legal system axiology, which is compatible with the majority of Polish society’s will.

Keywords

PL

autonomia Kościołów; wolność religii; neutralność państwa; rozdział kościoła od państwa

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Przegląd Prawa Konstytucyjnego
• Year: 2013
• Issue: 2 (14)
• Pages: 91-118

Dates

published

2013-06-30

Contributors

author

Szewczyk Michał

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
• Biuletyn RPO Materiały nr 25 – Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich za okres od 13 lutego 1994 r. do 12 lutego 1995 r., Warszawa 1995.
• Biuletyn RPO Materiały nr 63 – Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za 2007 rok, Warszawa 200.
• Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich. Nr 1 Źródła – Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w roku 2010 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela, Warszawa 2011.
• Borecki P., Dylematy likwidacji Funduszu Kościelnego i komisji regulacyjnych, „Przegląd Sądowy” 2012, nr 6.
• Borecki P., Konstytucyjność wliczania stopnia z religii do średniej ocen szkolnych, „Państwo i Prawo” 2007, z. 9.
• Borecki P., Likwidacja Funduszu Kościelnego - refleksje krytyczne, „Rzeczpospolita” nr 67 z dnia 20 marca 2012 r.
• Borecki P., Pietrzak M., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych a Trybunał Konstytucyjny, „Państwo i Prawo” 2010, z. 5.
• Borecki P., Pietrzak M., Glosa do wyroku TK z dnia 2 grudnia 2009 r., U 10/07, „Państwo i Prawo” 2010, z. 5.
• Borecki P., Rozdział kościoła od państwa w III Rzeczypospolitej, [w:] Francuska ustawa z 9 grudnia 1905 roku o rozdziale kościołów i państwa z perspektywy stu lat, red. M. Pietrzak, Warszawa 2007.
• Brzozowski W., Bezstronność światopoglądowa władzy publicznych w Konstytucji RP, Warszawa 2011.
• Brzozowski W., Glosa do wyroku TK z dnia 2 grudnia 2009 r., U 10/07, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 4.
• Brzozowski W., Państwo bezstronne światopoglądowo wobec obrazy uczuć religijnych, [w:] Bezstronność religijna światopoglądowa i filozoficzna władz Rzeczypospolitej Polskiej, red. T.J. Zieliński, Warszawa 2009.
• Canas V., Państwo i Kościół w Portugalii, [w:] Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, red. G. Robbers, tłum. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Wrocław 2007.
• Czohara A., Francuski model rozdziału kościoła od państwa po stu latach, [w:] Francuska ustawa…, Warszawa 2007.
• Falski J., Ewolucja republikańskiej laickości we Francji, „Państwo i Prawo” 2008, z. 4.
• Feliciani G., Finansowanie instytucji kościelnych i utrzymanie duchowieństwa. Doświadczenia włoskie, [w:] Systemy finansowania instytucji kościelnych w Europie. Materiały Międzynarodowej Konferencji. Sandomierz, 13-14 września 1999 r., red. J. Krukowski, Lublin 2000.
• Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2007.
• Konstytucja Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 r., tłum. W. Skrzydło, [w:] Konstytucje państw Unii Europejskiej, red. W. Staśkiewicz, Warszawa 2011.
• Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, tłum. i wstęp A. Pułło, Warszawa 2002.
• Kosek M., Podatek kościelny w niemieckim systemie prawnym, Płock 2004.
• Krasowski K., Państwo a Kościół katolicki w Polsce Ludowej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1995, z. 1-2.
• Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000
• Łakomy H., Państwo a Kościół we Francji: historia i współczesność, Kraków 1999.
• Łączkowski W., Dylematy etyczne i światopoglądowe jako przedmiot kontroli konstytucyjnej, [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006.
• Małajny R.M., Neutralność a bezstronność światopoglądowa państwa (uwagi na tle polskiej praktyki konstytucyjnej po 1989 r.), [w:] Bezstronność religijna światopoglądowa i filozoficzna władz Rzeczypospolitej Polskiej, red. T.J. Zieliński, Warszawa 2009.
• Mezglewski A., Nauczanie religii a zasada świeckości szkoły oraz bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, [w:] Bezstronność religijna światopoglądowa i filozoficzna władz Rzeczypospolitej Polskiej, red. T.J. Zieliński, Warszawa 2009.
• Neutralne? Świeckie? Czy Polska jest państwem quasi-wyznaniowym?, „Przegląd” 2005, nr 43, s. 48-49; por. Krzyż + szkoła = problem. Rozmowa z dr. Adamem Bodnarem, http://wyborcza.pl/1,76842,12668608,Krzyz___szkola___problem.html.
• Odrowąż-Sypniewski W., O zgodności z Konstytucją postulatu wykreślenia z polskiego prawodawstwa przepisów o „przestrzeganiu wartości chrześcijańskich” i „obrażaniu uczuć religijnych”, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 2006, nr 3.
• Olszówka M., Ustawy wyznaniowe. Art. 25 ust. 5 Konstytucji RP – próba interpretacji, Warszawa 2010.
• Orzeszyna K., Podstawy relacji między państwem a kościołami w konstytucjach państw członkowskich i traktatach Unii Europejskiej. Studium prawnoporównawcze, Lublin 2007.
• Orzeszyna K., Status prawny kościołów i innych związków wyznaniowych w Republice Włoskiej, „Przegląd Sejmowy” 2006, nr 2.
• P. Stanisz, Bezstronność światopoglądowa władz publicznych a finansowanie związków wyznaniowych, [w:] Bezstronność religijna światopoglądowa i filozoficzna władz Rzeczypospolitej Polskiej, red. T.J. Zieliński, Warszawa 2009.
• Papastathis Ch., Państwo i Kościół w Grecji, [w:] Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, red. G. Robbers, tłum. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Wrocław 2007.
• Patyk J., Opodatkowanie Kościoła Katolickiego i osób duchownych, Toruń 2008.
• Piechowiak M., Negatywna wolność religijna i przekonania sekularystyczne w świetle sprawy Lautsi przeciwko Włochom, „Przegląd Sejmowy” 2011, nr 5.
• Pietrzak M., Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999.
• Pietrzak M., Glosa do orzeczenia TK z dnia 20 kwietnia 1993 r., U 12/92, „Państwo i Prawo” 1993, z. 8.
• Maziarz A., Glosa do wyroku TK z dnia 20 kwietnia 1993 r., U 12/92. Zasady nauki religii w szkołach w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Glosa” 2011, nr 1.
• Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2010.
• Polski model państwa świeckiego. Rozmowa z ks. prof. Józefem Krukowskim, „Prawo i Życie” 1999, nr 9.
• Pyclik K., Wolność sumienia i wyznania w Rzeczypospolitej Polskiej (założenia filozoficzno-prawne), [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
• Rabska T., Wokół problematyki orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 30 I 1991, K 11/90, „Państwo i Prawo” 1991, z. 7.
• Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa-Kraków 2009.
• Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, red. J. Groblicki, E. Florkowski, Poznań 1986.
• Szymanek J., Konstytucyjna regulacja stosunków państwo-kościół (ujęcie komparatystyczne), „Państwo i Prawo” 2000, z. 4.
• Szymanek J., Regulacja stosunków państwo-kościół w polskich aktach konstytucyjnych XX wieku, „Przegląd Sejmowy” 2002, nr 3.
• Torfs R., Państwo i Kościół w Belgii, [w:] Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, red. G. Robbers, tłum. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Wrocław 2007.
• Wąsek A., Ochrona uczuć religijnych w prawie karnym, [w:] Prawo wyznaniowe III Rzeczypospolitej, red. H. Misztal, Lublin–Sandomierz 1999.
• Wąsek A., Przestępstwa przeciwko przekonaniom religijnym de lege lata i de lege ferenda, „Państwo i Prawo” 1995, z. 7.
• Witkowski Z., Chrzczonowicz P., Witkowska-Chrzczonowicz K., Constitutional and Penal Law Aspects of the Protection of Freedom of Conscience and Confession (Religion) in Poland, „Annales Universitatis Apulensis” 2012, Series Jurisprudentia, nr 15.
• Witkowski Z., Opinia w sprawie zagadnień prawnych wynikających z art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, „Przegląd Legislacyjny” 2000, nr 2.
• Wojciechowska J., [w:] Przestępstwa przeciwko wolności, wolności sumienia i wyznania, wolności seksualnej i obyczajności oraz czci i nietykalności cielesnej. Rozdziały XXIII, XXIV, XXV i XXVII Kodeksu karnego. Komentarz, red. B. Kunicka-Michalska, J. Wojciechowska, Warszawa 2001.
• Wyrzykowski M., Seks przedmałżeński a konstytucyjny porządek państwa, [w:] Państwo – prawo – polityka w przestrzeni konstytucyjnej. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej dla uczczenia jubileuszu czterdziestolecia pracy naukowej prof. zw. dr hab. Piotra Winczorka na Uniwersytecie Warszawskim, red. J. Majchrowski, Warszawa 2007.
• Zieliński J., Konstytucyjne granice obecności religii w polskiej szkole publicznej, [w:] Por bono Reipublicae. Księga jubileuszowa profesora Michała Pietrzaka, red. P. Borecki, A. Czohara, T.J. Zieliński, Warszawa 2009.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.15804/ppk.2013.02.05