Teoria aktora-sieci czy postfenomenologia techniki? Wizualność a współczesne studia nad nauką i techniką

• Authors: Juchniewicz Natalia

Title variants

EN

Actor-network theory or postphenomenology of technology? Visualization and contemporary studies on science and technology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje problem pojawienia się w obszarze badań nad wizualnością obrazów generowanych przez urządzenia bądź praktyki związane z nauką i techniką. Status tych obrazów w obszarze badań nad relacją człowiek-technologia podejmuje teoria aktora-sieci (Latour) oraz postfenomenologia techniki (Ihde). Pierwsza z nich jest już bliżej znana w Polsce, natomiast druga wciąż wymaga właściwej recepcji. Wspólnym, historycznym punktem wyjścia dla tych teorii w obszarze studiów nad wizualnością są rozważania z zakresu sztuki i estetyki. Obie koncepcje różnicuje jednakże metodologia i stosunek do klasycznych teorii fi lozofi cznospołecznych. W tekście analizowane są kluczowe pojęcia dla tych dwóch kierunków badawczych, zwłaszcza pojęcie mediacji oraz hermeneutyki materialnej.

EN

The article concerns the problem of pictures generated by scientifi c and technic tools or practices in the fi eld of visualization studies. Status of these pictures in the sphere of studies of human-technology relation is analyzed in terms of actor-network theory (Latour) and postphenomenology of technology (Ihde). The fi rst of these theories is known in Poland, however the second one still demands proper reception. Common, historical beginning for the theories in their interest in visualization studies are refl ections about art and aesthetics. Both theories diversify methodology and the attitude to the classical philosophical-social theories. The article analyzes the key concepts for these two research directions especially concept of mediation and material hermeneutics.

Keywords

PL

teoria aktora-sieci; postfenomenologia techniki; wizualność; nauka; technologia

EN

actor-network theory; postphenomenology of technology; visualization; science; technology

• Publisher: Science Studies Committee, Polish Academy of Sciences
• Journal: Zagadnienia Naukoznawstwa
• Year: 2016
• Volume: 52
• Issue: 2(208)
• Pages: 219-232

Dates

published

2016-04

Contributors

author

Juchniewicz Natalia

• Instytut Filozofii, Uniwersytet Warszawski, Warszawa

References

• Abriszewski K., 2012, Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura, Kraków: Universitas.
• Afeltowicz Ł., 2011, Laboratoria w działaniu. Innowacja technologiczna w świetle antropologii nauki, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Bijker W.E., 2001, Understanding Technological Culture through a Constructivist View of Science, Technology, and Society, [w:] S.H. Cutcliffe, C. Mitcham red., Visions of STS: counterpoints in science, technology, and society studies, New York: State University of New York Press.
• Bińczyk E., 2012, Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Brey P., 2000, “Technology and Embodiment in Ihde and Marleau-Ponty”, Metaphysics, Epistemology, and Technology. Research in Philosophy and Technology, 19, London: Elsvier/JAI Press.
• Castells M., 2011, Społeczeństwo sieci, tłum. M. Marody, K. Pawluś, J. Stawiński, S. Szymański, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Chmielowski F., 1999, Medialność jako problem filozoficzny, [w:] K. Wilkoszewska red., Piękno w sieci. Estetyka a nowe media, Kraków.
• Domańska E., 2007, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty drugie”, 5: 48–61.
• Heidegger M., 2002/1977, Pytanie o technikę, tłum. J. Mizera, Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
• Heidegger M., 2007/1927, Bycie i czas, tłum. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ihde D., 1979, Technics and Praxis, Dordrecht, Boston, London: D. Reidel Publishing Company.
• Ihde D., 1993, Postphenomenology. Essays in the Postmodern Context, Evanston, Illinois: Northwestern University Press.
• Ihde D., 2009, Postphenomenology and Technoscience. The Peking University Lectures, Albany, New York: SUNY Press.
• Ihde D., 2012, Experimental Phenomenology. Multistabilites, New York: State University of New York Press.
• Kluszczyński R.W., 2005, Od web.studies do antropologii nowej wizualności. Współczesne badania nad cyberkulturą, „Kultura Współczesna” 431: 32–40.
• Konecki K.T., 2011, Zapomniani aktorzy społeczni. Interakcje z przedmiotami, interakcje z naturą, czyli kilka słów o nowym „przedmiocie/podmiocie” analizy socjologicznej, [w:] Ludzie i nieludzie. Perspektywa socjologiczno-antropologiczna, red. A. Mica, P. Łuczeczko, Wydawnictwo Orbis Exterior, Pszczółki, s. 117.
• Latour B., 1998, How to Be Iconophilic in Art., Science, and Religion, [w:] Picturing Science. Producing Art, red. C.A. Jones, P. Gallison, A.E. Slaton, New York: Routledge.
• Latour B., 2011, Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, tłum. M. Gdula, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Latour B., 2012, Wizualizacja i poznanie: zrysowywanie rzeczy razem, tłum. A. Derra, M. Frąckowiak, przejrzał K. Abriszewski, „AVANT”, 3.T/2012: 207–257. http://avant.edu.pl/wp-content/uploads/T2012-wizualizacja-i-poznanie.pdf, dostęp: 27.07.2015.
• Latour B., 2013a, Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką, red. K. Abriszewski, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Latour B., 2013b, Technologia jako utrwalone społeczeństwo, tłum. Ł. Afeltowicz, „AVANT”, 4.1/2013: 17–48.
• Latour B., Woolgar S., 1979, Laboratory Life: the Social Construction of Scientific Facts, Princeton: Princeton University Press.
• Mitchell W.J.T., 2012, Przedstawienie widzianego: krytyka kultury wizualnej, tłum. G. Bryzda [w:] Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, red. M. Boguni-Borowska, P. Sztompka, Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 118–138.
• Moxley K., 2012, Studia wizualne a zwrot ikoniczny, tłum. M. Korzewski [w:] Fotospołeczeństwo Antologia tekstów z socjologii wizualnej, red. M. Boguni-Borowska, P. Sztompka, Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 139–157.
• Olsen B., 2013, W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, tłum. B. Shallcross, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo.
• Selinger E., red., 2006, Postphenomenology. A Critical Companion to Ihde, New York: State University of New York Press.
• Scott J., 2000, Social Network Analysis. A Handbook, Londyn: SAGE Publications.
• Verbeek P.P., 2008, Obstetric Ultrasound and The Technological Mediation of Morality: A Postphenomenological Analysis, “Human Studies” 31: 11–26.
• Verbeek P.P., 2011, Moralizing Technology. Understanding and Designing the Morality of Things, Chicago, London: The University of Chicago Press.
• Weibel P., 2012, Od mediów mechanicznych do mediów społecznych [w:] Mindware. Technologie dialogu, red. P. Celiński, Lublin: Wydawnictwo WSPA.
• Zielinski S., 2010, Archeologia mediów. O głębokim czasie technicznie zapośredniczonego słuchania i widzenia, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa: Oficyna Naukowa.