From tradition to modernity. Changes of the value of family in Silesia

• Authors: Urszula Swadźba

Title variants

PL

Od tradycji do nowoczesności zmiany wartości rodziny na Śląsku

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article addresses the problem of changes in the perception of the value of family in Silesia. Silesia is a region in Poland characterized by its cultural specificity. The analysis will be based on the discussion of Silesian family values in a historical perspective and on current research of the Author. R. Inglehart’s concept of materialist and post-materialist values, was adopted as the theoretical context of the research. Completed in 2010, the study concerned the issue of family, among other values, the value of marriage itself and the function of marriage. An important variable to which attention was drawn was the respondents answers on Silesian identification, in particular, whether their views on family exhibited any specificity. The analysis showed that the young generation of the large city (including the young Silesians) declared to have post-materialist values, while residents of smaller towns, had traditional – materialist values. Silesian ethnic identification has positive effects on the declared traditional family values and yields lower modernist currents. This is a result of the impact by the cultural heritage in the region.

PL

Artykuł odnosi się do problemu zmian w postrzeganiu wartości rodziny na Śląsku, regionie o wyjątkowej specyfice kulturowej. Autorka artykułu omawia wartości rodzinne na Śląsku w perspektywie historycznej i zestawia z aktualnymi badaniami własnymi. Za perspektywę teoretyczną przyjęta została koncepcja wartości materialistycznych i post-materialistycznych R. Ingleharta. Badanie zakończone w 2010 roku dotyczyło problematyki rodzinnej, wartości samego małżeństwa i funkcji małżeństwa. Ważną zmienną, na którą zwrócono uwagę były odpowiedzi respondentów dotyczące identyfikacji ze Śląskiem, sprawdzając, czy ich poglądy na rodzinę wykazują się dodatkową specyfiką. Analiza wykazała, że młode pokolenie z dużych miast (w tym młodych Ślązaków) w zdecydowanej większości zadeklarowało wartości post-materialistyczne, a mieszkańcy mniejszych miast, bardziej tradycyjne - wartości materialistyczne. Identyfikacja etniczna ze Śląskiem ma pozytywny wpływ na deklarowanie tradycyjnych wartości rodzinnych i daje większy odpór wpływom modernistycznym. Jest to wynikiem obecności i znaczenia dziedzictwa kulturowego w regionie.

Keywords

EN

value; family; Silesia; change

PL

wartość; rodzina; Śląsk; zmiana

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2015
• Volume: 7(43)
• Issue: 4
• Pages: 161-188

Contributors

author

Urszula Swadźba

• Sociology Institute in University of Silesia in Katowice

References

• Baniak J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży gimnazjalnej na tle kryzysu jej tożsamości osobowej. Studium socjologiczne, Kraków: Wydawnictwo Nomos 2010.
• Barczak A.S. (ed.), Gospodarka Górnego Śląska na przełomie XX I XXI wieku, Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej 2006.
• Barteczek A., Sytuacja gospodarcza województwa śląskiego, In: L. Frąckiewicz (ed.), Społeczny obraz Śląska na przełomie wieków, Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej 2004, p. 11-26.
• Biały F., Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych (1854-1914), Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1963.
• Boguszewski R. Kontrowersje wokół różnych zjawisk dotyczących życia małżeńskiego i rodzinnego. Komunikat z badań CBOS. (BS/54/2008), www.cbos.pl
• Boguszewski R. Wartości i normy w życiu Polaków. Komunikat z badań CBOS. (BS/133/ 2005), www.cbos.pl.
• Boguszewski R., Co jest ważne, co można, a czego nie wolno – normy i wartości w życiu Polaków, Komunikat z badań CBOS. (BS/99/2010), www.cbos.pl
• Boguszewski R., Rodzina – jej współczesne znaczenie i rozumienie. Komunikat z badań CBOS. (BS/33/2013/), www.cbos.pl
• Bukowska-Floreńska I., Rodzina na Górnym Śląsku, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1987.
• Bukowska-Floreńska I., Społeczno-kulturowe funkcje tradycji w społecznościach industrialnych Górnego Śląska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1987.
• Duch-Krzysztoszek D., Małżeństwo, seks, prokreacja. Analiza socjologiczna, Warszawa: Wydawnictwo IFiS Polskiej Akademii Nauk 1998.
• Dutkiewicz H., Małżeństwa mieszane w czterech miastach GOP jako wskaźnik integracji społecznej, Katowice: Wydawnictwo Śląski Instytut Naukowy 1968.
• Dyczewski L. (ed.), Małżeństwo i rodzina jako wartość, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007.
• Filipczyk-Halladin B., Procesy demograficzne na Śląsku, „Górnośląskie Studia Socjologiczne”, Seria Nowa, 2010, Vol. 1, p. 70-82.
• Filipczyk-Halladin B., Sytuacja społeczno-demograficzna rodziny. Stan i przeobrażenia, kierunki przemian, In: W. Świątkiewicz (ed.), Rodzina w województwie katowickim. Opracowania i raporty, Katowice: Wydawnictwo Instytut Górnośląski 1998, p. 27-33.
• Górnikowska-Zwolak E., Szkic do portretu Ślązaczki. Refleksja feministyczna, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 2000.
• IInglehart R., Modernization and Postmodernization. Cultural, Economic and Political Change in 43 Societies, Princeton: Princeton University Press 1997.
• Inglehart R. [& others], Human Beliefs and Values. A Cross-Cultural Sourcebook Based on the 1999-2002 Values Surveys, Buenos Aires: Siglo Veintiuno XXI 2004.
• Inglehart R., Basanez M., Moreno A., Human Values and Beliefs; A Cross-Cultural Sourcebook, Ann Arbor: A Michigan University Press 1998.
• Inglehart R., Culture Shift in Advanced Industrial Society, Princeton: Princeton University Press 1990.
• Inglehart R., Norris R., Rising Tide. Gender Equality and Cultural change around the Word, Cambridge: Cambridge University Press 2003.
• Inglehart R., Siemieńska R., Changing values and political satisfaction In Poland and West, „Goverment and Opposition” 1988, No 23/4.
• Inglehart R., The Silent Revolution: Changing Values and Political Systems among Western Publics, Princeton: Princeton University Press 1977.
• Jonca K., Polityka socjalna Niemiec w przemyśle ciężkim Górnego Śląska 1871-1914, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1966.
• Kaczmarek R., Ślązacy w Wermachcie, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2010.
• Kawińska M., Małżeństwo czy związek nieformalny? Kryzys czy przemiany? In: H. Zaręba (ed.), Rodzina, religia, społeczeństwo, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 2010.
• Kotowska I., Sztanderska U., Zmiany demograficzne a zmiany na rynku pracy w Polsce, In: I.E. Kotowska, U. Sztanderska, I. Wóycicka (ed.), Aktywność zawodowa i edukacyjna a obowiązki rodzinne w Polsce w świetle badań empirycznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2007, p. 13-46.
• Kotowska I.E., Matysiak A., Domaradzka A., Scenariusze polityki ludnościowej dla Polski. Badanie eksperckie Delhi, Warszawa: Szkoła Główna Handlowa 2005.
• Kwak A., Od i do małżeństwa i rodziny: „czas” rodziny – „czas” jednostki, In: A. Kwak, M. Bieńko (ed.), Wielość spojrzeń na małżeństwa i rodzinę, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2012, p. 39-60.
• Kwak A., Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak” 2005.
• Ligęza J. & Żywirska M., Zarys kultury górniczej, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1964.
• Mariański J., Kryzys moralny czy transformacja wartości? Studium socjologiczne, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 2001.
• Mariański J., Socjologia moralności, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
• Marody M., Pojęcie wartości w wyjaśnianiu zachowań społecznych, In: M. Marody & E. Gucwa-Leśny (ed.), Podstawy życia społecznego w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego 1996.
• Michalkiewicz S. (ed.), Historia Śląska, Vol. III, Part 2, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1985.
• Misztal M., Problematyka wartości w socjologii, Warszawa: Wydawnictwo PWN 1980.
• Mrozek W., Górnośląska rodzina robotnicza w procesie przeobrażeń, Katowice: Wydawnictwo Śląski Instytut Naukowy 1987.
• Mrozek W., Rodzina górnicza. Przekształcenia społeczne w górnośląskim środowisku górniczym, Katowice: Wydawnictwo Śląsk 1965.
• Narodowy Spis Powszechny 2002, www.stat.gov.pl
• Narodowy Spis Powszechny 2011, www.stat.gov.pl
• Nowak S., Pojęcie wartości w empirycznych teoriach działań społecznych, In: J. Wiatr (ed.), Systemy wartości a wzory konsumpcji społeczeństwa polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego 1980, p. 12-60.
• Omyła-Rudzka M., Materialne warunki życia Polaków, Komunikat z badań CBOS. (BS/54/ 2012), www.cbos.pl
• Ossowski S., Konflikty niewspółmiernych skal wartości, In: Dzieła, Vol. III: Z zagadnień psychologii społecznej, Warszawa: Wydawnictwo PWN 1967.
• Rabusic L., Hamanova J., Hodnoty a postoje v CR 1991-2008. Pramenna publikace European Values Study, Brno: Wydawnictwo Masarykova Univerzita 2009.
• Rogulska B., Potrzeby prokreacyjne oraz preferowany i realizowany model rodziny, Komunikat z badań CBOS. (BS/52/2006), www.cbos.pl
• Siemieńska R., Od wartości postmaterialistycznych do materialistycznych – casus Polski, In: M. Marody (ed.), Zmiana czy stagnacja, Warszawa: Wydawnictwo „Scholar” 2004.
• Siemieńska R., Political materialist-postmaterialist values and their determinants in Poland in cross-national perspective, „International Review of Sociology” 1988, No 3.
• Sikorska M., Coraz mniej rodziny, coraz więcej jednostek, czyli o przemianach sfery życia rodzinnego w Polsce, In: A. Jasińska-Kania (ed.), Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar” 2012, p. 15-30.
• Slany K., Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków: Wydawnictwo Nomos 2002.
• Swadźba U., Śląski etos pracy. Studium socjologiczne, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2001.
• Swadźba U., Wartości – pracy, rodziny, religii – ciągłość i zmiana. Socjologiczne studium społeczności śląskich, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2012.
• Szczepańska J., Więzi rodzinne. Komunikat z badań CBOS. (BS/4/2008), www.cbos.pl
• Świątkiewicz W., Rodzina jako wartość w tradycji kulturowej Górnego Śląska, In: M. Ziemska (ed.), Rodzina współczesna, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2001, p. 71-89.
• Świątkiewicz W., Rodzina w sercu Europy. Rybnik – Nitra – Hradec Kralove – Szeged, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2009.
• Wanatowicz M., Inteligencja na Śląsku w okresie międzywojennym, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1986.
• Wilk T., Edukacja, wartości, i style życia reprezentowane przez współczesną młodzież w Polsce w odmiennych regionach gospodarczych, Kraków: Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2003.
• Ziółkowski M., Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Teorie − tendencje − interpretacje, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000.
• Zygmunt A., Demograficzny obraz województwa śląskiego na tle przemian ludnościowych w Polsce – szanse, zagrożenia, prognozy, „Studia Socjologiczne” 2009, No 4, 1, p. 67-190.
• Zygmunt A., System wartości rybniczan, In: U. Swadźba (ed.), Śląski świat wartości. Z badań empirycznych w Rybniku, Katowice: Wydawnictwo Gnome 2008, p. 49-64.

Identifiers

DOI

10.18290/rns.2015.7(43).4-13