Na czym polega upływ czasu?

• Authors: Jerzy Gołosz

Title variants

EN

What does the flow of time consist of?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest pokazanie, skąd się biorą nasze trudności z wyjaśnieniem, na czym polega upływ czasu oraz przedstawienie pewnej propozycji rozwiązania tego problemu opartej na koncepcji dynamicznego istnienia rzeczy, a rozwijającej ideę absolutnego stawania się. Rozważania oparte są na założeniu, że nasze podstawowe teorie metafizyczne – podobnie jak te stosowane w naukach przyrodniczych – powinny spełniać warunek spójności, prostoty oraz bogatej zawartości.

EN

The aim of the paper is to show the difficulties with which we are faced when we try to explain what the flow of time consists of. The paper proposes a solution to this problem based on the notion of the dynamic existence of things and the developing the idea of absolute becoming. It is assumed that our fundamental metaphysical theories should satisfy conditions of coherence, simplicity and richness of content similar to those satisfied by theories in the empirical sciences.

Keywords

PL

upływ czasu; istnienie dynamiczne; istnienie statyczne; asymetria czasu; tensy (czasy gramatyczne); prezentyzm; eternalizm

EN

flow of time; dynamic existence; static existence; asymmetry of time; tenses; presentism; eternalism

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2012
• Issue: 34
• Pages: 2-21

Contributors

author

Jerzy Gołosz

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Arystoteles [2003] – Arystoteles, Metafizyka, [w:] Dzieła wszystkie, t. 2, przeł. K. Leśniak, PWN, Warszawa 2003.
• Augustynek [1975] – Z. Augustynek, Natura czasu, PWN, Warszawa 1975.
• Bergson [1957] – H. Bergson, Ewolucja twórcza, tłum. Florian Znaniecki, Książka i Wiedza, Warszawa 1957.
• Boltzmann [1964] – L. Boltzmann, Lectures on Gas Theory, transl. S. Brush, University of California Press, Berkeley 1964.
• Broad [1938] – C.D. Broad, Examination of McTaggart’s Philosophy, Cambridge University Press, Cambridge 1938.
• Christensen [1993] - F.M. Christensen, Space-like Time, University of Toronto Press, Toronto 1993.
• Earman [1974] – J. Earman, An Attempt to Add a Little Direction to ‘The Problem of the Direction of Time’, „Philosophy of Science”, (41) 1974, s. 15–47.
• Eddington [1949] – A.S. Eddington, The Nature of Physical World, Cambridge University Press, Cambridge 1949.
• Davies [2002a] – P. Davies, Czas. Niedokończona rewolucja Einsteina, tłum. L. Kallas, Prószyński i Spółka, Warszawa 2002.
• Davies [2002b] – P. Davies, Zagadka upływającego czasu, „Świat Nauki” (11) 2002, s. 24–29.
• Einstein [1999] – A. Einstein, Autobiografia, [w:] Pisma wybrane, przeł. K. Napiórkowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1999.
• Gołosz [2011a] – J. Gołosz, Upływ czasu i ontologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
• Gołosz [2011b] – J. Gołosz, Science, Metaphysics, and Scientific Realism, „Polish Journal of Philosophy” V (2) 2011, s. 27–45.
• Gołosz [2011c] – J. Gołosz, Thank Goodness That‘s Over, „Principia”, (54–55) 2011, s. 75–97.
• Grünbaum [1973] – A. Grünbaum, Philosophical Problems of Space and Time, D. Reidel, Dordrecht 1973.
• Haslanger [2005] – S. Haslanger, Persistence through Time, [w:] M.J. Zimmerman (red.), The Oxford Handbook of Metaphysics, Oxford University Press, Oxford 2005.
• Hitchcock [2011] – C. Hitchcock, Probabilistic Causation, [w:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2011 Edition), Edward N. Zalta (ed.), dostępne na: http:// plato.stanford.edu/archives/win2011/entries/causation-probabilistic/>.
• Horwich [1987] – P. Horwich, Asymmetries in Time: Problems in the Philosophy of Science, The MIT Press, Cambridge MA 1987.
• Inwagen van [1990] – P. van Inwagen, Four-Dimensional Objects, „Noûs” (24) 1990, s. 245–255.
• Lewis [1986] – D. Lewis, On the Plurality of the Worlds, Basil Blackwell, Oxford 1986.
• Lewis [2002] – D. Lewis, Tensing the Copula, „Mind” (111) 2002, s. 1–13.
• Lotze [1887] – R.H. Lotze, Metaphysics, Clarendon Press, Oxford 1887.
• Mehlberg [1980a] – H. Mehlberg, Essay on the Causal Theory of Time, [w:] R.S. Cohen (ed.), Time, Causality and the Quantum Theory, t. 1, D. Reidel, Dordrecht 1980.
• Mehlberg [1980b] – H. Mehlberg, Laws of Nature and Time‘s Arrow, [w:] R.S. Cohen (ed.), Time, Causality and the Quantum Theory, t. 2, D. Reidel, Dordrecht 1980.
• Mellor [1981] – D.H. Mellor, Real Time, Cambridge University Press, Cambridge 1981.
• Mellor [1998] – D.H. Mellor, Real Time II, Routledge, London 1998.
• Penrose [1996] – R. Penrose, Nowy umysł cesarza, przeł. P. Amsterdamski, PWN, Warszawa 1996.
• Popper [1992] – K.R. Popper, Cel nauki, [w:] Wiedza obiektywna, przeł. A. Chmielewski, PWN, Warszawa 1992.
• Price [1997] – H. Price, Strzałka czasu i punkt Archimedesa, tłum. P. Lewiński, Wydawnictwo Amber, Warszawa 1997.
• Prior [1970] – A. Prior, The Notion of the Present, „Studium Generale” (23) 1970, s. 245–248.
• Putnam [1967] – H. Putnam, Time and Physical Geometry, „Journal of Philosophy” (64) 1967, s. 240–247.
• Reichenbach [1953] – H. Reichenbach, Les fondements logiques de la mécanique des quanta, „Annales de l’Institute Henri Poincaré”, (XIII) 1953, s. 117–134.
• Reichenbach [1956] – H. Reichenbach, The Direction of Time, [w:] M. Reichenbach (ed.), University of California Press, Berkeley 1956.
• Sellars [1962] – W. Sellars, Time and the World Order, [w:] H. Feigl, G. Maxwell (ed.), Scientific Explanation, Space, and Time, Minnesota Studies in the Philosophy of Science, vol. 3, University of Minnesota Press, Minneapolis 1962.
• Smart [1969] – J.J.C. Smart, Causal Theories of Time, „The Monist”, (53) 1969, s. 385–395.
• Smart [1967, 2005] – Time, [w:] D.M. Borchert (ed.), Encyclopedia of Philosophy, Thomson Gale, Detroit, New York 2005.
• Weyl [1949] - H. Weyl, Philosophy of Mathematics and Natural Science, Princeton University Press, Princeton 1949.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.34.2012.495