Działalność naukowa i światopogląd Napoleona Cybulskiego (1854 – 1919)

• Authors: Polak Ryszard

Title variants

EN

Scientific activity and worldview of Napoleon Cybulski (1854 – 1919)

RU

Научная деятельность и мировоззрение Наполеона Цибульского (1854-1919)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono życiorys wybitnego polskiego fizjologa Napoleona Cybulskiego (1854 - 1919). Opisano następnie jego wkład w rozwój medycyny polskiej i światowej, wynalazki, a także dorobek piśmienniczy, zwłaszcza w zakresie fizjologii. Zaprezentowano także jego poglądy dotyczące roli i znaczenia nauki w życiu społecznym oraz stosunek do metodologicznych koncepcji uczonych niemieckich w dziedzinie nauk medycznych i przyrodoznawstwa, zwłaszcza mechanicyzmu R. Virchowa i witalizmu H. Driescha. Ponieważ Cybulski interesował się także problemami społecznymi i politycznymi, zwłaszcza stosunkiem państwa do finansowania badań naukowych oraz kwestią dopuszczenia kobiet do zawodów medycznych, podjęto się również analizy poglądów tego uczonego na ten temat. Ponadto opisano stosunek Cybulskiego do kwestii używania żywności wyprodukowanej przez uczonych w warunkach laboratoryjnych (mającej w przyszłości zastąpić w żywieniu w jego mniemaniu produkty naturalne), a także jego zdanie na temat mediumizmu i hipnozy.

EN

The article presents the biography of the outstanding Polish physiologist Napoleon Cybulski (1854-1919). Then, his contribution to the development of Polish and world medicine, inventions, and his literary output, especially in the field of physiology, were described. His views on the role and importance of science in social life were also presented, as well as his attitude to the methodological concepts of German scientist in the field of medical sciences and natural sciences, especially R. Virchov’s mechanicism and H. Driesch’s vitalism. As Cybulski was also interested in social and political problems, in particular the attitude of the state to financing scientific research and the issue of admitting women to medical professions, an analysis of this scientist’s views on this subject was also undertaken. In addition, Cybulski’s attitude towards the use food produced by the scientists in laboratory conditions (which in his opinion is to replace natural products in nutrition in future) as well as his opinion on mediumism and hypnosis were discussed.

RU

В статье представлена биография выдающегося польского физиолога Наполеона Цибульского (1854-1919). Затем были описаны его вклад в развитие польской и мировой медицины, изобретения и литературные произведения, особенно в области физиологии. Были представлены его взгляды на роль и значение науки в общественной жизни, а также его отношение к методологическим концепциям немецких ученых в области медицины и естествознания, особенно к механицизму Р. Вирхова и витализму Х. Дриша. Поскольку Цибульского также интересовали социальные и политические проблемы, в частности отношение государства к финансированию научных исследований и вопрос допуска женщин к медицинским профессиям, был также проведен анализ взглядов этого ученого на этот предмет. Кроме того, были описаны отношение Цибульского к проблеме использования продуктов питания, произведенных учеными в лабораторных условиях (предназначенных в будущем для замены натуральных продуктов в питании), а также его мнение о медиумизме и гипнозе.

Keywords

PL

fizjologia; adrenalina; mechanicyzm; witalizm; żywienie człowieka; hipnoza; mediumizm

EN

physiology; adrenaline; mechanicism; vitalism; human nutrition; hypnosis; mediumism

RU

физиология; адреналин; механицизм; витализм; питание человека; гипноз; медиумизм

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2020
• Volume: XVII (2020)
• Issue: 4: Nauki o polityce i historia administracji
• Pages: 97-116

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Polak Ryszard

• Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Filia w Białej Podlaskiej

References

• Beck Adolf, Działalność naukowa Napoleona Cybulskiego, „Medycyna Doświadczalna i Społeczna”, 1930, t. 11.
• Beck Adolf, Napoleon Cybulski, Lwów 1910.
• Beck Adolf, Prof. Napoleon Cybulski. Wspomnienie pośmiertne i ocena działalności naukowej, Warszawa 1919.
• Bednarz – Grzybek Renata, Wychowanie zdrowotne w polskojęzycznych czasopismach uzdrowiskowych (1844 - 1914), Lublin 2018.
• Bilski Ryszard, J. Kaulbersz, Historia Katedry Fizjologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Medycznej, [w:] Sześćsetlecie medycyny krakowskiej. W sześćsetlecie Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 2: Historia katedr, red. Leon Tochowicz i in., Kraków 1964.
• Bilski Ryszard, Pawlik Wiesław, Napoleon Cybulski – twórca aparatury fizjologicznej, [w:] Polscy twórcy aparatury naukowej, red. Adam Strzałkowski, Kraków 2006.
• Bujwid Odo, Osamotnienie. Pamiętniki z lat 1932 – 1942, Kraków 1990.
• Czubalski Franciszek, Napoleon Cybulski (1954 – 1919) w setną rocznicę urodzin, „Acta Physiologica Polonica” (1954), nr 1.
• Dobroczyński Bartłomiej, Idea nieświadomości w polskiej myśli psychologicznej przed Freudem, Kraków 2005.
• Drecki Feliks, O kumysie, czyli winie mlecznym, [w:] Noworocznik Kaliski na Rok Przestępny 1876, który ma dni 366, Kalisz 1875.
• Gajda Zdzisław, Maziarski Stanisław Wincenty, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 20, red. Emanuel Rostworowski, Kraków 1975, s. 299 – 300.
• Herbut Józef, Witalizm, [w:] Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 9, red. Andrzej Maryniarczyk, Lublin 2008, s. 791 - 793.
• Herman Eufemiusz, Neurolodzy polscy, Warszawa 1958.
• Jagielski Wiktor Apolinary, Kumys i jego użycie w medycynie, tłum. z ang. Kwaśnicki, Warszawa 1871.
• Jagielski Wiktor Apolinary, Rzut oka na kumys, Warszawa 1904.
• Jałowy Bolesław, Życiorys prof. dr Władysława Szymonowicza 1896 – 1936 z okazji czterdziestoletniej działalności naukowej, Lwów 1936.
• Jałowy Bolesław, Śp. Prof. dr Władysław Szymonowicz, Lwów 1939.
• Jus Andrzej, Jus Karolina, Znaczenie prac Cybulskiego i jego szkoły dla rozwoju elektroencefalografii, „Acta Physiologica Polonica”, 1954, nr 4.
• Kaulbersz Jerzy, Twórczość naukowa Napoleona Cybulskiego, „Acta Physiologica Polonica”, 1955, nr 2.
• Konieczna Seweryna, Wkład polskich lekarzy XIX w. w światową neurologię, „Annales Academiae Medicae Gedanensis”, 2012, nr 42, s. 75 – 79.
• Kułak Wojciech, Sobaniec Wojciech, Historia odkrycia EEG, „Neurologia Dziecięca”, 15 (2006), nr 29, s. 53 - 56.
• Lutostański Bolesław, Działanie i użycie lecznicze kumysu i kumysarnie, Kraków 1872.
• Łojowski Michał, O kumysie naturalnym jako środku leczniczym na suchoty płucne wyrobu Michała Łojowskiego w Jarosławiu z ogólnymi przepisami użycia dla leczących się, Lwów 1883.
• Mateja Anna, Recepta na adrenalinę. Napoleon Cybulski i krakowska szkoła fizjologów, Wołowiec 2019.
• Olkusz Ksenia, Materializm kontra ezoteryka. Drugie pokolenie pozytywistów wobec „spraw nie z tego świata”, Racibórz 2007.
• Płonka – Syroka Bożena, Medycyna w historii i kulturze, Warszawa 2016.
• Polak Ryszard, Tarkowski Paweł, Częstochowski lekarz i filozof. Osiągnięcia w dziedzinie sztuki lekarskiej oraz filozofia medycyny i etyka Władysława Biegańskiego (1857 - 1917), Warszawa – Radzymin 2018.
• Przewoski Edward, Działalność Rudolfa Virchow’a i jej znaczenie dla medycyny, Warszawa 1892.
• Rydygier Ludwik, O dopuszczeniu kobiet do studyów lekarskich, Kraków 1895.
• Rydygier Ludwik, W sprawie dopuszczenia kobiet do studyów lekarskich. Odpowiedź prof. Cybulskiemu, Kraków 1895.
• Sedrakowicz Kosztojanc Chaczatur, Napoleon Cybulski i jego naukowa łączność z fizjologami Rosji, „Acta Physiologica Polonica”, 1955, nr 2.
• Smuszkiewicz Antoni, Zaczarowana gra. Zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej, Poznań 1982.
• Sołowianiuk Paulina, Jasnowidz w salonie, czyli spirytyzm i paranormalność w Polsce międzywojennej, Warszawa 2014.
• Szkutnik Dariusz, Hans Driesch: od redukcjonizmu fizyko – chemicznego do metafizycznej koncepcji entelechii, „Res Sacra” 23 (2016), s. 305 – 322.
• Terlecki Emil, Kumys z mleka krowiego i jego działanie lecznicze, Brześć 1931.
• Trojanowska Anna, Kumys i kefir jako środki odżywcze i lecznicze. Rozważania na łamach polskich czasopism medycznych drugiej połowy XIX w., „Analecta: studia i materiały z dziejów nauki” 15 (2006), z. 1 - 2, s. 293 – 308.
• Wachholz Leon, Cybulski Napoleon Nikodem, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 4, red. Władysław Konopczyński, Kraków 1938, s 116 – 118.
• Wiatr Tomasz, Portrety wybitnych krakowskich lekarzy, „Alma Mater” (2015), nr 173 - 174, s. 60 – 61.
• Widacki Jan, Profesor Iwan Tarchanow, „Przegląd Lekarski” (2015), nr 1, s. 45 – 48.
• Wojtkiewicz – Rok Wanda, Wydział Lekarski, [w:] Academia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, red. Adam Redzik, Kraków 2017, s. 783 – 886.
• Zamiara Karolina, Leon Wachholz: twórca nowoczesnej polskiej medycyny sądowej, „Farmacja Polska” 66 (2010), nr 6, s. 425 – 428.
• Zdrojowiska. O lactobacylinie z prac naukowych prof. N. Cybulskiego, dr Kwaśnickiego i innych, zestawił. A. Lebedyński, „Przegląd Zdrojowy, Sportowy i Turystyczny” (1908), nr 8, s. 3 – 5.
• Zwoliński Andrzej, Wywoływanie duchów, Radom 2007.

Identifiers

DOI

10.36121/rpolak.17.2020.4.097