Rola kapituły katedralnej poznańskiej w dziejach Akademii Lubrańskiego w XVII i XVIII wieku

• Authors: Nowicki Michał

Title variants

EN

The role of Poznań cathedral chapter inthe history of the Lubrański Acadeny (Collegium Lubranscianum) in the 17 th and 18 th century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

EN

Poznań cathedral chapter showed great interest in the academy at least since the middle of the 18th century, especially in the difficult times of wars and destruction. It bonded together the cathedral and the academic community: professors made public speeches during various festivities and on cathedral patrons’ day, held honourable place in processions or important offices in the diocese. Sometimes, though, the chap-ter had to prevent the misuse of privileges, such as the case of the academy’s head-master who overused the privilege of wearing a mantelletta. Large participation of the cathedral chapter in the functioning of the academy was successively diminished by the university. Most of all, from the beginning the choice of the academy’s headmas-ter, in which provisors were to participate, remained a dead letter – the university always sent its own chosen candidate, who was symbolically accepted by the chapter. It remains a fact that due to the univeristy’s practices the chapter lost a number of prerogatives in regard to its academic school. However, a closer connection to the university led to the academy’s greater autonomy, as some powers were taken over by its convocation of professors.

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2012
• Volume: 117
• Pages: 187-203

Contributors

author

Nowicki Michał

References

• [Księga grodzka poznańska. Seria resignationes 1607-1609], Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. Gr. 29, f. 1128v
• Academia controversa seu controversiarum Academiae Cracoviensis cum aemula Societate Iesu in regno Poloniae de iure Universitatis Analecta, collecta opera Martini Radyminski, S. A. P., Biblioteka Jagiellońska, rkps. 227 III (Dig. ORP 000345) (dalej cyt. jako AContr).
• Acta actorum, causarum, sententiarum, decretorum, inscriptionum, obligationum officij rectoratus Universitatis Cracoviensis […] a.d. 1580 […] ad a. 1618 continuata, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. 18; Acta rectoralia Universitatis Cracoviensis ab a. 1752 ad a. 1781, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. 23.
• Acta seu Conclusiones Almae Universitatio Cracoviensis ab anno 1767 ad a. 1780, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. 2 (dalej cyt. jako Concl II);
• Akta czynności kapituły poznańskiej, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. CP 41-62 (dalej cyt. jako ACap);
• Akta konsystorza poznańskiego 1619-1621, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. AC 138 (dalej cyt. jako Cons).
• Collegii Academici Lubransciani Posnaniensis statuta, Archiwum Teologiczne: pismo czasowe, poświęcone oświeceniu i zbudowaniu religijnemu 1 (1836), z. 2, s. 211-220
• J. Nowacki, Akademia Lubrańskiego, Kronika Miasta Poznania 1999, nr 2: Jan Lubrański i jego dzieło (przedruk z: Idem, Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. II, Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, Poznań 1964, s. 678-702).
• Kronika Jezuitów poznańskich (młodsza), t. I: 1570-1653, oprac. L. Grzebień SJ, J. Wiesiołowski, Poznań 2004, s. 239.
• L. Piechnik SJ, Jezuickie seminaria diecezjalne w Polsce (1564-1773), [w:] Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda SJ, Kraków 1994, s. 94 i n.
• Liber conclusionum Universitatis (Cracoviensis) post […] a. d. 1719 […] ad a. 1767, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. 1 (dalej cyt. jako Concl I);
• Liber privilegiorum F 1629-1659, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. CP 6, f. 66v-72v. Wydania: Sanctiones et leges Collegii Lubrans-ciani Nuperrime ROZRAZOVIANA liberalitate instaurati, Cracoviae 1619;
• Łukaszewicz J., Historya szkół w Koronie i w Wielkiem Księstwie Litewskiem od najdawniejszych czasów aż do roku 1794, t. III, Poznań 1851, s. 489-498;
• Mazurkiewicz K., Akademia Lubrańskiego w Poznaniu, Wiadomości dla Duchowieństwa 1926, z. 7-9.
• Mazurkiewicz K., Benedykt Herbest: pedagog-organizator szkoły polskiej XVI wieku, kaznodzieja-misjonarz doby reformacji, Poznań 1925;
• Mirowski J.M., Dialectus in omni vero [...] Joannes Cantius [...], Posnaniae 1758, f. Gg1: Joannes Dziekczyński S.T.D., Petrus Lilia S.T.D. circa An. 1595. patet ex Actis Castr. Posnanien: Fer: 2. post Fest. S. Jacobi Anno eodem.
• Nowacki J., Seminarium duchowne, [w:] J. Nowacki, L. Piechnik, W. Hozakowski, Dzieje Seminarium Duchownego w Poznaniu w latach 1564-1939, Poznań 2006, s. 31.
• Piechnik SJ L., Seminarium Diecezjalne w Poznaniu w latach 1564-1614. Okres jezuicki, [w:] J. Nowacki, L. Piechnik, W. Hozakowski, Dzieje Seminarium Duchownego w Poznaniu w latach 1564-1939, Poznań 2006, s. 96-101, 111-118.
• Początki Akademji Lubrańskiego w Poznaniu (1519-1535). Przyczynek do dziejów rozwoju nauk humanistycznych w Polsce, Poznań 1921;
• Rationale Collegii Lubransciani Academiae Posnaniensis, rkps Biblioteki Jagielloń-skiej, sygn. 95, f. 111.
• Rękopisy statutu znajdują się [w:] Academia controversa..., Biblioteka Jagiellońska, rkps. 227 III, f. 41-44.
• Skoczyński P., Kapitalista w ekonomii niebieskiej [...] Jan Kanty [...], Posnaniae 1745;
• STATUTA Academiae Posnaniensis Ex Antiquis Statutis et Ordinationibus ejusdem Academiae tum ex Punctis ab Illustrissimo Capitulo Posnaniensi recenter transmissis..., Biblioteka Jagiellońska, rkps 1157.
• Statuta Akademii Lubrańskiego z 1619 roku, tłum. A. Pawlaczyk, Kronika Miasta Poznania 1999, nr 2: Jan Lubrański i jego dzieło.
• Visitatio Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis per [...] Joannem Joachimum [...] Tarło [...] 1728, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. CP 94, f. 119v i n.
• Zalaszowski M., Ius Regni Poloniae, authore Nicolao Zalaszowski, [t. I], Posnaniae 1700, p. 609 i n.,
• Załęski SJ S., Jezuici w Polsce, t. II: Praca nad spotęgowaniem ducha wiary i pobożności. 1608-1648, Lwów 1901, s. 144 i n.
• Żołądź-Strzelczyk D., Academia Lubransciana, Kronika Miasta Poznania 1999, nr 2: Jan Lubrański i jego dzieło, s. 148; J. Topolski, Z tradycji uniwersyteckich Poznania: Akademia Lubrańskiego, [w:] Alma Mater Posnaniensis. W 80. rocznicę utworzenia Uniwersytetu w Poznaniu, red. P. Hauser, T. Jasiński, J. Topolski, Poznań 1999, s. 38).