Z jakiego wydania „Cherubinowego wędrowca” korzystał Mickiewicz?

• Authors: Andrzej Lam

Title variants

EN

Which Edition of “Cherubinischer Wandersmann” (“The Cherubinic Pilgrim”) Did Mickiewicz Use?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pytanie o podstawę Mickiewiczowskiej lektury epigramatów Angelusa Silesiusa (Johannesa Schefflera) ze zbioru "Cherubinowy wędrowiec (Cherubinischer Wandersmann)" było często stawiane, ale nie znajdowano wiążącej odpowiedzi. Wiadomo było, że Mickiewicz zainteresował się wrocławskim poetą w 1833 r. lub nieco wcześniej, może jeszcze zanim zamieszkał w Paryżu. W latach 1833–1836 powstawały inspirowane pismami mistycznymi Saint-Martina, Franza Baadera, Jakoba Böhme i Angelusa Silesiusa epigramaty, którym poeta nadał tytuł "Zdania i uwagi". Jako motto całości umieszczony został w rękopisie, jedyny tu w języku niemieckim, epigramat Angelusa: „Ruh ist das höchste Gut: und wäre Gott nicht ruh / Ich schlösse vor Ihm selbst mein’ Augen beide zu” (I 49), w zapisie różniącym się od tekstu Cherubinowego wędrowca z 1675 r. (wydanie ostatniej ręki), gdzie drugi wers ma postać: „Jch schliesse für Jhm selbst mein’ Augen beide zu”. Różnica ta stała się punktem wyjścia dalszych poszukiwań, polegających na przebadaniu mnożących się, począwszy od drugiej dekady XIX wieku, publikacji tekstów Angelusa Silesiusa, które mogły zwrócić uwagę polskiego poety. Pierwsze powstałe w tej koniunkturze całościowe wydanie "Cherubinowego wędrowca" wyszło w 1827 r. w Monachium. Analiza tekstu wykazała, że opierało się ono na ostatnim XVIII-wiecznym wznowieniu tego dzieła, z 1737 r., będącym adaptacją edycji Gottfrieda Arnolda (1701 i 1713), który przyjął za podstawę wydanie ostatniej ręki. W innej sytuacji znalazł się anonimowy edytor z 1829 r. (Sulzbach, Seidel’sche Buchhandlung): ten dysponował rzadkim egzemplarzem wiedeńskiej editio princeps (która zawierała pięć ksiąg spośród ostatecznych sześciu) oraz edycją Arnolda z 1701 r., a przy tym miał przygotowanie filologiczne, które pozwoliło mu z tych dwóch przekazów ułożyć bliską doskonałości całość. Tu właśnie, i tylko tu, znalazł się epigram I 49 w wersji przejętej przez Mickiewicza, można więc stwierdzić z całą pewnością, że tym wydaniem autor "Zdań i uwag" dysponował.

EN

The question about Mickiewicz’s reading of epigrams by Angelus Silesius (Johannes Scheffler) from the collection "Cherubinischer Wandersmann (The Cherubinic Pilgrim)" has many times been posed but no convincing answer has been supplied. It was known that Mickiewicz raised his interest in the Breslau poet in 1833 or even earlier, possibly before leaving for Paris. Between 1833–1836 he produced epigrams inspired by mystical writings by Saint-Martin, Franz Baader, Jakob Böhme and Angelus Silesius which the poet entitled "Zdania i uwagi (Thoughts and Remarks)". As a motto to the collection Mickiewicz used in his manuscript was the only in German epigram by Angelus: “Ruh ist das höchste Gut: und wäre Gott nicht ruh / Ich schlösse vor Ihm selbst mein’ Augen beide zu” (I 49), which is different from the 1675 copy of the last hand edition, where the second line is “Jch schliesse für Jhm selbst mein’ Augen beide zu.” The above disparity forms a starting point for further research consisting in analyses of the multiplied from the second decade of 19th c. editions of Silesius’ texts in which Mickiewicz might arose his interest. In those circumstances, the first complete edition of The "Cherubinic Pilgrim" was issued in 1827 in Munich. The analysis of the text revealed that its basis was the last 18th republication of the text (from 1737) which, in turn, was an adaptation of Gottfried Arnold’s edition (1701, 1713), the basis of which was last hand edition. The condition of an anonymous editor from 1829 – Sulzbach, Seidel’sche Buchhandlung – was different. He possessed a rare copy of a Vienna editio princeps (containing five of the ultimate six books) and Arnold’s 1701 edition and, qualified in philology, he prepared out of the two sources an almost ideal account. And it is here, and only here, that we find the epigram (I 49) in the version adopted by Mickiewicz, thus we can be certain that it was that copy that the author of "Thoughts and Remarks" possessed.

Keywords

EN

Mickiewicz; Angelus Silesius; Johannes Scheffler; "Cherubinischer Wandersmann"; Mickiewicz's "Zdania i uwagi [Thoughts and Remarks]"; "The Cherubinic Pilgrim"; Gottfried Arnold; Saint-Martin; Franz Baader; Jakob Böhme

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2014
• Volume: 105
• Issue: 2
• Pages: 151-157

Dates

published

2014-06-25

Contributors

author

Andrzej Lam

• Warszawa

Identifiers

ISSN

0031-0514