Czystość czy zmaza? Czy jest sens łączyć rozumienie z wyjaśnianiem w antropologii i interpretatywnej socjologii?

• Authors: Piotr Pawliszak

Title variants

EN

Purity or Danger? Is It Useful to Combine Understanding with Causal Explanation in Cultural Anthropology and Humanistic Sociology?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dwie ostatnie dekady są okresem kryzysowych przeobrażeń w tych obszarach nauk społecznych, w których dokonuje się jakościowych, interpretatywnych analiz kultur. W ramach rozpowszechnionej tendencji do nieskrępowanego łączenia paradygmatów z czasem pojawił się także, częściowo opozycyjny wobec niego, nurt zmierzający do łączenia elementów humanistyki i nauk przyrodniczych, w szczególności rozumienia i wyjaśniania. Nie reprezentuje on jednak znanej z historii tendencji do podporządkowania humanitas wymogom scientia, lecz szuka nowej równowagi pomiędzy nimi i teoretycznych podstaw do integracji pozwalającej na wytwarzanie bardziej ugruntowanej wiedzy, a także umożliwiającej lepsze przewidywanie i refleksyjną kontrolę życia społecznego. Jest to zadanie szczególnie istotne w sytuacji późnonowoczesnego dynamicznego rozrostu coraz bardziej złożonych systemów społeczno-technologiczno-ekologicznych generujących nowe ryzyka i możliwości. W eseju, za pomocą narzędzi z obszaru analizy dyskursu i socjologii oraz filozofii wiedzy, zostaje podjęta analiza kilku kluczowych teoretycznych założeń, na których może być ufundowana integracja. Przedstawiono również propozycję połączenia procedury interpretacji i wyjaśniania w koncepcji „maksymalnej interpretacji”, a także próbę wyjaśnienia tendencji, która ją zrodziła i jej interpretacji w kategoriach teorii kulturowej Mary Douglas.

EN

For the two last decades cultural social sciences have been facing critical methodological transformation. The widespread tendency in qualitative research to mingling and synthesizing differing interpretive paradigms has been recently confronted with a venture to integration of science and the humanities. This current is not a plain revitalization of historical tendency to submit interpretive methods to scientific explanation of social life, but is seeking a new theoretical base to establish a balance between hermeneutic and causal analysis. This essay discusses different theoretical concepts of the relationship between hermeneutic interpretation and causal explanation. It introduces a concept of “maximal interpretation” devised inside the strong program of cultural sociology as a procedure of unified interpretive-causal analysis of historical events, and analyzes this innovation with theoretical lenses of grid-group theory.

Keywords

PL

rozumienie; wyjaśnianie; maksymalna interpretacja; konsiliencja

EN

understanding; explanation; maximal interpretation; consilience

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2016
• Volume: 12
• Issue: 4
• Pages: 6-23

Dates

published

2016-11-30

Contributors

author

Piotr Pawliszak

• Uniwersytet Gdański

References

• Abbott Andrew (2001) Chaos of Disciplines. Chicago: University of Chicago Press.
• Alexander Jeffrey C. (1984) Three Models of Culture and Society Relations: Toward an Analysis of Watergate. „Sociological Theory”, vol. 2, s. 290–314.
• Alexander Jeffrey C. (2010) Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej. Przełożyli Stanisław Burdziej, Jacek Gądecki. Warszawa: Nomos.
• Alexander Jeffrey C., Smith Phillip (2003). The Strong Program in Cultural Sociology: Elements of a Structural Hermeneutics [w:] Jeffrey C. Alexander, The Meanings of Social Life: a Cultural Sociology. Oxford: Oxford University Press, s. 11–26.
• Bailey Robert B. (1958) Sociology Faces Pessimism: A Study of European Sociological Thought Amidst a Fading Optimism. The Hague: Martinus Nijhoff.
• Balas Nikola (2015) On Dualism and Monism in Anthropology: The Case of Clifford Geertz. „Journal of the Anthropological Society of Oxford”, vol. 7, s. 128–152.
• Barnard Allan (2000) History and Theory in Anthropology. Cambridge, New York: Cambridge University Press.
• Beck Ulrich (2002) Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Przełożył Stanisław Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
• Bloor David (1993) Wielościany i nieczyste zwierzęta z Księgi Kapłańskiej [w:] Barry Barnes, David Bloor, red., Mocny program socjologii wiedzy. Przełożył Ziemowit Jankiewicz. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 275–319.
• Browne Craig (2013) Isaac Ariail Reed, Interpretation and Social Knowledge: On the Use of Theory in the Human Sciences, „International Sociology”, vol. 28, s. 230–233.
• Brozek Bartosz (b.d.) Filozofia interpretacji [dostęp 1 marca 2015 r.]. Dostępny w Internecie ‹https://www.academia.edu/2382928/Filozofia_interpretacji_-_podsumowanie›.
• Collins Harry, Pinch Trevor (1993) The Golem: What Everyone Should Know about Science. Cambridge: Cambridge University Press.
• Denzin Norman K., Lincoln Yvonna S. (2009) Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych. Przełożył Krzysztof Podemski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 19–57.
• Derra Aleksandra (2007) Lebensform as a Wittgensteinian way of understanding culture. Theoretical perspectives for the (intercultural) dialogue [w:] Christian Kanzian, Edmund Runggaldier, eds., Cultures. Conflict-Analysis-Dialogue. Proceedings of the 29th International Ludwig Wittgenstein Symposium. Kirchberg. Frankfurt : Ontos Verlag, s. 33–43.
• Douglas Mary, ed. (1992) Essays in the Sociology of Perception. London: Routlege.
• Douglas Mary (2004) Symbole naturalne. Rozważania o kosmologii. Przełożyła Ewa Dżurak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Douglas Mary, Wildavsky Aron (1982) Risk and Culture. An Essay on the Selection of Technical and Environmental Dangers. Berkeley: University of California Press.
• Drozdowski Rafał, Szlendak Tomasz (2013) Socjologia wobec złożoności współczesnego świata. „Studia Socjologiczne”, t. 211, s. 7–18.
• Eller Jack D. (2009) Cultural Anthropology: Global Forces, Local Lives. New York, London: Routledge.
• Gadamer Hans-Georg (2007) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Garfinkel Harold (1984) Racjonalne cechy działalności naukowej i potocznej [w:] Edmund Mokrzycki, red., Kryzys i schizma. Przełożyła Dorota Lachowska. Warszawa: PIW, s. 193–220.
• Geertz Clifford (2005a) Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Przełożyła Maria Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Geertz Clifford (2005b) Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej. Przełożyła Dorota Wolska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Hajer Maarten (1993) Discourse Coalitions and the Institutionalisation of Practice, The Case of Acid Rain in Britain [w:] Forester John, Fischer Frank, eds., The Argumentative Turn in Policy and Planning. Durham: Duke University Press, s. 43–76.
• Hedstroem Peter, Swedberg Richard (1998) Social Mechanisms: An Analytical Approach to Social Theory. New York: Cambridge University Press.
• Heidegger Martin (1994) Bycie i czas. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: PWN.
• Heisenberg Werner (1987) Część i całość. Rozmowy o fizyce atomu. Przełożył Kazimierz Napiórkowski. Warszawa: PIW.
• Hempel Carl G. (1968) Podstawy nauk przyrodniczych. Przełożyła Barbara Stanosz. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
• Hirschman Daniel, Reed Isaak A. (2014) Formation Stories and Causality in Sociology. „Sociological Theory”, vol. 32, s. 259–282.
• Hoyningen-Huene Paul (1987) Context of Discovery and Context of Justification. „Studies in History and Philosophy of Science”, vol. 18, s. 501–515.
• Jamison Andrew (2006) Social Movements and Science: Cultural Appropriations of Cognitive Praxis. „Science as Culture”, vol. 15, s. 45–59.
• Jasanoff Sheila (2004) Ordering Knowledge, Ordering Society. [w:] Jasanoff Sheila (ed.) States of Knowledge: The Co-Production of Science and Social Order. London: Routledge, s. 13–45.
• Joas Hans (2009) Powstawanie wartości. Przełożył Michał Kaczmarczyk. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Knorr-Cetina Karin (1999) Epistemic Cultures: How the Sciences Make Knowledge. Cambridge: Harvard University Press.
• Kuhn Thomas (2001) Struktura rewolucji naukowych. Przełożyły Halina Ostromęcka, Justyna Nowotniak. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Aletheia.
• Laitin David (1988) Political Culture and Political Preferences. „The American Political Science Review”, vol. 82, s. 589–597.
• Lakatos Imre (1995) Pisma z filozofii nauk empirycznych. Przełożył Wojciech Sady. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Latour Bruno (1988) The Pasteurization of France. Cambridge: Harvard University Press.
• Limoges Camille (1993) Expert Knowledge and Decision-Making in Controversy Contexts. „Public Understanding of Science”, vol. 2, s. 417–426.
• Little Daniel (2008) What Is Hermeneutic Explanation? [dostęp 1 marca 2015 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://www-personal.umd.umich.edu/~delittle/Encyclopedia%20entries/hermeneutic%20explanation.htm›.
• Malinowski Bronisław (1980) Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich [w:] tenże, Dzieła, t. 2. Przełożył Józef Obrębski. Warszawa: PWN.
• Mayring, Philipp (2007) On Generalization in Qualitatively Oriented Research. „Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research”, vol. 8, art. 26, ‹http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0703262›.
• Merton Robert (1982) Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Przełożyli Ewa Morawska, Jerzy Wertenstein-Żuławski. Warszawa: PWN.
• Mink Louis (1987) Historical Understanding. New York: Cornell University Press.
• Nagel Thomas (1986) The View from Nowhere. New York: Oxford University Press.
• Ostrom Elinor (2009) A General Framework for Analyzing Sustainability of Social-Ecological Systems. „Science” nr 325, s. 419–422.
• Pepper Stephen (1942) World Hypotheses. Berkeley: University of California Press.
• Rabinow Paul, Sullivan William M. (1979) Interpretive Social Science: A Reader. Berkeley, CA: University of California Press.
• Reed Isaak (2011a) Interpretation and Social Knowledge. On the Use of Theory in the Human Sciences. Chicago: University of Chicago Press.
• Reed Isaak (2011b) Maximal Interpretation [w:] Jeffrey C. Alexander, Philip Smith, Matthew Norton, eds., Interpreting Clifford Geertz: Cultural Investigations in the Social Sciences. New York: Palgrave Macmillan, s. 65–77.
• Rex John (1998) Key Problems of Sociological Theory. London: Routledge.
• Ricoeur Paul (1989) Język, tekst, interpretacja. Wybór pism. Przełożyli Piotr Graff, Katarzyna Rosner. Warszawa: PIW.
• Ringer Fritz (1998) Max Weber’s Methodology: The Unification of the Cultural and Social Sciences. Harvard: Harvard University Press.
• Sahlins Marshall (2007) Jak myślą „tubylcy”. O kapitanie Cooku, na przykład. Przełożył Wojciech Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Sayer Andrew (2000) Realism and Social Science. London: Sage.
• Slingerland Edward (2008) What Science Offers the Humanities: Integrating Body and Culture. New York: Cambridge University Press.
• Slingerland Edward (b.d.) Integrating Science and the Humanities: Toward a Second Wave [dostęp 10 kwietnia 2016 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.205.3000›.
• Slingerland Edward, Collard Mark (2012) Introduction. Creating Consilience: Toward a Second Wave [w:] Slingerland Edward, Collard Mark, eds., Creating Consilience. Oxford: Oxford University Press, s. 3–40.
• Smith Philip (2003) Narrating the Guillotine: Punishment Technology as Myth and Symbol. „Theory, Culture & Society”, vol. 20, s. 27–51.
• Snow Charles P. (1999) Dwie kultury. Przełożył Tadeusz Baszniak. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Somers Margaret (1994) The Narrative Constitution of Identity: A Relational and Network Approach. „Theory and Society”, vol. 23, s. 605–649.
• Spillman Lyn (2008) Thick Description in Causal Claims. „Culture”, vol. 22, s. 1–5.
• Tarrow Sidney (2008) Polarization and Convergence in Academic Controversies. „Theory and Society”, vol. 37, s. 513–536.
• Thompson Michael, Ellis Richard, Wildavsky Aaron (1990) Cultural Theory. Boulder: Westview Press.
• Turner Victor (2005) Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie. Przełożył Wojciech Usakiewicz, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Verweij Marco i in. (2006) Clumsy Solutions for a Complex World: The Case of Climate Change. „Public Administration”, vol. 84, s. 817–841.
• Walczak Bartłomiej (2013) Zwrot lingwistyczny a samorefleksyjność antropologii. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 3, s. 110–122 [dostęp 1 marca 2015 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume23_pl.php›.
• Walton Douglas N. (2008) Informal Logic: A Pragmatic Approach. Cambridge: Cambridge University Press.
• Weber Max (1949) The Methodology of the Social Sciences. Przełożyli Edward A. Shills, Henry A. Finch. Glencoe, IL: The Free Press.
• Weber Max (1994) Etyka protestancka i duch kapitalizmu. Przełożył Jan Miziński. Lublin: Wydawnictwo Test.
• Wilson Edward O. (2002) Konsiliencja. Jedność wiedzy. Przełożył Jarosław Mikos. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Wittgenstein Ludwik (2000) Dociekania filozoficzne. Przełożył Bogusław Wolniewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.