Dzieło – dialog – wspólnota. O Zbigniewa Herberta filozofii sztuki (na marginesie jego esejów)

• Authors: Kopczyk Michał

Title variants

EN

Masterpiece – Dialogue – Community. On Zbigniew Herbert’s Philosophy of Art (in the Context of the Writer’s Essays)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The subject of the analysis is a contemplation of the phenomenon of art presented in the essays by Zbigniew Herbert (1924–1998). The author of this article notes that the stories of the writer’s aesthetic fascinations share in most cases the same scenario: they lead from an “aesthetic shock”; a sudden revelation, which sometimes takes the form of an epiphany, all the way to the painstaking factographic studies. A work of art placed in a wide variety of contexts, reveals its relationships with the circumstances it arose in. Although an effort to explicate (to reduce it to objective formulas) the meaning of the work turns out to be generally ineffective, a sense of the creator’s presence becomes intense. Thus it can be argued that the interpreter’s efforts do always go beyond the horizon delineated by hermeneutics – a desire of understanding gives way to a desire of establishing contact. Accordingly, in this context it can be said about a dialogue as an universal formula determining the attitude adopted by the essayistic speaker towards works of art. Culture perceived from this perspective appears to be a meeting space, a place where contact is established between those who are capable of seeing its particular phenomena as signs and messages whereas behind them – real faces and beings bound by common fate.

Keywords

EN

masterpiece, dialogue, community, Zbigniew Herbert, philosophy of art, Polish essay

• Publisher: Uniwersytet Bielsko-Bialski
• Journal: Świat i Słowo
• Year: 2011
• Volume: Świat i Słowo 2011, nr 1 (16)
• Pages: 197-212

Dates

published

2011-07

Contributors

author

Kopczyk Michał

• Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Willowa 2, Bielsko-Biała

References

• E. Wiegandt, Eseje poety, [w:] Czytanie Herberta, red. E Wiegandt [i in.], Poznań 1995, s 220; J. Bolewski, Sztuka nie tylko w depresji, „Przegląd Powszechny” 1993, nr 10. A. Franaszek, Ciemne źródło, Esej o cierpieniu w twórczości Zbigniewa Herberta, Kraków 2008). M. Kopczyk, Czy można opisać obraz? Problem przekładu intersemiotycznego w eseistyce Zbigniewa Herberta, [w:] Dwudziestowieczna ikono sfera w literaturach europejskich. Wizualizacja w literaturze, red. B. Tokarz, Katowice 2002. J. Drzewucki, Sztuka podróżowania, malarze Holandii i mikroskop, „Twórczość” 1993, nr 10, zwł. s. 103; J. Bolewski, Sztuka nie tylko w depresji, „Przegląd Powszechny” 1993, nr 10; M. Wyka, Wokół „Martwej natury z wędzidłem”, „Dekada Literacka” 1994, nr 6. G. Steiner, Zerwany kontakt, tłum. O. Kubińska, Warszawa 1994, s. 47. A. Van Nieukeren, Ironiczny konceptyzm, Kraków 1998, s. 295. S. Žižek, Patrząc z ukosa. Do Lacana przez kulturę popularną, tłum. J. Margański, Warszawa 2003, s. 42. M. Zaleski, Echa idylli w literaturze polskiej doby nowoczesności i później nowoczesności, Kraków 2007, s. 43. M.P. Markowski, Ekphrasis. Uwagi bibliograficzne z dołączeniem krótkiego komentarza, „Pamiętnik Literacki” 1999, nr 2. A. Dziadek, Relacja obraz – tekst. Próba charakterystyki typologicznej, [w:] Dwudziestowieczna ikonosfera w literaturach europejskich. Wizualizacja w literaturze, Katowice 2002, s. 141, 142. A. Dziadek, Apologia twórczej swobody. Eseje Zbigniewa Herberta: opis – uobecnienie – interpretacja, [w:] Zmysł wzroku, zmysł sztuki. Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta, cz. II, red. J. M. Ruszar, Lublin 2006, s. 47-48, 50, podkr. – A. D. M. Delaperrière, Zbigniew Herbert i jego poetyka spojrzenia, [w:] taż, Pod znakiem antynomii. Studia i szkice o polskiej literaturze XX wieku, Kraków 2006, s. 73. D. Kozicka, „A nade wszystko żebym był pokorny…”. Zbigniew Herbert w ogrodzie Europy, [w:] taż, Wędrowcy światów prawdziwych. Dwudziestowieczne relacje z podróży, Kraków 2003, s. 141, przypis. Z. Herbert, Barbarzyńca w ogrodzie, Warszawa 2004; Z. Herbert, Labirynt nad morzem, Warszawa 2000; Z. Herbert. Martwa natura z wędzidłem, Wrocław 1993; Z. Herbert, „Mistrz z Delft” i inne utwory odnalezione, oprac. B. Toruńczyk, H. Citko, Warszawa 2008. W. Hoellerer, L’epiphanie, personnage principal du roman, „Médiations. Revue des expression contemporaines”, Hiver 1961/1962, 4, s. 32. M. Baranowska, Surrealna wyobraźnia i poezja, Warszawa 1984. P. Siemaszko, Zmienność i trwanie. O eseistyce Zbigniewa Herberta, Bydgoszcz 1996. A. Fiut, Poeta eseistą (por. tenże, Poeta eseistą, [w:] Twórczość Zbigniewa Herberta. Studia, red. M. Woźniak-Łabieniec, J. Winiewski, Kraków 2001. B. Shallcross, Zbigniewa Herberta podroż do zachwytu, „Teksty Drugie” 2000, nr 3, s. 62. T. Bocheński, Architektura dzieła i chwile wieczności – przedstawione w esejach Zbigniewa Herberta, [w:] Twórczość Zbigniewa Herberta. Studia¸ red. Woźniak-Łabieniec, J. Wiśniewski, Kraków 2001. T. Kostyrko, Dzieło sztuki – wartości estetyczne – wartości poznawcze, [w:] O kulturze i jej badaniu. Studia z filozofii kultury, red. K. Zamiara, Warszawa 1985, s. 317. Z. Herbert, Wiersze wybrane, wybór, oprac. R. Krynicki, Kraków 2004, s. 392 M. Smolińska-Byczuk, Życie martwej natury. Malarze holenderscy XVII wieku w oczach Zbigniewa Herberta, [w:] Zmysł wzroku, zmysł sztuki. Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta, cz. I, red. J. M. Ruszar, Lublin 2006. P. Ricoeur, Hermeneutyczna funkcja dystansu, tłum. P. Graff, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. IV, cz. 1.: Badania strukturalno-semiotyczne (uzupełnienie). Problemy recepcji i interpretacji, red. H. Markiewicz, Kraków 1996, s. 166. B. Carpenter, Zbigniewa Herberta lekcja sztuki, [w:] Poznawanie Herberta, t. 2, wybór, wstęp A. Franszaek, Kraków 2000, s. 223. E. Lévinas, Etyka i nieskończony. Rozmowy z Philippem Nemo, tłum. B. Opolska-Kokoszka, Kraków 1991, s. 49–50. A. Kaliszewski, Gry Pana Cogito, Łódź 1990 (wyd. II rozszerzone), s. 250–251. P. Siemaszko, Świat obrazu – obraz świata. Przestrzenie pograniczne w pisarstwie G. Herlinga-Grudzińskiego, Z. Herberta i J. Czapskiego, Bydgoszcz 2000. E. Konończuk, „Martwa natura z wędzidłem” – literackie rekonstrukcje przeszłości zdeponowanej w muzeum, [w:] Herbert i znaki czasu, t. 1., red. E. Feliksiak, M. Leś, E. Sidoruk, Białystok 2001. O Ameryce. Rozmawia (ze sobą) Zbigniew Herbert, „Ameryka” [Waszyngton] 1973, nr 168, przedr. pod tym samym tytułem [w:] Herbert nieznany, s. 17, podkr. – M.K. Ch. Taylor, Etyka autentyczności, tłum. A. Pawelec, Kraków 1996, s. 32–34, podkr. – Ch.T. A. Workowski, Wzrok i obecność. Spór historyków sztuki z historykami literatury. Uwagi filozofa, [w:] Zmysł wzroku, zmysł sztuki. Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta, cz.1., red. J. M. Ruszar, Lublin 2006. A. Łebkowska, Empatia. O literackich narracjach przełomu XX i XXI wieku, Kraków 2008, s. 33. K. Lundeen, Who Has the Right to feel. The Ethics of Literary Emphaty, [w:] Mapping the Ethical Turn. A Reader in Ethics, Culture, and Literary Theory, red. T.F. Davis, K. Womack, Charlottesville-London 2001, s. 92. A. Zagańczyk, [w:] Herbert nieznany, s. 205. P. Gogler, Poezja Zbigniewa Herberta w świecie sztuk pięknych, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 1., s. 105.

Identifiers

ISSN

1731-3317