Geschichte und Gegenwart der kaschubisch-polnisch-deutschen Sprachkontakte

• Authors: Bartelik Piotr

Title variants

EN

The history and current state of Kashubian-Polish-German language contacts

PL

Historia i współczesność kontaktów językowych kaszubsko-polsko-niemieckich

• Languages of publication: DE

Abstracts

PL

Artykuł rozpatruje różnorodne aspekty historii i współczesności kontaktów językowych kaszubszczyzny z polszczyzną i z językiem niemieckim (lub jego dialektami), które są doskonałymi przykładami heterogenicznych i skorelowanych procesów, mechanizmów i tendencji o charakterze filogenetycznym, wynikających z kontaktów językowych i modyfikowanych przez współczesne tendencje normatywne. Wychodząc z szerokiego kontekstu historycznego kontaktów językowych zilustrowanych tu leksemami poszczególnych warstw zapożyczeń i wyróżniającego się przede wszystkim zjawiskami dyglosji i tryglosji językowej, przeprowadzone badania koncentrują się na współczesnym, normatywnym statusie zapożyczeń z niemczyzny. Na podstawie zebranego korpusu pochodzącego z nowych słowników kaszubskich przeanalizowano więc przypadki zastępowania zasymilowanych pożyczek przez rodzime leksemy i ich pozycjonowania w hierarchii odpowiedników danego lematu.

EN

This contribution examines various aspects of historical and contemporary language contacts between Kashubian, Polish and German (and its dialects), which are excellent examples of heterogeneous and correlated processes, mechanisms and tendencies with phylogenetic, contact-induced and normative background. Beginning with a wide historical context of language contact, which has been illustrated with lexemes of particular language contact stages and which can be characterized mainly with the phenomena of diglossia and triglossia, the survey concentrates on the contemporary, normative status of German loanwords. On the basis of the investigated corpus, which has been collected from newer dictionaries of Kashubian, various tendencies in the language norm of contemporary Kashubian have been analyzed. These involve, above all, the processes of the substitution of assimilated German loans with native equivalents and their positioning in the hierarchy of a given lemma’s equivalents.

Keywords

EN

language contact; Kashubian language norm; system; Kashubian lexicography; German loanwords

PL

kontakty językowe; kaszubska norma językowa; system; kaszubska leksykografia; zapożyczenia niemieckie

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2019
• Volume: 75
• Pages: 29-43

Contributors

author

Bartelik Piotr

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Bartelik Piotr (2011): Die kaschubischen sein (bëc-) und haben (miec)-Konstruktionen aus der Sicht des Sprachwandels und im Sprachkontrast. – [in:] Michail L. Kotin/Elizaveta Kotorova (red.): Geschichte und Typologie der Sprachsysteme. – Heidelberg: Winter Verlag, 189–197.
• Bartelik Piotr (2013): Niemieckie zapożyczenia leksykalne w kaszubskim dialekcie gowidlińskim (nicht publizierte Doktorarbeit).
• Bartelik Piotr (2018a): Zu einigen deutschen Lehnwörtern in dem Großwörterbuch Polnisch-Kaschubisch (Band I: A–K) von Eugeniusz Gołąbek (im Druck).
• Bartelik Piotr (2018b): Zmiany językowe i kontakty językowe a system i norma na przykładzie języka kaszubskiego (im Druck).
• Breza Edward (2009): Z problemów standaryzowanej kaszubszczyzny. – [in:] Edward Breza (red.): Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego 2009, 260–272.
• Coseriu Eugenio (1970): System, Norm, Rede. – [in:] Eugenio Coseriu: Sprache – Strukturen und Funktionen. – Tübingen: Niemeyer, 193–212.
• Czarnecki Tomasz (1992): Zur Chronologie der deutschen Lehnwörter im Altpolnischen. I. Entlehnungen aus dem Althochdeutschen. – Studia Niemcoznawcze 6/1992, 153–174.
• Czarnecki Tomasz (1993a): Zur Chronologie der deutschen Lehnwörter im Altpolnischen. II. Entlehnungen aus dem Mittelhochdeutschen (1050-1250). – Studia Niemcoznawcze 7/1993, 125–146.
• Czarnecki Tomasz (1993b): Zur Chronologie der deutschen Lehnwörter im Altpolnischen. III. Entlehnungen aus dem Spätmittelhochdeutschen (1250–1350) und aus dem Frühneuhochdeutschen (1350–1500). – Studia Niemcoznawcze 8/1992, 207–249.
• Czarnecki Tomasz (2003): Gotisches im Wortschatz des Polnischen. – Studia Germanica Gedanensia 11/2003, 5–24.
• Cybulski Marek (2006): Praktyczne aspekty Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (6 I 2005. Dz. U. 2005 Nr 17 poz. 141.). – [in:] Jerzy Treder (red.): Kaszubszczyzna w przeszłości i dziś. – Warszawa: KHNiT PAN, 63–72.
• Cybulski Marek (2014): Standaryzacja kaszubszczyzny – zakres, historia, przykłady. – [in:] Edward Breza (red.): Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego 2014, 237–249.
• Gogolewski Stanisław (1963): Wpływy niemieckie na kaszubski system czasów przeszłych. – Rozprawy Komisji Językowej ŁTPN 9, 69–75.
• Gołąbek Eugeniusz (2006): Kaszëbsczi słowôrz normatiwny w przërównanim ze słowôrzama A. Labudë i J. Trepczika. Rozmajité tipë lëteracczi kaszëbiznë. Ùprocëmnienié sã do mòwny nalecëznë pòlsczi i niemiecczi. – Acta Cassubiana VIII, 172–192.
• Gołąbek Eugeniusz (2009): Spiérka ò wzór lëteracczi kaszëbiznë. – Acta Cassubiana XI, 19–36.
• Hinze Friedhelm (1965): Wörterbuch und Lautlehre der deutschen Lehnwörter im Pomoranischen (Kaschubischen). – Berlin: Akademie Verlag.
• Jocz Lechosław (2011): Wpływ fonetyczny i fonologiczny języka niemieckiego na łużycczyznę i kaszubszczyznę w kontekście słowiańskim. Wybrane aspekty na tle porównawczym. – Acta Cassubiana XIII, 67–84.
• Jocz Lechosław (2012): Wpływ fonetyczny i fonologiczny języka niemieckiego na łużycczyznę i kaszubszczyznę w kontekście słowiańskim. Wybrane aspekty na tle porównawczym II. – Acta Cassubiana XIV, 39–52.
• Kiklewicz Aleksander (2018): Status i granice normy językowej w świetle lingwistyki funkcjonalnej. – Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LXXVIII, 65–80.
• Kotin Michaił (2018): System, Norm und Sprachwandel. – Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LXXVIII, 53–64.
• Kuryłowicz Jerzy (1987), Związki językowe słowiańsko-germańskie. – [in:] Jerzy Kuryłowicz: Studia Językoznawcze. Wybór prac opublikowanych w języku polskim. – Warszawa: PWN, 398–413.
• Makurat Hanna (2007a): Stan i problemy dzisiejszego języka kaszubskiego. – [in:] Edward Breza (red.): Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego 2007, 89–94.
• Makurat Hanna (2007b): Bilingwizm na kaszubskim obszarze językowym. – [in:] Edward Breza (red.): Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego 2007, 97–104.
• Makurat Hanna (2014): Interferencje gwar kaszubskich w polszczyźnie w zakresie fleksji werbalnej obserwowane u osób bilingwalnych. – Prace Językoznawcze 16/4, 67–79.
• Matras Yaron, Sakel Jeanette (2007): Investigating the mechanism of pattern-replication in language convergence. – Studies in Language 31, 829–865.
• Paždjerski Dušan-Vladislav (2007): Kaszëbsczi słowôrz normatiwny Eùgeniusza Gòłabka – warsztat metodologiczny. – [in:] Edward Breza (red.): Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego 2007, 64–72.
• Piskorski Jan (2002): Pomorze plemienne. Historia – Archeologia – Językoznawstwo. – Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Polański Kazimierz, red. (1993): Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. – Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Popowska-Taborska Hanna (1980): Kaszubszczyzna. Zarys dziejów. – Warszawa: PWN.
• Popowska-Taborska Hanna (1983): Kaszubszczyzna jako sfera oddziaływań pozostałego polskiego obszaru językowego, II. Wpływy ogólnopolskiej normy literackiej w XVI-XVII wieku. – Studia z filologii polskiej i słowiańskiej XXI, 67–83.
• Popowska-Taborska Hanna (1996): Pomorska polszczyzna utrwalona w dziele Szymona Krofeja. – [in:] Handke, Kwiryna (red.): Polszczyzna regionalna Pomorza (zbiór studiów) 7, 7–22.
• Popowska-Taborska Hanna (2006): Refleksje na marginesie badań kaszubskich zabytków językowych. – Acta Cassubiana VIII, 100–110.
• Popowska-Taborska Hanna, Boryś Wiesław (1996): Leksyka kaszubska na tle słowiańskim. – Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Treder Jerzy (2001): Czynniki aktywizujące rozwój kaszubszczyzny literackiej dziś. – Acta Cassubiana III, 149–159.
• Treder Jerzy (2005): Historia kaszubszczyzny literackiej. Studia. – Gdańsk: Wydawnictwo UG.
• Treder Jerzy (2006): Współczesne tendencje rozwoju kaszubszczyzny (język kaszubski w literaturze, szkole, Kościele i mediach). – Acta Cassubiana VIII, 123–130.
• Treder Jerzy (2009): Spòdlowô wiédza ò kaszëbiznie. – Gdańsk: Oficyna Czec.
• Weinreich Uriel (1953): Languages in contact. – Hague: Mouton.
• Zabrocki Ludwik (1956), Związki językowe niemiecko-pomorskie. – Konferencja Pomorska (1954). Prace językoznawcze, 149–174.