Odpowiedzialność polityczno-prawna Prezydenta Ukrainy

• Authors: STEC ANDRZEJ

Title variants

EN

Political and legal liability of the President of Ukraine

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

One of the democratic mechanisms of state governance is to define the political and legal responsibilities of the supreme state bodies. The type and scope of responsibility also determines the legal and constitutional position of the head of state. In the article, the author analyzes legal norms regarding the political and legal responsibility of the President of Ukraine. The examination of problems related to these norms is based on Ukrainian and foreign constitutional and statutory solutions. Political (parliamentary) responsibility is related to the relevance, legitimacy and purposefulness of decisions made by the person holding the office of President. It is assessed by the appointing or controlling body. Although the current legal status in Ukraine does not provide for the institution of the President’s political responsibility, such solutions were present during the political changes after the collapse of the Union of Soviet Socialist Republics. Political responsibility of the Head of State in 1991–1993 was provided by the repeatedly amended Constitution of Soviet Ukraine (of 20 April 1978, as amended in Article 114-9(3)). The constitutional responsibility of the President in Ukraine is regulated in Article 111 of the Basic Law, which states that the Head of State is responsible for treason and other crimes, without however indicating the premises or grading the social harmfulness of these prohibited acts. The discussed problems related to the triple division of power, its exercise and legitimacy appear more and more often in Ukraine, Hungary, Poland and other countries of Central and Eastern Europe, affecting the security of the entire region.

Keywords

EN

Ukraine; political responsibility; legal responsibility; constitutional responsibility; President of Ukraine; Constitution of Ukraine; impeachment

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2020
• Issue: 6(161)
• Pages: 145-168

Contributors

author

STEC ANDRZEJ

• Dr Andrzej Stec, Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Prawa i Administracji, Katedra Organizacji Administracji Publicznej, [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-3014-2400

References

• Konstytucja Grecji z dnia 18 kwietnia 2001 r., tłum. G. i W. Uliccy, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, <http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/grecja.html>.
• Konstytucija (Osnownyj Zakon) Ukrajiny Pryjniata na pozaczerhowij siomij sesji Werhownoji Rady Ukrajinośkoji Radjanśkoji Socjalistycznoji Respubliky dewjatoho skłykannja 20 kwitnja 1978 roku zi zminamy i dopownennajmy, Widomosti Werhownoji Rady nr 8303-11, nr 45, st. 624, nr 404-12, nr 45, st. 606, nr 983-12, nr 1048-12, nr 26, st. 294, nr 1213а-12, nr 26, st. 294, nr 1213а-12, nr 35, st. 467, nr 1293-12, nr 33, st. 445, nr 19, st. 233, nr 3622-12, nr 47, st. 436, Preambuła Konstytucji wykluczena zhidno z zakonom N 1554-12 від 17.09.91, <https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/888-09>.
• Konstytucja Republiki Chorwacji z dnia 22 grudnia 1990 r., tłum. T.M. Wójcik, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1995, <http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/chorwacja95.html>.
• Konstytucja Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 r., tłum. W. Skrzydło, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, <http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/francja.html>.
• Konstytucja Republiki Łotewskiej, tłum. L. Gołubiec, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001.
• Konstytucja Republiki Portugalskiej z dnia 2 kwietnia 1976 r., tłum. A. Wojtyczek-Bonnand, <http://biblioteka.sejm.gov.pl/wpcontent/uploads/2016/03/Portugalia_pol_010116.pdf>.
• Konstytucja Ukrajiny, Czynne zakonodawstwo zi zminamy ta dopownennjamy stanom na 30 weresnja 2016 roku (oficijnyj tekst), Paływoda, Kyjiw 2016.
• Konstytucja Ukrajiny, pryjniata na pjati sesji Werhownoji Rady Ukrajiny 28 czerwnja 1996 r., Konsum, Charkiw 1996.
• Konstytucja Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady Ukrajiny (WWR), 1996, nr 30, st. 141. Iż zminamy, wnesenymy zhidno iz Zakonamy: nr 2222-IV wid 8.12.2004, WWR, 2005, nr 2, st. 44; nr 2952-VI wid 1.02.2011, WWR, 2011, nr 10, st. 68; nr 586-VII wid 19.09.2013, WWR, 2014, nr 11, st. 142; nr 742-VII wid 21.02.2014, WWR, 2014, nr 11, st. 143; nr 1401-VIII wid 2.06.2016, WWR, 2016, nr 28, st. 532; nr 2680-VIII wid 7.02.2019, WWR, 2019, nr 9, st. 50; <https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/254%D0%BA/96-%D0%B2%D1%80>.
• Kryminalnyj Kodeks Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady (WWR), 2001, nr 25-26, st. 131 Iz zminamy, wnesenymy zhidno iz Zakonamy; nr 2953-III wid 17.01.2002, WWR, 2002, nr 17, st. 121; nr 3075-III wid 07.03.2002, WWR, 2002, nr 30, st. 206; nr 430-IV wid 16.01.2003, WWR, 2003, nr 14, st. 95; nr 1183-VII wid 08.04.2014, WWR, 2014, nr 23, st. 867; nr 1194-VII wid 09.04.2014, WWR, 2014, nr 25, st. 890; nr 1207-VII wid 15.04.2014, WWR, 2014, nr 26, st. 892; nr 2708-VIII wid 25.04.2019, WWR, 2019, nr 22, st. 83; nr 2747-VIII wid 06.06.2019, WWR, 2019, nr 29, st. 118; nr 39-IX wid 10.09.2019, ВВР, 2019, nr 40, st. 212; nr 101-IX wid 18.09.2019, WWR, 2019, nr 40, st. 219, <https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2341-14>.
• Postanowa Kabinetu Ministriw Ukrajiny wid 8 łypnia 2009 r. nr 712, Pro wnesennja zmin do Rehłamentu Kabinetu Ministriw Ukrajiny; <http://zakon.rada.gov.ua/laws/show/712-2009-%D0%BF>.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 19 łystopada 2010 r. Pro poperednje schwałennja zakonooproektu pro wnesennja zmin do Konstytucji Ukrajiny szczodo prowedennja czerhowych wyboriw narodnych deputatiw Ukrajiny, Prezydenta Ukrajiny, deputatiw Werhownoji Rady Awtonomnoji Republiky Krym, miscewych rad ta silskych, seliszcznych, miśkych holiw, Hołos Ukrajiny wid 24 łystopada 2010 r., nr 221.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 22 lutoho 2014 r. nr 757-VII, Pro samousunennja Prezydenta Ukrajiny wid wykonannja konstytucyjnych pownoważeń ta pryznaczennja pozaczerhowych wyboriw Prezydenta Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady (WWR) 2014, nr 11, st. 158.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 22 lutoho 2014 r. Pro Hołowu Werhownoji Rady Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady Ukrajiny (WWR) 2014, nr 10, st. 128.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 22 lutoho 2014 r. Pro tekst Konstytuciji Ukrajiny w redakciji 28 czerwnja 1996 roku, iz zminamy i dopownennjamy, wnesenymy zakonamy Ukrajiny wid 8 hrudnja 2004 r. nr 2222-IV, wid 1 lutoho 2011 nr 2952-VI, wid weresnja 2013 roku, nr 586-VII, Widomosti Werhownoji Rady Ukrajiny (WWR) 2014, nr 11, st. 151.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 22 lutoho 2014 r. Pro wzjattja politycznoji widpowidalnosti za sytuacju w Ukrajini, Widomosti Werhownoji Rady (WWR) 2014, nr 11, st. 154.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 23 lutoho 2014 r. Pro pokładennja na Hołowu Werhownoji Rady Ukrajiny wykonannja obowiazkiw Prezydenta Ukrajiny zhidno iż stateju 112 Konstytuciji Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady 2014 (WWR), nr 12, st. 201.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 25 lutoho 2014 r. Pro upownoważenija wykonujuczoho obowjazky Prezydenta Ukrajiny, Hołowu Werhownoji Rady Ukrajiny O. Turczynowa na pidpysannja zakoniw Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady (WWR) 2014, nr 11, st. 176.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 4 bereznja 2014 r. Pro utworennja Tymczasowoji specjalnoji komisji Werhownoji Rady Ukrajiny z pytań pidhotowky zakonoproektu Pro wnesennja zmin do Konstytucji Ukrajiny, Hołos Ukrajiny 2014, nr 13, st. 868 iz zminamy.
• Postanowa Werhownoji Rady Ukrajiny wid 2 lutoho 2016 r. pro poperednje shwałennja zakonoproektu pro wnesennja zmin do Konstytuciji Ukrajiny (szczodo prawosuddja) Widomosti Werhownoji Rady Ukrajiny (WWR) 2016, nr 7, st. 76.
• Proekt Zakonu nr 39 IX Pro osobływu proceduru usunennja Prezydenta Ukrajiny z posta (impiczment).
• Riszennja Konstytucijnoho Sudu Ukrajiny u sprawi za konstytucyjnym podannjam 49 narodnych deputatiw Ukrajiny szczodo oficijnoho tłumaczennja położeń statti 151-2 Konstytuciji Ukrajiny; sprawa nr 1-182/2019(4165/19), nr 11-р/2019, m. Kyjiw 2 hrudnia 2019 roku, <https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/v011p710-19#n2>.
• Ukaz Prezydenta Ukrajiny wid 10 czerwnja 1997 r. nr 503/97, Pro porjadok oficijnoho opryljudnennja normatywno-prawowych aktiw ta nabrannja nymy czynnosti, <https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/503/97>.
• Ukaz Prezydenta Ukrajiny wid 10 łystopada 1998 r. 1235/98, Pro wnesennja dopownennja do statti 7 Ukazu Prezydenta Ukrajiny wid 10 czerwnja 1997 roku nr 503, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1235/98>.
• Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu, tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 2122.
• Wyrok Obołonśkoho rajonnoho sudu m. Kyjewa, wid 24 sicznia 2019 roku jakyj imenem Ukrajiny uchwaływ: Janukowycza Wiktora Fedorowycza wyznaty wynuwatym u wczynenni złoczyniw, peredbaczenych cz. 1 st. 111; cz. 5 st. 27, cz. 2 st. 437 KK Ukrajiny ta pryznaczyty jomu pokarannja: za cz. 1 st. 111 KK; cz. 5 st. 27; cz. 2 st. 437 KK Ukrajiny u wydi 13 rokiw pozbawłennja woli — Jedynyj derżawnyj rejestr sudowych riszeń; Katehorija sprawy No 756/4855/17: Kryminalni sprawy (do 1.01.2019); Złoczyny proty osnow nacionalnoji bezpeky Ukrajiny; Posiahannia na terytorialnu cilisnist’ i nedotorkannist’ Ukrajiny. Nadisłano sudom: 24.01.2019. Zarejestrowano: 25.01.2019. Opryludneno: 29.01.2019. Nomer sudowoho prowadżennia: 1-kp/756/173/19; Nomer kryminalnoho prowadżennia w JERDR: 42016000000001594, <www.reyestr.court.gov.ua/Review/79393240 1/97>.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 lutego 2001 r., sygn. akt P 12/00, OTK 2001, nr 3, poz. 47.
• Zakon Ukrajiny wid 16 żowtnja 1996 r. Pro Konstytucijnyj Sud Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady Ukrajiny (WWR), 1996, nr 49, st. 272 iz zminamy.
• Zakon Ukrajiny wid 9 bereznia 2010 r. Pro Rehłament Werhownoji Rady Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady Ukrajiny (WWR), 2010, nr 14-15, nr 16-17, st. 133.
• Zakon Ukrajiny wid 21 lutoho 2014 r. Pro widnowłennja diji okremych położeń Konstytucji Ukrajiny, Widomosti Werhownoji Rady Ukrajiny (WWR), 2014, nr 11, st. 143, <https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/742-18>.
• Zakon Ukrajiny wid 2 czerwnia 2016 r. Pro wnesennja zmin do Konstytucji Ukrajiny (szczodo prawosuddja) Widomosti Werhownoji Rady Ukrajiny (WWR), 2016, nr 28, st. 532.
• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, C.H.Beck, Warszawa 2012.
• Buszko P., Ukraina: tylko parlament może zaprosić obce wojska, <https://www.tvp.info/14243840/ukraina-tylko-parlament-moze-zaprosic-obce-wojska>.
• Ciapała J., Prezydent w systemie ustrojowym Polski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999.
• Czuszenko W., Zajać I., Konstytucijne prawo Ukrajiny: Pidrucznyk, Wydawnyczyj Dim In Jure, Kyjiw 2007.
• Działocha K., Naruszenie konstytucji jako podstawa odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1989, nr 22.
• Dziemidok-Olszewska B., Instytucja prezydenta w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003.
• Fedorenko W., Konstytucijne prawo Ukrajiny: Pidrucznyk, Lira-K, Kyjiw 2016.
• Fedorowicz K., Transformacja systemowa na Ukrainie — etap przejściowy czy nowy model państwa, [w:] Od totalitaryzmu do demokracji. Wybrane problemy okresu przemian, red. T. Wallas, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2003.
• Gołębiowski M., Odpowiedzialność konstytucyjna Prezydenta Ukrainy, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2018, nr 4(44).
• Glajcar R., Instytucja prezydenta w Polsce, Czechach i Słowacji w latach 1989–2000. Analiza porównawcza, Adam Marszałek, Toruń 2004.
• Ilnycka S., Prawo do obywatelskiego nieposłuszeństwa w aspekcie prawno-karnej ochrony porządku konstytucyjnego Ukrainy, [w:] Prawo ukraińskie. Wybrane zagadnienia, red. M. Bartnik, M. Bielecki, J. Nikołajew, Towarzystwo Wydawnictw Naukowych Libropolis, Lublin 2013.
• Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, wyd. 20, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
• Kosyło A., Władza sądownicza w konstytucjach Polski i Ukrainy (analiza prawno-porównawcza), [w:] Problemy stosowania konstytucji Polski i Ukrainy w praktyce, red. M. Granat, J. Sobczak, Verba, Lublin 2004.
• Kowalski G., Przewrót konstytucyjny na Ukrainie w 2014 roku. Analiza konstytucyjno-prawna, „Przegląd Sejmowy” 2018, nr 1(144).
• Lachowski T., Wiktor Janukowycz skazany za zdradę stanu — jakie skutki przyniesie wyrok?, <http://obserwatormiedzynarodowy.pl/2019/01/31/dr-tomasz-lachowski-wiktor-janukowycz-skazany-za-zdrade-stanu-jakie-skutki-przyniesie-wyrok-komentarz/>.
• Ławniczak A., Fundamentalne prawa ludzkości. Wypisy z prawa boskiego i ludzkiego, Akademia Pióra, Wrocław 2018.
• Ławniczak A., Monarchiczne i republikańskie głowy państw w Europie, Kolonia Limited, Wrocław 2011.
• Mazur M., Prezydenckie kampanie wyborcze w latach 1990–2005, [w:] Prezydent w Polsce po 1989 r. Studium politologiczne, red. R. Glajcar, M. Migalski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.
• Mojak R., Pozycja ustrojowa Prezydenta RP w świetle nowej Konstytucji, „Państwo i Prawo” 1997, z. 11–12.
• Mołdowan W., Melaszczenko W., Konstytucijne prawo. Słownyk-dowidnyk, Jumana, Kyjiw 1996.
• Mychajenko R., Wykonawcza włada i konstytucijni statusy Prezydenta Ukrajiny ta Kabinetu Ministriw Ukrajiny, „Prawo Ukrajiny” 2000, nr 8.
• Olechno A., Instytucja Prezydenta w systemie konstytucyjnych organów Ukrainy (1996–2005), Adam Marszałek, Toruń 2009.
• Osłowśkyj M.І., Wykonawcza włada w Ukrajini: orhanizacijno-prawowi zasady. Nawczalnyj posibnyk, Znannja, Kyjiw 2009.
• Prawniczy słownik wyrazów trudnych, red. J. Boć, Kolonia Limited, Wrocław 2004.
• Prezydent w państwach współczesnych. Modernizacja instytucji, red. J. Osiński, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2009.
• Sawczyn M., Konstytucijnyj status Prezydenta Ukrajiny, [w:] Konstytucijne prawo Ukrajiny, t. 2, red. J. Szemczuszenko, Jurydyczna dumka, Kyjiw 2008.
• Sowhyrja O., Konstytucijno-procesualne prawo Ukrajiny, Jurinkom Inter, Kyjiw 2010.
• Stec A., Pozycja ustrojowa prezydenta w systemie konstytucyjnym Ukrainy (1991–2012), Kаmenjar, Lwiw 2014.
• Stec A., Stany nadzwyczajne w porządku konstytucyjnym Ukrainy — stan wojenny 2018 roku, „Przegląd Sejmowy” 2019, nr 5(154).
• Szljachtun P., Konstytucijne prawo. Słownyk terminiw, Łybid, Kyjiw 2005.
• Szczurowski B., Relacje pomiędzy Prezydentem a rządem w rozwiązaniach ustrojowych Litwy i Ukrainy, [w:] Współczesne przemiany państwa i prawa w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, red. M. Grochowski, J. Kostrubiec, E. Streit, Studenckie Koło Naukowe Prawników Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2009.
• Szumada M., Ukraina, jakiej nie znamy, Swiczado, Lwiw 2016.
• Tacij W., Konstytucija Ukrajiny. Naukowo-praktycznyj komentar, wyd. 2, Prawo, Charkiw 2011.
• Telipko W., Naukowo-praktycznyj komentar Konstytuciji Ukrajiny, Centr uczbowoji literatury, Kyjiw 2011.
• Tkaczenko J., Osobływosti konstytucijno-prawowoji widpowidalnosti, „Forum Praw” 2013, nr 3.
• Witer M., Litopys Rewolucji Hidnosti, LA Piramida, Lwiw 2017.
• Wowk J., Rozmeżuwannja sfery kompetencji miż Prezydentom i Premier-ministrom w Ukrajini, „Prawo Ukrajiny” 2009, nr 5.
• Zajeć A., Buromenśkyj M., Szczodo łehitymnosti dijuczoji siohodni włady w Ukrajini, „Bjuleteń Ministerstwa Justyciji Ukrajiny” 2014, nr 5.
• Zieliński E., System konstytucyjny Ukrainy, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007.
• Zieliński J., Systemy konstytucyjne Łotwy, Estonii i Litwy, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2000.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2020.84