Wokół projektu biografii Adama Podgóreckiego: wyzwania koncepcyjne, metodologiczne i społeczne

• Authors: Daniel Wicenty

Title variants

EN

On the Project of a Biography of Adam Podgórecki: Conceptual, Methodological and Social Challenges

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Życie Adama Podgóreckiego, obfitujące w paradoksy i dramatyczne zwroty, pozostaje słabo rozpoznane. Z tego względu artykuł w pierwszej kolejności ukazuje krótki szkic biograficzny polskiego badacza, bazujący na wspomnieniach oraz dokumentach, w tym osobistych. Szczególną uwagę poświęcono latom powojennym, w tym okresowi studenckiemu oraz udziałowi Podgóreckiego w Klubie Logofagów, niezwykłej i nieoficjalnej grupie dyskusyjnej. Tekst wskazuje również na cenę, jaką naukowcy „nieposłuszni w myśleniu” musieli płacić w reżimie komunistycznym. W tym kontekście przypadek Podgóreckiego odkrywa mechanizmy stopniowego wykluczania w środowisku naukowym skutkującego w ostateczności przymusową emigracją z kraju. Ważna jest tu także rola, jaką odegrała w życiu Podgóreckiego Służba Bezpieczeństwa. Po drugie, artykuł analizuje różne socjologiczne podejścia do biografii. Podkreślono tam pewne ograniczenia oraz bariery o charakterze koncepcyjnym i metodologicznym. Pisanie biografii ukazane jest również jako praktyka społeczna, uwikłana w rozstrzyganie dylematów kariery naukowej biografa oraz jako wyzwanie dla aktualnej hierarchii w polskim środowisku socjologicznym.

EN

Podgórecki’s path of life, abounding in paradoxes and dramatic turning points, remains uncharted. Therefore, this article offers first a brief sketch of Adam Podgórecki’s biography, based on memoirs, original works, official documents and other “personal documents”. Post-war years are analyzed in particular, including student period and participating in the Club of the Logophagoi, a unique, unofficial discussion group. The experience of the communist order in the academia indicates the real price to be paid for those “disobedient in thinking”. The case of Podgórecki reveals the mechanisms of gradual exclusion and, as the result, an exile from the country. Discrete yet powerful role of communist secret service is also recognized. Secondly, the text presents some problems concerning writing a biography of the intellectual. The author explores different sociological approaches to biography. Certain conceptual and methodological constraints and obstacles are emphasized here. Writing a biography is also shown as a social practice which requires facing dilemmas concerning career path of a biographer as well as a challenge to a hierarchy within Polish sociological milieu.

Keywords

PL

Adam Podgórecki; socjologia biograficzna; intelektualiści w komunistycznej Polsce; socjologia polska przed i po 1989 r.

EN

Adam Podgórecki; biographical sociology; intellectuals in communist Poland Polish sociology before and after 1989

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2013
• Volume: 9
• Issue: 4
• Pages: 82-102

Contributors

author

Daniel Wicenty

• Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Gdańsku, ul. Słoneczna 59a, 81–605 Gdynia

References

• Bateson Mary Catherine (1980) Continuities in Insight and Innovation: Toward a Biography of Margaret Mead. „American Anthropologist”, vol. 82, no. 2, s. 270–277.
• Bertaux Daniel, Kohli Martin (1984) The Life Story Approach: A Continental View. „Annual Review of Sociology”, vol. 10, s. 215–237.
• Ceranka Paweł (2010) Warszawskie kluby dyskusyjne [w:] Kazimierz Krajewski, Magdalena Pietrzak-Merta, red., Warszawa miasto w opresji. Warszawa: IPN, s. 373–466.
• Chałubiński Mirosław (1993) Fromm. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Chałubiński Mirosław (2007) Stanisław Ossowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Czyżewski Marek (1987) Interakcjonizm i analiza konwersacyjna jako sposoby badania biografii. Etnografia wobec etnometodologii. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 85–105.
• Denzin Norman K. (1990) Reinterpretacja metody biograficznej w socjologii: znaczenie a metoda w analizie biograficznej [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN, s. 55–69.
• Dulczewski Zygmunt (1984) Florian Znaniecki: życie i dzieło. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Eisler Jerzy (2006) Polski rok 1968. Warszawa: IPN.
• Elżbieta Hałas (1990) Biografia a orientacja symbolicznego interakcjonizmu [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN, s. 197–208.
• Franaszek Piotr, red. (2010) Stłamszona nauka? Inwigilacja środowisk akademickich i naukowych przez aparat bezpieczeństwa w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Warszawa: IPN.
• Friszke Andrzej (2010) Wstęp [w:] Jan Józef Lipski, Dzienniki 1954–1957. Warszawa: Więź, s. 5–26.
• Friszke Andrzej (2011) Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza Solidarności. Kraków: Wydawnictwo Znak, ISP PAN.
• Gaj Ryszard (2007) Ortega y Gasset. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Hajduk Edward (2001) Kulturowe wyznaczniki biegu życia. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Helling Ingeborg K. (1990) Metoda badań biograficznych [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN, s. 13–37.
• Jasińska-Kania Aleksandra (2007) O nauce i przyjaźni. Moja osobista historia socjologii w Uniwersytecie Warszawskim [w]: Antoni Sułek, oprac., Socjologia na Uniwersytecie Warszawskim. Fragmenty historii. Warszawa: Instytut Socjologii UW, s. 366–379.
• Kaczyńska Wanda, red. (2003) Czesław Czapów 1925–1980: świadectwa trzech pokoleń. Warszawa: IPSiR UW.
• Kaczyński Andrzej (2004) Między wielkim a małym gangiem. „Rzeczpospolita”, magazyn „Plus Minus”, 27 marca.
• Käsler Dirk (2010) Weber. Życie i dzieło. Przełożyła Sława Lisiecka. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Kasprzyk Leszek (1967) Spencer. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kłoskowska Antonina (1990) Kulturologiczna analiza biograficzna [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa-Poznań: PWN, s. 171–195.
• Kojder Andrzej (2000) Droga Adama Podgóreckiego do socjotechniki [w:] Jerzy Kubin, Jerzy Kwaśniewski, red., Socjotechnika. Kontrowersje, rozwój, perspektywy. Warszawa: IPSiR UW, PTS, s. 19–28.
• Kołodziej-Durnaś Agnieszka (2010) Autobiografia Alice Salomon – struktury procesowe biografii a losy narodu niemieckiego. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 6, nr 2, s. 60–80.
• Krasnodębski Zdzisław (1999) M. Weber. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kurczewski Jacek (2007) Adam Podgórecki [w:] Antoni Sułek, oprac., Socjologia na Uniwersytecie Warszawskim. Fragmenty historii. Warszawa: Instytut Socjologii UW, s. 467–471 (pierwodruk w „Studiach Socjologicznych”, nr 3/1998).
• Kwaśniewski Jerzy (2011) Prawo totalitarne w działaniu. Spory z PRL o prawo i prawdę. „Prace Katedry Socjologii Norm, Dewiacji i Kontroli Społecznej IPSiR UW”, t. 12, s. 194‒235.
• Laslett Barbara (1991) Biography as Historical Sociology: The Case of William Fielding Ogburn. „Theory and Society”, vol. 20, no. 4, s. 511–538.
• Legiędź-Gałuszka Małgorzata (1989) Czarnowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Leszczyna Henryk (1974) Petrażycki. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Lukes Steven (2012) Émile Durkheim. Życie i dzieło. Przełożyły Ewa Klekot i Ewa Szul-Skjoeldkrona. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Lutyński Jan (1994) Metody badań społecznych. Wybrane zagadnienia. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
• Magala Sławomir (1980) Simmel. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Mértaux Rhoda (1980) Margaret Mead: A Biographical Sketch. „American Anthropologist”, vol. 82, no. 2, s. 261–269.
• McGill Robert (2009) Biographical Desire and the Archives of Living Authors. „a/b: Auto/Biography Studies”, vol. 24, no. 1, s. 129–145.
• McKinley Runyan William (1992) Historie życia a psychobiografia. Przełożył Jacek Kasprzewski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• McLoughlin Neil (1998) How to Become a Forgotten Intellectual: Intellectual Movements and the Rise and Fall of Erich Fromm. „Sociological Forum”, vol. 13, no. 2, s. 215–246.
• Mucha Janusz (1985) C. W. Mills. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Neyman Elżbieta, wstęp i oprac., (2002) Intymny portret uczonych. Korespondencja Marii i Stanisława Ossowskich. Warszawa: sic!.
• Paluch Andrzej K. (1981) Malinowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Pleskot Patryk, Rutkowski Tadeusz Paweł, wstęp i oprac. (2009) Spętana akademia: Polska Akademia Nauk w dokumentach władz PRL, t. 1, Materiały Służby Bezpieczeństwa (1967–1987). Warszawa: IPN.
• Podgórecki Adam (1980/1981) Unrecognized Father of Sociology of Law: Leon Petrażycki. Reflections based on Jan Gorecki’s Sociology and Jurisprudence of Leon Petrażycki. „Law & Society Review”, vol. 20, no. 1, s. 183–202.
• Podgórecki Adam (1995) Społeczeństwo polskie. Przełożył Zbigniew Pucek. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Podgórecki Adam (1996) O tym jak moralny imperatyw zniszczył komunizm [w:] Andrzej Rozmarynowicz, wstęp i oprac., Klub Logofagów. Wspomnienia. Kraków: Znak, s. 80–95.
• Podgórecki Adam (1997) Higher Faculties. A Cross-National Study of University Culture. Westport: Praeger.
• Podgórecki Adam (1998) Nie mam rozliczeń osobistych. Rozmowa Andrzeja Kaczyńskiego z Adamem Podgóreckim. „Rzeczpospolita”, 14 lipca.
• Podnieks Elizabeth (2009) Intruduction: „New Biography” for a New Millennium. „a/b: Auto/Biography Studies”, vol. 24, no. 1, s. 1–14.
• Riemann Gerhard, Schütze Fritz (1992) „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 89–104.
• Roberts Brian (2002) Biographical research. Buckingham-Filadelfia: Open University Press.
• Roberts Brian, Kyllönen Riitta (2006) Editorial Introduction: Special Issue – „Biographical Sociology”. „Qualitative Sociology Review”, vol. 2, no. 1, s. 3–6.
• Rokuszewska-Pawełek Alicja (2005) Metoda biograficzna i badanie biografii. „Przegląd Socjologiczny”, tom 54/1–2, s. 283–307.
• Rozmarynowicz Andrzej, wstęp i oprac. (1996) Klub Logofagów. Wspomnienia. Kraków: Znak.
• Rzepa Teresa (2005) O studium przypadku i portrecie psychologicznym. Szczecin: Print Group Daniel Krzanowski.
• Schantz Jeffrey (2009) Biographical Sociology: Struggles over an Emergent Sociological Practice. „a/b: Auto/Biography Studies”, vol. 24, no. 1, s. 113–128.
• Schütze Fritz (1997) Trajektoria cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej. „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 11–56.
• Sojak Radosław, Wicenty Daniel (2005) Zagubiona rzeczywistość: o społecznym konstruowaniu niewiedzy. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Strauss Anselm (1995) Identity, Biography, History, and Symbolic Representations. „Social Psychology Quarterly”, vol. 58, no. 1, s. 4–12.
• Sułek Antoni (2010) „To America!”. Polish Sociologists in the United States after 1956 and the Development of Empirical Sociology in Poland. „East European Politics and Societies”, vol. 24, no. 3, s. 327–352.
• Szacki Jerzy (1986) Znaniecki. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Sztompka Piotr (1998) To był donos. List prof. Piotra Sztompki do „Rzeczpospolitej”. „Rzeczpospolita”, 21 lipca.
• Tymowski Andrzej (1997) Rozmowa Niny Kraśko z profesorem Andrzejem Tymowskim, sekretarzem ZG PTS w latach 1973–1983, wiceprzewodniczącym PTS w latach 1983–1991 o PTS, roli Zarządu Głównego i okolicznościach politycznych [w:] Elżbieta Tarkowska, red., Z dziejów Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Materiały i wspomnienia. Tom 1. Warszawa: Zarząd Główny PTS, s. 98–104.
• Wedel Janine R. (2009) Shadow Elite: How the World’s New Power Brokers Undermine Democracy, Government, and the Free Market. Nowy Jork: Basic Books.
• Wicenty Daniel (2009) Zjazd zapomniany – zjazd obserwowany. O Piątym Ogólnopolskim Zjeździe Socjologicznym w Krakowie (22–25 stycznia 1977 r.). „Przegląd Socjologiczny”, t. 57/2, s. 105–127.
• Wicenty Daniel (2010a) Socjologia nieposłuszna w PRL? O funkcjonowaniu Zakładu Socjologii Norm i Patologii Społecznej w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji w latach 1972–1976 [w:] Paweł Łuczeczko, Daniel Wicenty, red., Jedna nauka – wiele historii. Dzieje subdyscyplin socjologicznych w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo UG, s. 36–57.
• Wicenty Daniel (2010b) Trzy dekady wobec SB: nieznany wymiar biografii Adama Podgóreckiego. „Prace IPSiR UW”, t. 15, s. 199–254.
• Włodarek Jan, Ziółkowski Marek (1990) Teoretyczny i empiryczny status metody biograficznej we współczesnej socjologii [w:] tenże, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN, s. 3–9.
• Wyka Anna (1993) Badacz społeczny wobec doświadczenia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Ziegert Klaus A. (1977) Adam Podgórecki’s Sociology of Law: The Invisible Factors of the Functioning of Law Made Visible. „Law & Society Review”, vol. 12, no. 1, s. 151–180.
• Zybertowicz Andrzej (2009) Kontrola społeczna trzeciego stopnia [w:] Jerzy Kwaśniewski, Jan Winczorek, red., Idee naukowe Adama Podgóreckiego. Warszawa: IPSiR UW, PTS, s. 152–178.