Dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego i Kresów północno-wschodnich w świetle ustaleń językoznawstwa erudycyjnego

• Authors: Węgorowska Katarzyna

Title variants

EN

Heritage of the Grand Duchy of Lithuania and the Polish Northeastern Borderlands in the light of erudite linguistics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Szkic jest refleksją o sposobach wykorzystywania stworzonego przeze mnie, kilkunastoletniego zaledwie, językoznawstwa erudycyjnego w badaniach nad problematyką wielkoksiążęcą i północnokresową. Korelacja ustaleń językoznawczych z ustaleniami pozajęzykowymi (kultura, historia, sztuka, gemmologia…) pozwoliła na nowe odczytanie wielu kresowych faktów, które nie były dotąd przedmiotem zainteresowania językoznawców, jak np.: artefakty dawnych północnokresowych muzeów, wielkoksiążęce precjoza, Ikona Ostrobramska, północnokresowy kult zmarłych, architektura dawnego Wilna, prototyp Soplicowa – dwór w Czombrowie, opisy dagerotypów Henryka Poddębskiego, wileńska tożsamość Henryka Szylkina czy symboliczno-metaforyczne nazwy Wilna.

EN

The essay contains reflections on the ways of using erudite linguistics, a young discipline created by me, in the study of the Grand Duchy of Lithuania and the Polish Northeastern Borderlands. Correlation of linguistic and extralinguistic conclusions (culture, history, art, gemology) permits us to look in a new way at many facts of the Polish Northeastern Borderlands that linguists had not been interested in before, such as old Polish Northeastern Borderlands museum artifacts, jewelry of Grand Duchy of Lithuania, icon of Our Lady of the Gate of Dawn, cult of the dead in the Polish Northeastern Borderlands, architecture of the old Vilnius, manor house in Czombrów – the prototype of Soplicowo (the village in Pan Tadeusz epic poem), descriptions of Henryk Poddębski’s daguerreotype images, Vilnius identity of Henryk Szylkin or symbolic-figurative nicknames of Vilnius.

Keywords

EN

erudite linguistics; extralinguistic facts; Grand Duchy of Lithuania; Polish Northeastern Borderlands

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2014
• Volume: 38
• Pages: 244-262

Dates

published

2014-12-31

Contributors

author

Węgorowska Katarzyna

• Uniwersytet Zielonogórski [University of Zielona Góra], Zielona Góra, Poland

References

• Bańko, M. (Red.). (2000). Inny słownik języka polskiego (T. 1-2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bańkowski, A. (2000). Etymologiczny słownik języka polskiego (T. 1). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bednarczuk, L. (1992). Wspólnota komunikatywna Wielkiego Księstwa Litewskiego. W E. Feliksiak (Red.), Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur (T. 4, ss. 19–30). Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział Białostocki; Filia Uniwersytetu Warszawskiego. Wydział Humanistyczny.
• Bednarczuk, L. (1999). Stosunki językowe na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kraków: Edukacja.
• Bednarczuk, L. (2010). Językowy obraz Wielkiego Księstwa Litewskiego. Millennium Lithuaniae MIX-MMIX. Kraków: Lexis.
• Betlej, A. i in. (2004). Encyklopedia Kresów. (M. Karolczuk-Kędzierska i in., Red.). Kraków: R. Kluszczyński.
• Brzozowska, Z. (1997). Impresje czombrowskie. Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej.
• Doroszewski, W. (Red.). (1958-1969). Słownik języka polskiego (T. 1-11). Warszawa: PWN.
• Dulik, L., & Golec, W. (Red.). (2010). Kresy w fotografii Henryka Poddębskiego. Lublin: Ad Rem Agencja Reklamy i Wydawnictwo.
• Dylewski, A. (2007). Wilno po polsku. Warszawa: Świat Książki - Bertelsmann Media.
• Gałkowski, A. (2011). Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej: onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Grek-Pabisowa, I. (2013). Oryginał recenzji książki K. Węgorowskiej Kamienie i klejnoty w języku kulturze, sztuce (Warszawa-Zielona Góra 2012) z 22 marca 2013 roku.
• Grochowski, P. (2009). Dziady: rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Grodecka, A. (2007). Wiedza o sztuce w kształceniu przyszłych polonistów. Edukacja Humanistyczna, 5, 155–172.
• Kirkor, A. H. (1880). Przewodnik historyczny po Wilnie i jego okolicach. Wilno: Nakł. i dr. Józefa Zawadzkiego.
• Kolberg, O. (1966). Litwa. W O. Kolberg, Dzieła wszystkie (T. 53). Wrocław-Poznań.
• Kolberg, O. (1968). Białoruś – Polesie. W O. Kolberg, Dzieła wszystkie (T. 52). Wrocław; Poznań.
• Kurzowa, Z. (1993). Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI – XX w. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lubicz, A. (1911). Mitologia słowiańska. Warszawa: M. Arct.
• Malinowski, L. (1997). Przedmowa. W Z. Brzozowska, Impresje czombrowskie (ss. 8–10). Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej.
• Nowacki, D., & Piwocka, M. (2011). Klejnoty w dawnej Polsce. Warszawa: Carta Blanca.
• Pietkiewicz, C. (1931). Umarli w wierzeniach Białorusinów. Pamiętnik Warszawski, (z. 3), 78–80.
• Puzynina z Güntherów, G. (1990). W Wilnie i w dworach litewskich: pamiętnik z lat 1815-1843. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza.
• Sobol, E. (Red.). (2010). Słownik wyrazów obcych. Wydanie nowe. Warszawa.
• Szylkin, H. (1995). W zakolach Łokai. Zielona Góra: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej.
• Szymczak, M. (Red.). (1988-1989). Słownik języka polskiego (T. 1-3). Warszawa: PWN.
• Święcicka, M. (2010). Wprowadzenie. W M. Święcicka, D. Jastrzębska-Golonka, & A. Rypel (Red.), Istnieć w kulturze: między teorią a praktyką edukacyjną (ss. 9–11). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Tomaszewski, T. (1982). Pojęcie świadomości. W T. Tomaszewski, Psychologia (ss. 174–185). Warszawa: PWN.
• Venclova, T. (2005). Wilno. Vilnius.
• Walczak, B. (2012). Co mówi język polski o genezie miasta? W M. Święcicka (Red.). Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 4 (ss. 15–28). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Węgorowska K. (2010a). Językowo-kulturowe wizerunki artefaktów eksponowanych w Muzeum Starożytności hrabiego Eustachego Tyszkiewicza. W A. Ksenicz & M. Łuczyk (Red.), Ze studiów nad literaturami i językami wschodniosłowiańskimi (ss. 185–200). Zielona Góra.
• Węgorowska, K. (2004). Językowe świadectwa kultury i obyczajowości Kresów Północno-Wschodnich utrwalone we wspomnieniach ich byłych mieszkańców. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Węgorowska, K. (2005). Ajkait, ambroid, dar Eridanu, sukcynit…, o nazwach związanych z bursztynem. W I. Sikora (Red.), Filologia Polska 2 (ss. 366–376). Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
• Węgorowska, K. (2008a). Językoznawstwo erudycyjne w uniwersyteckiej edukacji polonistycznej. W L. Jazownik & M. Sinica (Red.), Edukacja wobec przemian cywilizacyjnych i kulturowych (ss. 45–57). Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
• Węgorowska, K. (2008b). Północnokresowo-językowo-kulturowe dziedzictwo prozy Santockiego Lirnika. W E. Mielczarek (Red.), Jesienna księga losu: księga jubileuszowa Henryka Szylkina w 80. rocznicę urodzin i 50. rocznicę pracy twórczej (ss. 30–37). Zielona Góra: Pro Libris.
• Węgorowska, K. (2008c). Symboliczno-metaforyczne nazwy Wilna. W M. Święcicka (Red.), Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 2 (ss. 309–323). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Węgorowska, K. (2010b). Językowo-kulturowo-symboliczna ikona Madonny z Ostrej Bramy. W J. Mędelska & Z. Sawaniewska-Mochowa (Red.), Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego: księga jubileuszowa na 1000-lecie Litwy (ss. 288–304). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Węgorowska, K. (2011a). Językowo-kartograficzno-architektoniczne fakty pewnej wileńskiej „Mappy” zrysowanej w 1799 roku. W M. Święcicka (Red.), Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 3 (ss. 385–402). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Węgorowska, K. (2011b). Językowo-kulturowo-symboliczna zaduma nad północnokresowym kultem zmarłych utrwalonym w badaniach polskich uczonych różnych pokoleń. W S. Koziara, E. Młynarczyk, & B. Skowronek (Red.), Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica VI. Dialog z tradycją (cz. 1, ss. 190–207). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Węgorowska, K. (2012a). Językowe świadectwa wieloetniczności, wielowyznaniowości, wielokulturowości kresowych miast i miasteczek utrwalone w albumie „Kresy w fotografii Henryka Poddębskiego”. W M. Święcicka (Red.), Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 4 (ss. 291–311). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Węgorowska, K. (2012b). Kamienie i klejnoty w języku, kulturze, sztuce. Warszawa; Zielona Góra: Księgarnia Akademicka.
• Węgorowska, K. (2012c). Nostalgiczny językowy obraz międzywojennego czombrowskiego dworu utrwalony w retrospektywnych impresjach Zofii Brzozowskiej. W K. Kowalik, M. Mączyński, & M. Olma (Red.), Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica VIII (ss. 323–334). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Węgorowska, K. (2012d). Werbalne i niewerbalne sposoby komunikowania się żywych z umarłymi na dawnych Kresach Północno-Wschodnich. W M. Steciąg & M. Bugajski (Red.), Świadomość językowa przy komunikowaniu (ss. 213–228). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Węgorowska, K. (2013a). „Chryzantema, harfa, łodzik, wenus...”: w stronę konch(i)olingwistyki : rzecz o muszlach w polszczyźnie. Choszczno; Warszawa; Zielona Góra: Katarzyna Węgorowska: Ares Usługi Ewa Jabłońska.
• Węgorowska, K. (2013b). Filologiczne rozważania o postawskich muzealiach hrabiego Konstantego Tyzenhauza utrwalonych w relacji Gabrieli z Güntherów Puzyniny. W A. Ksenicz, P. Stasińska, N. Bielniak, & A. Urban-Podolan (Red.), Epoka a literatura i język w Słowiańszczyźnie Wschodniej (ss. 439–449). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Węgorowska, K. (2013c). Wileńskie miejsca i wileńska tożsamość Santockiego Lirnika – Henryka Szylkina. (Refleksje językoznawcy). W M. Mikołajczak, K. Giebda, & M. Sobczak (Red.), Miejsce i tożsamość. Literatura lubuska w perspektywie przestrzeni i antropologii (ss. 265–276). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Węgorowska, K. (2014a). Architektoniczno-językowe wyróżniki perły gotyku płomienistego utrwalone w wybranych przewodnikach po Wilnie. W M. Święcicka (Red.), Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 5. Bydgoszcz (w druku).
• Węgorowska, K. (2014b). Santockie eksponaty muzealne Ignacego Szylkina utrwalone W zakolach Łokai Henryka Szylkina (w świetle refleksji językoznawczo-kulturologiczno-historycznych). W Literatury i języki wschodniosłowiańskie wobec swego czasu historycznego. Zielona Góra (w druku).

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2014.006