Dwie siostry: rzeźbiarka Hanna Nałkowska w świetle powieści Zofii Nałkowskiej Węże i róże

• Authors: Magdalena Kasa

Title variants

EN

Two sisters: sculptor Hanna Nałkowska in the light of Zofia Nałkowska’s Snakes and roses

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł koncentruje się na Ernestynie Śniadowiczównie, bohaterce powieści Zofii Nałkowskiej Węże i róże (1913). Głównym celem pracy jest wykazanie, że jej postać miała swój rzeczywisty odpowiednik w osobie młodszej siostry pisarki, rzeźbiarce Hannie Nałkowskiej. Decydującym impulsem do postawienia takiej tezy stały się słowa samej autorki, która w swoich Dziennikach wyznała, że wszystkie jej powieści są w pewnym stopniu autobiograficzne. Mimo to żaden z badaczy nie zwrócił dotychczas uwagi na istotne podobieństwa między Ernestyną i Hanną Nałkowską. Węże i róże to jedyny utwór w dorobku pisarki, w którym podjęła zagadnienia związane ze sztuką i nakreśliła figurę artystki. Moment powstania powieści zbiegł się z czasem, kiedy rzeźbiarka właśnie wkraczała w świat sztuki. Zestawienie rysów sylwetki Śniadowiczówny z biografią Hanny Nałkowskiej, a także wiadomościami pochodzącymi z Dzienników jej siostry oraz wspomnieniami wspólnych przyjaciół wykaże, jak wiele wspólnego miała literacka kreacja z autentyczną postacią.

EN

The article focuses on Ernestyna Śniadowiczówna, the main character in a novel by Zofia Nałkowska Snakes and Roses (1913). The main purpose of the work is to show that the character had its real counterpart in Zofia’s younger sister, the sculptor Hanna Nałkowska. The words of Zofia herself were crucial, who in her Diary confessed that all her novels were autobiographical to some extent.Still, researchers have not paid sufficient attention to the significant similarities between Ernestyna and Hanna Nałkowska. Snakes and Roses are the only piece in the writer’s work, in which she analyzed the issues related to art and pointed out some characteristics of the artist. Zofia was writing her novel when Hanna was entering the world of art. A comparison between Ernestyna Śniadowiczówna and Hanna Nałkowska, as well as the information from Zofia’s Diary and reminiscences of their friends show that the literary character is likely to be based on a real person.

Keywords

PL

Zofia Nałkowska; Hanna Nałkowska; polskie rzeźbiarki; Węże i róże; sztuki plastyczne; literatura; powieść o artyście

EN

Zofia Nałkowska; Hanna Nałkowska; Polish sculptors; Snakes and Roses; plastic arts; literature; a novel about the artist

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2017
• Volume: 65
• Issue: 4: Historia sztuki
• Pages: 87-113

Contributors

author

Magdalena Kasa

• doktorantka w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk

References

• Beylin Karolina, Domy kobiet, [w:] Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej, Warszawa 1965, s. 39-43.
• Borkowska Grażyna, Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej, Warszawa 1996.
• Borkowska Grażyna, Płeć jako skaza: Przybyszewski i Nałkowska, [w:] Nowa świadomość płci w modernizmie. Studia spod znaku gender w kulturze polskiej i rosyjskiej u schyłku stulecia, red. German Ritz, Christa Binswanger, Carmen Scheide, Kraków 2000, s. 77-87.
• Brzozowski Stanisław, Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej, Lwów 1910.
• Brzozowski Stanisław, Dzieła wszystkie, t. IV, Warszawa 1936.
• Brzozowski Stanisław, Kultura i życie, Warszawa 1973.
• Daughters of Decadence: Women Writers of the Fin-de-Siècle, ed. Elaine Showalter, Rutgers University Press 1993.
• Dąbrowolska Halina M., Spojrzenie wstecz, [w:] Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej, Warszawa 1965, s. 104-123.
• Górnicka-Boratyńska Aneta, Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji (1863-1939), Warszawa 2001.
• Hildebrand von Adolf, Problem formy w sztukach plastycznych, Warszawa 2012.
• Historia ciała, red. Georges Vigarello, t. I-III, Gdańsk 2011-2014.
• Irzykowski Kazimierz, Pałuba, Warszawa 1957.
• Jakubowska Agata, Na marginesach lustra. Ciało kobiece w pracach polskich artystek, Kraków 2004.
• Jaroszyński Tadeusz, Chimera. Powieść z przedmową Zdzisława Dębickiego, Warszawa 1905.
• Kasa M., „Rzeźbię, co koń wyskoczy”. O twórczości Hanny Nałkowskiej, „Aspiracje” 2015, nr 3, s, 36-41.
• Kielak Dorota, Figury kryzysu. Rzeźba w młodopolskiej powieści o artyście, Warszawa 2007.
• Kirchner Hanna, Modernistyczna młodość Zofii Nałkowskiej, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 1, s. 67-109.
• Kirchner Hanna, Nałkowska albo życie pisane, Warszawa 2011.
• Kochańczyk Alina, Kobiecość jako forma – przypadek Zofii Nałkowskiej, [w:] Mo-
• dernizm i feminizm: postacie kobiece w literaturze polskiej i obcej, red. Eugenia Łoch, Lublin 2001, s. 195-204.
• Kołaczkowski Stefan, Pisma wybrane, red. Stanisław Pigoń, Kraków 1968.
• Kołakowski Leszek, Miejsce filozofowania Stanisława Brzozowskiego, „Twórczość” 1966, nr 6, s. 39-54.
• Makowiecki Andrzej Z., Młodopolski portret artysty, Warszawa 1971.
• Melcer Wanda, Kolor przeszłości, [w:] Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej, Warszawa 1965, s. 223-265.
• Nałkowska Zofia, Twórca dramatu „introspektywnego”. Robert Browning, „Świat” 1911, nr 3, s. 5-6.
• Nałkowska Zofia, Dzienniki 1899-1905, Warszawa 1975.
• Nałkowska Zofia, Dzienniki 1909-1917, Warszawa 1976.
• Nałkowska Zofia, Węże i róże, Warszawa 1977.
• Nałkowska Zofia, Dzienniki 1918-1929, Warszawa 1989.
• Nałkowska Zofia, Dzienniki 1939-1944, Warszawa 1996.
• Okoń Waldemar, Figury i chimery. Rzecz o kilku utworach prozą i jednym wykładzie, „Rzeźba Polska” 1996-1997, t. 8, s. 181-188.
• Pieńkowska Ewa, Zofia Nałkowska, Warszawa 1975.
• Poprzęcka Maria, Czy artystce wolno wyjść za mąż, [w:] tejże, Pochwała malarstwa. Studia z historii i teorii sztuki, Gdańsk 2000, s. 208-216.
• Poprzęcka Maria, Szaleństwo babki Julii, [w:] Virginia Woolf, Julia M. Cameron, Maria Poprzęcka, Fakt, fikcja i fotografia albo co się zdarzyło we Freshwater, tłum. M. Heydel, Kraków 2013, s. 89-108.
• Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Anioł śmierci. Romans, Warszawa 1989.
• Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Zatracenie. Romans, Warszawa [1905].
• Rembowska-Płóciennik Magdalena, Family Nausea: Attitudes towards Family Values in Zofia Nałkowska’s “Snakes and Roses” and “The Impatient Ones”, [w:] Gender and Sexuality in Ethical Context, ed. Ursula Phillips, Knut A. Grimstad, Bergen 2005, s.155-177.
• Rodziewiczówna Maria, Straszny Dziadunio, Warszawa 1898.
• Showalter Elaine, Sexual Anarchy, London 1996.
• Sienkiewicz Henryk, Lux in tenebris lucet, „Biblioteka Warszawska” 1891, t. 1, s. 1-8.
• Silverman Kaja, The Threshold of the Visible World, Nowy York–Londyn 1996.
• Sontag Susan, O fotografii, Kraków 2010.
• Szczerski Andrzej, Wzorce tożsamości: recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej około 1900 roku, Kraków 2010.
• Szubert Piotr, Glina – gips – marmur. O procesie twórczym dziewiętnastowiecznego rzeźbiarza, [w:] Projekt – szkic – bozetto. Materiały seminarium metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów, 22-24 czerwca 1989, red. Maria Poprzęcka, Warszawa 1993, s. 41-51.
• Szubert Piotr, Rzeźba polska przełomu XIX i XX wieku, Warszawa 1995.
• Terlecki Tymon, Notatki o Zofii Nałkowskiej, [w:] Zofia Nałkowska, Dzienniki, t. IV, cz. 1, Warszawa 1988, s. 370-371.
• Tomczok (Cuber), Marta, „Krew i dymy holokaustów”. „Węże i róże” wobec kwestii żydowskiej w twórczości Zofii Nałkowskiej, [w:] Granice Zofii Nałkowskiej, red. Agata Zawiszewska, Warszawa 2014, s. 265-284.
• Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim. Salon 1913. Grudzień-styczeń, Warszawa 1913.
• Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim. Salon Wiosenny artystów warszawskich: maj-czerwiec 1913, Warszawa 1913.
• Umińska Bożena, Zofia Nałkowska, „Węże i róże”. Odmieniec, [w:] tejże, Postać z cieniem. Portrety Żydówek w polskiej literaturze od połowy XIX wieku do 1939 roku, Warszawa 2011, s. 187-208.
• Wachna Dagmara, Sposoby widzenia sztuki w „Wężach i różach” Zofii Nałkowskiej oraz „Przygodzie w nieznanym kraju” Anieli Gruszeckiej, „Ruch Literacki” 2001, z. 5, s. 537-554.
• Wittkower Rudolf, Sculpture. Process and Principles, New York 1977.
• Wójcik Włodzimierz, Zofia Nałkowska, Warszawa 1973.
• Z problemów prozy. Powieść o artyście, red. Wojciech Gutowski, Ewa Owczarz, Toruń 2006.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2017.65.4-4