Konsumpcja jako budowanie tożsamości

• Authors: Łukasz Iwasiński

Title variants

EN

Consumption as a Tool for Identity Building

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł analizuje obecną w socjologii narrację, która w konsumpcji widzi narzędzie odkrywania bądź też refleksyjnego kształtowania tożsamości konsumenta. We współczesnym, pozbawionym oparcia w trwałych instytucjach społeczeństwie, jednostki doświadczają braku zakorzenienia, stąd funkcjonują w poczuciu niepewności swojej tożsamości. Brak tej ostoi w znacznej mierze rekompensuje rynek. Efektem wykorzenienia z dawnych struktur i rosnącej roli rynku nie musi być sfabrykowana, sformatowana przez marketing tożsamość, jak twierdzą postmarksistowsko zorientowani autorzy. Wręcz przeciwnie – jednostka może w bardziej niż kiedyś świadomy sposób kreować swą tożsamość, ale wymaga to ciągłych wyborów zapośredniczonych przez systemy eksperckie. Prezentowane przez owe systemy dyskursy wyrażają różnorodne, często wykluczające się stanowiska – co pluralizuje „rynek tożsamości”. Konsumpcja niekoniecznie standaryzuje i wzmacnia konformizm, lecz może służyć jako narzędzie krytycznych, kontestujących dominujące ideologie samookreśleń. W artykule omówione zostały między innymi: koncepcja konsumpcji rozwijana przez Szkołę Birmingham, stanowiska polemiczne wobec idei głoszącej strukturalną determinację konsumpcji, idea refleksyjnej konsumpcji Anthony’ego Giddensa, w końcu indywidualistyczna i psychologizująca wizja Colina Campbella. Wszystkie zaprezentowane koncepcje argumentują, że jednostka może, w procesie konsumpcji, w aktywny sposób kreować swą tożsamość. W dzisiejszym świecie konsument otrzymuje szeroką gamę sposobów problematyzacji tożsamości oraz wiele instrumentów do rozwiązywania owych problemów.

The article analyzes the sociological narrative, which sees consumption as a tool of discovering or reflective shaping of consumer’s identity. In contemporary societies, lacking support in stable institutions, individuals experience disembeddedness, hence they are uncertain of their identities. Lack of this foundation is largely compensated by the market. Disembeddedness from the old structures and the growing role of the market does not need to result in fabricated identities, formatted by marketing – as post-Marxist oriented authors declare. On the contrary – individuals can create their identities in much more conscious way, but it requires constant choices mediated by expert systems. Discourses presented by these systems express diverse, often conflicting positions, hence the „identity market” is pluralized. Consumption does not necessarily standardize and strengthen conformity, but can serve as a tool for developing identities which challenge the dominant ideologies. The article discusses the concept of consumption developed by the School of Birmingham, positions polemical to Bourdieu’s idea of structural determination of consumption, Anthony Giddens’ model of reflective consumption, Colin Campbell’s individualistic perspective on consumption. All presented concepts argue that individuals can, in the process of consumption, actively create their own identity. In today’s world consumers receive a variety of ways of problematizing their identity and many instruments to resolve them.

Keywords

PL

tożsamość; konsumpcja; gust; rynek; systemy eksperckie

EN

identity; consumption; taste; market; expert systems

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2015
• Issue: 4(219)
• Pages: 159-180

Contributors

author

Łukasz Iwasiński

• Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa

References

• Allen, James i Darrel Rigby. 2005. The Consumer of 2020, Global Agenda. World Economic Forum 2005 (http://www.theultimatequestion.com/bainweb/PDFs/cms/Public/Consumer_2020_Global_Agenda.pdf).
• Barber, Benjamin. 2008. Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli. Tłum. H. Jankowska. Warszawa: Muza.
• Bauman, Zygmunt. 1994. Dwa szkice o moralności ponowoczesnej. Warszawa: Instytut Kultury.
• Bauman, Zygmunt. 1998. Prawodawcy i tłumacze. Tłum. A. Ceynowa i J. Giebułtowski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Bauman, Zygmunt. 2007. Konsumenci w społeczeństwie konsumentów. W: Cykl wykładów dziekańskich: Gospodarka i społeczeństwo. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Bauman, Zygmunt. 2009. Konsumowanie życia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Beck, Ulrich, Anthony Giddens i Scott Lash. 2009. Modernizacja refleksyjna. Tłum. J. Konieczny. Warszawa: WN PWN.
• Bokszański, Zbigniew. 1989. Tożsamość, interakcja, grupa. Tożsamość jednostki w perspektywie teorii socjologicznej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Bokszański, Zbigniew. 2007. Indywidualizm a zmiana społeczna. Warszawa: WN PWN.
• Bourdieu, Pierre. 2005. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Tłum. P. Biłas. Warszawa: Scholar.
• Campbell, Colin. 2005. Romantic Ethic and the Spirit of Modern Consumerism. York: Alcuim Academics.
• Campbell, Colin. 2006. Kupuję, więc wiem, że jestem. Metafizyczne podstawy nowoczesnego konsumeryzmu. „Kultura Popularna” 4(18). Tłum. M. Brzozowska-Brywczyńska.
• Clark, Ronald, James Zboja i Ronald Goldsmith. 2007. Status Consumption and Role-relaxed Consumption: A Tale of Two Retail Consumers. „Journal of Retailing and Consumer Services” 1(14): 45–53.
• Clark, Ronald i Ronald Goldsmith. 2006. Interpersonal Influence and Consumer Innovativeness. „International Journal of Consumer Studies” 1(30): 34–43.
• Czarnecka, Julita. 2005. Metafora cyborga – wpływ konsumpcji na jakość życia i budowanie tożsamości. W: A. Jawłowska i M. Kempny (red.). Konsumpcja – istotny wymiar globalizacji kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Dant, Tim. 2007. Kultura materialna w rzeczywistości społecznej. Tłum. J. Barański.Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Fiske, John. 1989a. Reading the Popular. London / New York: Routledge.
• Fiske, John. 1989b. Understanding Popular Culture. London / New York: Routledge.
• Giddens, Anthony. 1999. Trzecia droga. Tłum. H. Jankowska. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Giddens, Anthony. 2001. Poza lewicą i prawicą. Tłum. J. Sewański. Poznań: Zysk i S-ka.
• Giddens, Anthony. 2010. Nowoczesność i tożsamość. Ja i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: WN PWN.
• Goldsmith, Ronald, Ronald Clark. 2008. An Analysis of Factors Affecting Fashion Opinion Leadership and Fashion Opinion Seeking. „Journal of Fashion Marketing and Management” 3: 308–322.
• Grier, Sonya, Anne Brumbaugh i Corliss Thornton. 2006. Crossover Dreams: Consumer Responses To Ethnic-Oriented Products. „Journal of Marketing” 2(70): 35–51.
• Hall, Stuart i Paddy Whannel P. 1964. The Popular Arts. London: Hutchinson.
• Hall, Stuart i Tony Jefferson (red.). 1976. Resistance Through Ritual. London: Hutchinson.
• Hall, Stuart. 1987. Kodowanie i dekodowanie. „Przekazy i Opinie” 1–2. Tłum. W. Lipnik i I. Siwiński.
• Hebdige, Dick. 1979. Subculture: The Meaning of Style. London: Routledge.
• Horkheimer, Max i Theodor Adorno. 1994. Dialektyka oświecenia. Tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Jacyno, Małgorzata. 2007. Kultura indywidualizmu. Warszawa: WN PWN.
• Jucewicz, Agnieszka. 2013. Ucz się życia w Londynie. „Wysokie Obcasy” nr 58: 38.
• Kahle, Lynn. 1995. Role-relaxed Consumers: A Trend of the Nineties. „Journal of Advertising Research” 2(35): 66–71.
• Klein, Naomi. 2004. No Logo. Tłum. H. Pustola. Izabelin: Świat Literacki.
• Kłoskowska, Antonina. 2006. Teoria socjologiczna Pierre’a Bourdieu. Wstęp do wydania polskiego. W: P. Bourdieu i J.C. Passeron. Reprodukcja. Tłum. E. Neyman. Warszawa: WN PWN.
• Kozak, Aga. 2012. Jedzenie, które nie uzależnia. „Przekrój” 45: 78–79.
• Krajewski, Marek. 2005. Co dziś konsumujemy? Socjologia przedmiotów. W: A. Jawłowska i M. Kempny (red.). Konsumpcja – istotny wymiar globalizacji kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN
• Krajewski, Marek. 2008. Ludzie i przedmioty – relacje i motywy przewodnie. W: J. Kowalewski, W. Piasek i M. Śliwa (red.). Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Kubiński, Grzegorz. 2008. Narodziny podmiotu wirtualnego. Narracja, Dyskurs, Deixis. Kraków: Nomos.
• Leszniewski, Tomasz. 2007. Moda i tożsamość – dylematy współczesnego człowieka w świecie konsumpcji. W: T. Szlendak i K. Pietrowicz (red.). Rozkoszna zaraza – o rządach mody i kulturze konsumpcji. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Marcuse, Herbert. 1991. Człowiek jednowymiarowy. Tłum. S. Konopacki i Z. Koening. Warszawa: PWN.
• Matuchniak-Krasuska, Anna. 2010. Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• McCracken, Grant. 1990. Culture & Consumption. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
• Miller, Daniel. 1987. Material Culture and Mass Consumption. Oxford: Basil Blackwell.
• Mouffe, Chantal. 2008. Polityczność. Tłum. J. Erbel. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Muggleton, David. 2004. Wewnątrz subkultury. Ponowoczesne znaczenie stylu. Tłum. A. Sadza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Peterson, Richard i Roger Kern R. 1996. Changing Highbrow Taste: From Snob to Omnivore. „American Sociological Review” 5(61): 900–907.
• Peterson, Richard. 1992. Understanding Audience Segmentation: From Elite and Mass to Omnivore and Univore. „Poetics” 4(21): 243–258.
• Sweetman Paul. 2003. Twenty-first Century Disease? Habitual Reflexivity or the Reflexive Habitus. „Sociological Review” 4: 528–549.
• Warde, Alan i Modesto Gayo-Cal. 2009. The Anatomy of Cultural Omnivorousness: The Case of the United Kingdom. „Poetics” 2(37): 119–145.
• Warde, Alan, Mark Tomlinson i Andrew McMeekin. 2000. Expanding Tastes?: Cultural Omnivorousness and Social Change in the UK. Centre for Research on Innovation and Competition. Manchester: University of Manchester.
• Willis, Paul. 1990. Common Culture. Milton Keynes: Open University Press.
• Żuk, Natalia. 2009. (Auto)terapia i samodoskonalenie w erze doradców medialnych. „Kultura Popularna” 3–4(25–26): 12–23.
• Żuk, Piotr. 2007. Struktura a kultura. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• http://www.youtube.com/watch?v=soJs3ZUYtLI
• http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/be-yourself-show-yourself-w-kampanii-nokii-n9-wideo#
• http://www.youtube.com/watch?v=_xr__XLUX1Y