EXCAVATIONS IN BALAKLAVA (SEVASTOPOL, UKRAINE) - SEASON 2011. DISCOVERY OF FORTIFICATIONS OF A ROMAN FORT

• Authors: Karasiewicz-Szczypiorski Radosław , Savela Oleg A.

Title variants

PL

WYKOPALISKA W BALAKLAWIE (SEWASTOPOL, UKRAINA) - SEZON 2011. ODKRYCIE UMOCNIEN RZYMSKIEGO FORTU

RU

РАСКОПКИ в БАЛАКЛАВЕ (СЕВАСТОПОЛЬ, УКРАИНА) в 2011 г. ОТКРЫТИЕ УКРЕПЛЕНИЙ РИМСКОГО ФОРТА

• Languages of publication: EN PL RU

Abstracts

PL

W wyniku wykopalisk prowadzonych w centrum Bałakławy w latach 2009-2010 udało się potwierdzić, że ruiny określane wcześniej jako „Budynek A” stanowią pozostałości koszar wzniesionych przez wojsko rzymskie. Budynek funkcjonował w 2. połowie II i 1. połowie III wieku. Początki jego istnienia wyznaczają znaleziska dachówki ze stemplami „vEMI”, kres użytkowania należy najprawdopodobniej datować w oparciu o skarb denarów znaleziony w latach 90. XX w. Najmłodsze monety to emisje ostatnich przedstawicieli dynastii Sewerów. Pozostałości architektoniczne koszar pozwalają wyróżnić dwie fazy budowlane, które można powiązać z fazami budowlanymi pobliskiej świątyni Jowisza Dolicheńskiego. Na południe od budynku natrafiono na pozostałości fundamentu, który został uznany za stylobat portyku (Ryc. 1:8). W roku 2011 wykop poszerzono w kierunku zachodnim i północnym. dzięki temu udało się ustalić szereg nowych faktów: - koszary od zachodu graniczą z ulicą utwardzoną drobnym tłuczniem kamiennym (Ryc. 1:3); budynek kontynuuje się w kierunku północnym; - cały rząd pomieszczeń od zachodu został dobudowany w fazie II (okres Sewerów) kosztem zwężenia wspomnianej ulicy; - po przeciwnej stronie ulicy natrafiono na pozostałości umocnień fortu. Mur wykonano z niemal nieobrobionych brył kamienia układanych bez fundamentu na sub-strukcji z zaprawy wapiennej i tłucznia (Ryc. 1:1); - do umocnień od wewnątrz dobudowano jeden równoległy wątek (Ryc. 1:2), który można interpretować jako wejście na mury (ascensus); - na zewnątrz od muru obronnego w sondażu udało się odkryć pozostałości fosy; - poniżej zabudowań koszar znajdują się resztki wodociągu (Ryc. 1:6,7), kanału ściekowego (Ryc. 1:4) oraz pozostałości nierozpoznanych fundamentów (Ryc. 1:5). Fundamenty koszar przecinają te relikty lub przebiegają powyżej; - poniżej wszystkich opisanych pozostałości architektonicznych, podobnie jak na odcinku z lat 2009-2010, zalega warstwa spalenizny bez śladów zabudowań kamiennych, którą na podstawie materiału zabytkowego można datować na przełom er lub I w. n.e. Na podstawie dotychczasowych odkryć można wnioskować m.in., że fort w Bałakławie był otoczony kamiennym murem obronnym, na zewnątrz którego biegła fosa. Zachowane ślady umocnień pochodzą najpóźniej z okresu budowy koszar (2. połowa II w.). Pierwszy raz (na terenie uznanym za wnętrze fortu) udało się uchwycić starsze relikty architektury murowanej. Zastosowana technika murarska (użycie białej i różowej zaprawy wapiennej) może wskazywać na wojsko rzymskie. Pozycja stratygraficzna tych reliktów pozwala przypuszczać, że są to pozostałości zabudowań z początku II wieku. Być może jest to ślad obecności garnizonu w okresie rządów Trajana.

RU

В результате раскопок, проводимых в центре Балаклавы в 2009-2010 гг., удалось подтвердить, что руины определённые ранее как „Здание А”, представля¬ют собой остатки казарм, построенных римским вой¬ском. Строение функционировало во второй половине II и первой половине III вв. На время его строительства указывают находки черепицы с клеймом „УЕМГ’. Клад динариев, найденных в части строения, выявленной в 90-х гг. XX в., может свидетельствовать о прекращении его существования. Самые поздние монеты являются эмиссией времени последних представителей династии Северов. Архитектурные остатки казарм позволяют вы¬делить две строительные фазы, которые можно соотне¬сти со строительными фазами находящегося побли¬зости святилища Юпитера Долихена. на юг от строения наткнулись на остатки фун¬дамента, который был признан как стилобат портика (Рис. 3:8). В 2011 году раскоп был расширен в запад¬ном и северном направлениях. Благодаря этому уда¬лось установить ряд новых фактов: - казармы с запада граничат с улицей, утрамбованной мелким каменным щебнем (Рис. 1:3); - строение продолжается в северном направлении; - весь ряд помещений с запада был достроен в фазе II (период Северов), в связи с чем была сужена упомя¬нутая улица; - на противоположной стороне улицы наткнулись на остатки оборонительных сооружений форта; стена построена из плохо обработанных камней, без фунда¬мента, на субструкции из известнякового раствора и щебня (Рис. 1:1); - к оборонительным сооружениям извнутри пристро¬ено „утолщение” (Рис. 1:2), которое можно интер¬претировать как выход на стены (акетш); - снаружи от оборонительной стены, в зондаже удалось наткнуться на остатки рва; - ниже строения казарм находятся остатки водопро¬вода (Рис. 1:6,7), канализационного канала (Рис. 1:4), а также остатки неопределённых нами фунда¬ментов (Рис. 1:5). Фундаменты казарм пересекают эти остатки или проходят выше; - ниже всех описанных архитектурных остатков, подобно как на отрезке 2009-2010 гг., залегают слои горения без следов каменных строений, археологи¬ческий материал которых позволяет их датировать рубежом или I в. н.э. На основании современных исследований мож¬но сделать вывод, что форт в Балаклаве был окружён каменной оборонительной стеной, впереди которой проходил ров. Сохранившиеся следы оборонительных сооружений можно датировать временем строительства казарм (вторая половина II в.). Таким образом, впервые (на территории форта) удалось выявить более ранние остатки строительной архитектуры. Строительная тех¬ника (использование белого и розового известко-вого раствора) может указывать на присутствие римского войска. Относительная датировка (на основании стра¬тиграфии) позволяет предположить, что остатки стро¬ений датируются началом II века. Возможно, эти следы являются свидетельством присутствия гарнизона в пе¬риод правления императора Траяна.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2012
• Volume: Tom IX (L), fasc. A
• Pages: 173-182

Contributors

author

Karasiewicz-Szczypiorski Radosław

author

Savela Oleg A.

References

• BLAVACKII V.D., 1951 Haraks, “Materialy i issledovania po archeologii SSSR” 19, 1951,251-289.
• FILIPPENKO A.A., ALEKSEENKO N.A., 2000, Der romische Munzschatzfund von Balaklava, (in:) T. Sarnowski, o. Ja. Savelja, Balaklava. Romische Militar- station und Heiligtum des Jupiter Dolichenus, Warschau, 167-175, pls. 12-15.
• KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI R., 2001, Cytadela Chersonezu Taurydzkiego w okresie rzymskim. Proba rozwarstwienia chronologicznego i rekonstrukcji planu zabudowy, “Swiatowit” III (XLIV)/A, 59-75.
• KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI R., SAVELA o.A., 2011, In the Heart of a Roman Fortin Crimea. Excavations in Balaklava (Sevastopol, Ukraine). Season 2009-2010, “Swiatowit” VIII (XLIX)/A (2009-2010), 173-175, pls. 188-189.
• SARNOWSKI T., 2000, Der Grabstein der Freigelassenen IOSPE I2 562 und dieAnfange der romischen Stadtgarnison von Chersonesos, (in:) T. Sarnowski, o. Ja. Savelja, Balaklava. Romische Militarstation und Heiligtum des Jupiter Dolichenus, Warschau, 201-205.
• SARNOWSKI T., 2006a Romische Militarziegel von der sudwestlichen Krim. Probleme der Produktionstatigkeit und Produktionsorte, “Archeologia” (Warsaw) LVI (2005), 91-101.
• SARNOWSKI T., 2006b Ti. Plautius Silvanus, Tauric Chersonesos and ClassisMoesica, “Dacia” N.S. 50, 85-92.
• SARNOWSKI T., 2006c The Phantom Squadron of the Ravennate Fleet on the Black Sea in the First Century AD, “Zeitschrift fur Papyrologie und Epigraphik” 157, 256-260.
• SARNOWSKI T., SAVELJA o. JA., 2000 Balaklava. Romische Militarstation und Heiligtum des Jupiter Dolichenus, Warschau.
• SARNOWSKI T., SAVELJA o. JA., KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI R., 2003, Extra fines Imperii. Rzymski posterunek wojskowy w okolicach Sewastopola na Krymie, “Swiatowit” IV (XLV)/A (2002), 167-172.
• SARNOWSKI T., SAVELJA o. JA., KARASIEWICZ-SZCZYPIORSKI R. 2009 Roman Military Sentry Posts in the Border Zone of Crimean Chersonesos, “Archeologia” (Warsaw) LVIII (2007), 57-67.
• TREISTERM., 1994 Roman Military Equipment in the Kingdom of Bosporus, (in:) C. von Carnap-Bornheim (ed.), Beitrage zu romischer und barbarischer Bewaffnung in den vier ersten nachchristlichen Jahrhunderten, Akten des 2. Internationalen Kolloquiums in Marburg a.d. Lahn, 20. bis 24. Februar 1994, Veroffentlichung des Vorge- schichtlichen Seminars Marburg Sonderband 8, Lublin - Marburg, 1-99.