Mniejszości niemieckie z Europy Środkowej i Wschodniej w polityce germanizacji kraju Warty (1939-1945)

• Authors: Kiec Olgierd
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

During the Second World War, the Western part of the occupied Poland was incorporated directly into the Third Reich as Reichsgau Danzig-Westpreussen, Reichsgau Wartheland (with the main city Posen/Poznań), Regierungsbezirk Kattowitz (part of the Provinz Schlesien) and Regierungsbezirk Zichenau (Ciechanów, part of the Provinz Ostpreussen). The most radical efforts for the creation of the new German society were implemented in Reichsgau Wartheland, an administration unit founded from the parts of former Prussian (until 1918) Provinz Posen as well as former Russian-Poland with the large industrial city Lodz. The governor (Statthalter) and Nazi-party leader (Gauleiter) of Warthegau, Arthur Greiser resided in Posen and was independent from the ministers of the Third Reich – his province was not regarded as the Prussian territory. Greiser coordinated his efforts mainly with the Nazi-party centre in Munich and personally with Martin Bormann and Reinhard Heydrich. The domination of the Polish population in this “model province” (Mustergau) determined the using of means of the “ethnic cleansing”. The German occupation administration began already in 1939 with the confiscation of Polish properties (real estates, factories, workshops, stores) and expulsion of the Poles to central Poland. Between 1939 and 1945 the number of the Polish people in this region declined from 4,2 millions to 3,5 millions, whereas the number of the Germans increased from 325 thousend to almost 1 million. `e main source of the German settlers was not the “old” Reich, but Eastern and Central Europe. Over 536 thousend ethnic Germans came from the “German East”, the half of them already in 1939-1941. That first wave of the newcomers arrived from Estland, Latvia, Western Ukraine, Bessarabia and Bukovina, in other words – from states and territories, which were annexed and occupied by the Soviet Union. The second wave of the German settlers came in 1944 from Crimea, Odessa, Southern Ukraine and Eastern Volhynia. Almost all of them were Soviet citizens, who collaborated with the German and Romanian occupants and fled before the returning Soviet authorities.

Keywords

PL

Niemiecki Wschód; mniejszości niemieckie w Europie niemiecka polityka okupacyjna w Polsce 1939-1945; czystki etniczne w Europie

EN

German East; German minorities in Europe German occupation policy in Poland 1939-1945; ethnic cleansing in Europe

• Publisher: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: Przegląd Narodowościowy – Review of Nationalities
• Year: 2015
• Issue: 4
• Pages: 153 – 168

Dates

published

2015

Contributors

author

Kiec Olgierd

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• 220 000 Deutsche mehr im Wartheland, „Ostdeutscher Beobachter”, 12.07.1944, nr 190
• A. Brożek, Niemcy zagraniczni w polityce kolonizacji pruskich prowincji wschodnich 1886- 1918, Poznań 1989
• A. Greiser, Der Aufbau im Osten, Jena 1942
• A. Kappeler, Rußland als Vielvölkerreich. Entstehung, Geschichte, Zerfall, München 2001
• A. Lattermann, Der Reichsgau Wartheland, „Deutsche Monatshefte”, 1941/1942, Jg. 8, H. 8-9
• A. Rhode, Evangelische Kirche in Posen und Pommerellen. Erfahrungen und Erlebnisse in drei Jahrzehnten 1914-1945, Lüneburg 1984, s. 68 (II)
• A. Topij, Ludność niemiecka wobec rusyfikacji guberni bałtyckich 1882-1905, Bydgoszcz 1997
• A. Topij, Mniejszość niemiecka na Łotwie i w Estonii 1918-1939/41, Bydgoszcz 1998
• APP, KEP sygn. 641, s. 201-210: Denkschrift betreffend die gegenwärtige Lage der galizischen evangelischen Umsiedler, Lissa, im März 1941
• APP, KEP, sygn. 641, s. 72-75: Pfarrer Walloschke an das Evangelische Konsistorium Posen, 5.12.1940
• APP, Konsystorz Ewangelicki w Poznaniu, sygn. 641, s. 251-252: A. Rhode dem Evangelischen Konsistorium, Posen, 13.05.1943
• APP, RS sygn. 1828, s. 30-32: Der Regierungspräsident, Lagebericht für die Zeit vom 1. bis zum 15. Dezember 1939, Posen, 23. Dezember 1939
• Archiwum Państwowe w Poznaniu (APP), Reichsstatthalter Posen (RS), sygn. 1828, s. 15: Der Regierungspräsident, Lagebericht für die Zeit vom 1-15. Nov. 1939, Posen, 21. November 1939
• C. Epstein, Wzorcowy nazista. Arthur Greiser i okupacja Kraju Warty, Wrocław 2011
• Ch. Kleßmann, Niemiecki Wschód. Wyobrażenia – misja – dziedzictwo, Poznań 2014
• Cz. Łuczak, Pod niemieckim jarzmem. Kraj Warty 1939-1945, Poznań 1996
• E. Walter, Aus der alten in die neue Heimat, „Glaube und Heimat” 1940, Jg. 21, Nr 40
• G. Schödl, Am Rande des Reiches, am Rande der Nation: Deutsche im Königreich Ungarn (1867-1914/18), [w:] Deutsche Geschichte im Osten Europas. Land an der Donau, hg. G. Schödl, Berlin 2002
• H. Sundhaussen, Die Deutschen in Kroatien-Slawonien und Jugoslawien, [w:] Deutsche Geschichte im Osten Europas. Land an der Donau, hg. G. Schödl, Berlin 2002
• I. Röskau-Rydel, Galizien, [w:] Deutsche Geschichte im Osten Europas. Galizien, Bukowina, Moldau, hg. I. Röskau-Rydel, Berlin 1999
• J. Koralewski, Radzieccy Niemcy. Między deportacją a masową emigracją (1941-1991), Poznań 2010
• J. Marczewski, Hitlerowska koncepcja polityki kolonizacyjno-wysiedleńczej i jej realizacja w „Okręgu Warty”, Poznań 1979
• J. von Hehn, Die Umsiedlung der baltischen Deutschen – das letzte Kapitel baltisch-deutscher Geschichte, Marburg−Lahn 1984
• K. Brown, Kresy. Biografia krainy, której nie ma. Jak zniszczono wielokulturowe pogranicze, Kraków 2013
• K. Lück, Die Cholmer und Lubliner Deutsche kehren heim ins Vaterland, Posen 1940
• L. Bosse, Vom Baltikum in den Reichsgau Wartheland, [w:] Deutschbalten, Weimarer Republik und Drittes Reich, hg. M. Garleff, Bd. 1, Köln 2008
• L. Perenčević, Fern vom Land der Ahnen‘. Zur Identitätskonstruktion in bosniendeutschen Heimatbüchern, „Jahrbuch für Deutsche und Osteuropäische Volkskunde” 2010
• M. Garleff, Die Deutschbalten als nationale Minderheit in den unabhängigen Staaten Estland und Lettland, [w:] Deutsche Geschichte im Osten Europas: Baltische Länder, hg. G. von Pistohlkors, Berlin 1994
• M. Mazower, Der dunkle Kontinent. Europa im 20. Jahrhundert, Berlin 2000
• M. Mazower, Imperium Hitlera, Warszawa 2011
• M.G. Esch, „Gesunde Verhältnisseˮ. Deutsche und polnische Bevölkerungspolitik in Ostmitteleuropa 1939-1950, Marburg 1998
• O. Kiec, Mniejszość niemiecka na polskiej wsi w okresie międzywojennym (1918-1939), [w:] Niemcy – historia i kultura, red. S. Sierpowski, Szreniawa 2013
• P. Hauser, Kolonista niemiecki w Polsce w XIX i XX wieku, [w:] Polskie mity polityczne XIX i XX wieku, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1994
• P. Paszkiewicz, W cieniu tronu i ołtarza. Polityka imperialna Rosji i jej aspekty rusyfikacyjne, [w:] Kultura i polityka. Wpływ polityki rusyfikacyjnej na kulturę zachodnich rubieży Imperium Rosyjskiego, red. D. Konstantynow, P. Paszkiewicz, Warszawa 1994
• S. Gawlitta, Zwischen Einladung und Ausweisung. Deutsche bäuerliche Siedler im Königreich Polen 1815-1915, Marburg 2009
• T. Lebioda, Niemcy rosyjscy w polityce RFN na tle ich znaczeniaw Rosji i relacjach niemiecko-rosyjskich 1763-2003, Wrocław 2004
• W. Fielitz, Das Stereotyp des Wolhyniendeutschen Umsiedlers. Popularisierungen zwischen Sprachinselforschung und nationalsozialistischer Propaganda, Marburg 2000
• W. Jastrzębski, Mniejszość niemiecka w Polsce we wrześniu 1939 roku, Toruń 2010
• W. Lenz, Erbhöfe für baltische Restgutsbesitzer im Warthegau. Briefwechsel zwischen Darré und Himmler, „Jahrbuch des baltischen Deutschtums” 1982, Bd. 29