Wycofanie 239. Baranowickiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego Armii Radzieckiej z Pomorza Zachodniego

• Authors: Andrzej Bierca

Title variants

EN

The Withdrawal of the 239th Baranowicka Fighter Aviation Division of the Soviet Army from Western Pomerania

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The Red Army occupied the area of the contemporary Western Pomerania in the first months of 1945. Among a few dozen of former German garrisons left at its disposal in this area, there were also aviation garrisons. Since 1952 they were used by branches of the 239th Baranowicka Fighter Aviation Division of the 4th Air Army Group of the Soviet Forces in Poland. Operational airports of this division were situated in Kluczewo, Chojna and Bagicz near Kołobrzeg. Moreover, the Division also used a ground and alternate aerodrome situated in the area of the today’s Western Pomerania Province. The key components of the Division were three Fighter Regiments: the 159th Noworosyjski (New-Russian) Fighter Aviation Regiment Guards (in Kluczewo), the 871st Pomeranian Fighter Aviation Regiment (in Bagicz), and the 582nd Fighter Aviation Regiment (in Chojna). At the beginning of the 1990s, the armament of these three Regiments comprised about 110 combat planes, as well as combat trainer planes. The withdrawal of the military branches of the 239th Fighter Aviation Division took a few years, which was the result of both military and political issues. The entire process was an inherent part of the huge operation of retreat and reduction of the Soviet Army, which was launched in the late 1980s. In the case of the 239th Division branches, it terminated at the end of 1992. At that point, the Cold War had come to an end. The USSR was dissolved; the Soviet Army was not there any longer. However, in the history of the 239th Division, this period was epitomised by the rearmament of two regiments constituting it into Su-27 Flanker, which was then deemed the most modern Soviet Fighter. The period also witnessed an expansion of the garrisons occupied by the division. The units leaving the West-Pomeranian airports fl ew to Russia. There, either they were dissolved at short notice, or, like in the case of the 159th Noworosyjski Fighter Aviation Regiment Guards, they underwent gradual transformation, and they have been operating to this day as part of the structures of the Air Force and the Air Defence Forces of the Russian Federation.

Keywords

PL

Armia Radziecka na Pomorzu historia Pomorza w PRL; lotnictwo wojskowe na Pomorzu

EN

the Soviet Army in Pomerania; the history of Pomerania in the People’s Republic of Poland (PRP) military aviation in Pomerania

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przegląd Zachodniopomorski
• Year: 2013
• Issue: 2
• Pages: 81-121

Contributors

author

Andrzej Bierca

References

• Adamski M., Su-27 z Mirgorodu, „Skrzydlata Polska” 2009, nr 7 Armia Radziecka w Polsce 1957–1993. Dokumenty i materiały, oprac. M.L. Krogulski, Warszawa 2002 Bajnietow S., 30 liet na straże lietnych prawił, „Armiejskij Sbornik”, maj 2007 Balcerz B., Samolot myśliwski Messerschmitt Me 163 B Komet, Warszawa 1990 Baziur G., Stacjonowanie jednostek Armii Radzieckiej w Szczecinie w latach 1945–1992 na tle ogólnej sytuacji geopolitycznej Polski powojennej, „Przegląd Zachodniopomorski” 2000, z. 4 Białogard 1299–1999. Studia z dziejów miasta, red. B. Polak, Koszalin–Białogard 1999 Białoszewski T., Saryusz-Wolski M., Uśpione lotnisko, „Polska Zbrojna” 2010, nr 20 Bielcow W., Cel – Czeczenia. Rosyjskie WWS nad Groznym, „Skrzydlata Polska” 1995, nr 5 Bochiński J., Zawadzki J., Polska – nowy podział terytorialny. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1999 Butowski P., Co nowego w rodzinie Su-27?, „Nowa Technika Wojskowa” 1999, nr 9 Butowski P., Rosyjskie jubileusze, „Lotnictwo” 2007, nr 7 Butowski P., Samolot myśliwski MiG-21, Warszawa 1986 Butowski P., Siły Powietrzne Federacji Rosyjskiej, cz. IV: Lotnictwo taktyczne w Europie, „Lotnictwo” 2008, nr 6 Czyżyk H., 2. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Kraków” 1944–1994, Warszawa 2008 Czyżyk H., Dzieje 4. Pomorskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, Warszawa 2007 Dąbrowski M., W gminie Chojna skórę na niedźwiedziu dzielą, „Gazeta Wyborcza”, 30.06.1992 Dobrzyński B., Herkules – legalny szpieg, „Gazeta Wyborcza”, 2.04.1992 Dominik A., Bezpilotowy MiG-23 z Kołobrzegu, „Skrzydlata Polska” 2002, nr 16 Dudek A., Finlandyzacja po polsku, „Rzeczpospolita”, 14–16.08.2009 Erenc M., Plany i decyzje strony niemieckiej i radzieckiej na kierunku szczecińskim w operacji pomorskiej w marcu 1945 r., „Przegląd Zachodniopomorski” 1996, z. 1 Flisowski Z., Reportaż z pola walki, Warszawa 1979 Gałajko W., Muzei wojennych stroitieli, „Krasnaja Zwiezda”, 29.06.2009 Gasztold T., Śladem Operacji Pomorskiej, Poznań 1973 Gładysiewicz M., Pożegnalne obrachunki, „Głos Szczeciński”, 17–18.10.1992 Gordon J., Centrum w Lipiecku, „Skrzydlata Polska” 1995, nr 5 Gordon J., Dlaczego Su-27 jest najlepszy?, „Skrzydlata Polska” 1997, nr 1 Gordon J., Putmakow O., MiG-25. Stalowa błyskawica, Warszawa 1994 Gordon J., Su-24, Warszawa 1993 Gordon J., Szkolenie najlepszych, „Skrzydlata Polska” 2003, nr 8 Graczow A., Gorbaczow, tłum. M.B. Jagiełło, Warszawa 2003 Gruszczyński J., Rybak E.F., Piotrowski C., MiG-23. Wersje myśliwskie, Warszawa 1999 Grzegorzewski J., Samolot myśliwski MiG-23, Warszawa 2005 Hoeveler W., Premiere: Sowjetischer Superjäger Su-27 in Le Bourget, „Luftwaffen-Forum” 3 (1989) Hołdanowicz G., Mocne akcenty, „Skrzydlata Polska” 1995, nr 7 Hołdanowicz G., Poznański Air-Show ’91, „Żołnierz Polski” 1991, nr 41–42 Hottmar A., Mackovík J., Rudé hvězdy nad Československem 1968–1991, část 1, Praha 2008. Hypki T., Spadek po imperium, „Skrzydlata Polska” 1994, nr 2 Hypki T., Matusiak W., Hołdanowicz G., Jaxa-Małachowski R., Gretzyngier R., Su-27, Warszawa 1992 Identyfikacja i wycena szkód ekologicznych spowodowanych przez stacjonujące w Polsce Wojska Federacji Rosyjskiej. Raport końcowy, Warszawa 1994 Informator o stosunkach Polska–Związek Radziecki 1944–1991, oprac. W. Daszkiewicz, Warszawa 1994 International Air Show, Warszawa 1991 Iz bojewoj lietopisi istorii armii, „Znamia Pobiedy” nr 118, 22.05.1992 Jadziak E., Wyzwolenie Pomorza. Działania 1 Armii WP z operacji pomorskiej Armii Radzieckiej 6 III–7 IV 1945, Warszawa 1962 Jaszczyński W., Staniewicz C., Wikło J., Działalność Drugiego Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Kraków” na Pomorzu Zachodnim w latach 1957–1995, Szczecin 2009 Jeżowska D., Od sierpnia Szczecin bez wojsk radzieckich, „Głos Szczeciński”, 20.02.1991 Jeżowska D., Z przepompowni wprost do Miedwia, „Głos Szczeciński” 1990, nr 221 Kardanow K., Poliet k pobiedie, Nalczik 1985 Karwacki T., Czerwone gwiazdy i białe orły w walkach o wolność ziemi szczecińskiej, Szczecin 1981 Kasela T., Sprawozdanie z wizji terenowej przeprowadzonej w dniu 15.05.’93 na lotnisku k/wsi Śniatowo woj. szczecińskie, Kielce, 18.05.1993 Kasela T., Sprawozdanie z wizji terenowej przeprowadzonej w obiektach: 1. Poligon Czarnowo, 2. Baza paliw Dolicach, 3. Poligon koło Przewłok, Kielce, 6.06.1993 Kobrinskaja I., Długi koniec zimnej wojny. Rosja i Europa Środkowa 1991–1996, tłum. E. Kornowska-Michalska, Warszawa 1998 Kosiarz E., Wyzwolenie Polski Północnej 1945, Gdynia 1967 Kozaczenko A., Wiertolietnaja odissieja komandy Achmetszina, „Krasnaja Zwiezda”, 31.01.2006 Kozak Z., Zbiory centralnego Archiwum Wojskowego dotyczące formacji militarnych Pomorza Zachodniego, w: Pomorze militarne XII–XXI w. Część II. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Zamku Książąt Pomorskich, red. K Kozłowski, W. Wróblewski, Szczecin 2006 Krogulski M.L., Armia Radziecka w Polsce 1957–1993. Dokumenty i materiały, Warszawa 2002 Krogulski M.L., Okupacja w imię sojuszu. Armia Radziecka w Polsce 1956–1993, Warszawa 2001 Kronika Miasta Stargardu Szczecińskiego 1992 (w zbiorach Książnicy Stargardzkiej) Krzemiński C., Polskie Lotnictwo Wojskowe 1945–1980, Warszawa 1989 Liskowacki A.D., Dżuma w szklance wody? Pułk imienia Suworowa zagraża Szczecinowi, „Wokanda” 1990, nr 31 Magierska A., Armia Radziecka w Polsce. Okoliczności wyjścia. Skutki wieloletniej obecności, w: Ziemie Odzyskane pod wojskową administracją radziecką po II wojnie światowej. Materiały z konferencji, red. S. Łach, Słupsk 2000 Malicki P., Zmiany w WWS FR, „Raport” 2010, nr 8 Narbutt M., Weekend, który wstrząsnął światem, „Rzeczpospolita”, 9–10.12.2006 Newdick T., Samoloty zimnej wojny 1945–1991, tłum. P. Henski, Poznań 2011 Onichimowski B., Odlecieli. Chojna, 5 maja 1992, godz. 11.30, „Głos Szczeciński”, 6.05.1992 Otto D., Pożegnanie, „Żołnierz Polski” 1989, nr 32 Panczenko W., Etot marsz niesmołkał na pierronach, „Krasnaja Zwiezda”, 17.02.2009 Pcziełow O., Komesk Kazacziek, „Krasnaja Zwiezda”, 11.08.2010 Pińczuk A., Na awiabazie Biesowiec, „Krasnaja Zwiezda”, 24.03.2010 Piotrowski C., Senkowski R., 4. Armia Lotnicza – ostatni rok na polskim niebie. (Cz. I), „Lotnictwo” 1992, nr 14 Piotrowski C., Senkowski R., 4. Armia Lotnicza – ostatni rok na polskim niebie. (Cz. II), „Lotnictwo” 1992, nr 15 Piotrowski P., Organizacja i dyslokacja Armii Czerwonej/Armii Radzieckiej na terytorium Polski w latach 1944–1993, w: W objęciach Wielkiego Brata. Sowieci w Polsce 1944–1993, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2009 Poprzeczka J., Różnimy się, ale rozumiemy. Premier T. Mazowiecki w ZSRR, „Polityka” 1989, nr 48 Potyrała B., Dowódcy Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej (Federacji Rosyjskiej) w latach 1945–1992, „Szkice Legnickie” 16 (1994) Potyrała B., Szczegóła H., Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935–1991, Zielona Góra 1997 Potyrała B., Szlufi k W., Who is Who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Częstochowa 2001 Potyrała B., Szulfi k W., Koniec mitu o niezwyciężonej Armii Radzieckiej (lata siedemdziesiąte–dziewięćdziesiąte), Częstochowa 2001 Pożegnanie z armią. Z generałem Zdzisławem Ostrowskim, pełnomocnikiem rządu do spraw pobytu w Polsce wojsk byłego ZSRR, rozmawia Mieczysław Szczepański, Warszawa 1992 Przegląd wydarzeń 1.1.–31.3.1992, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1992, nr 3 Przegląd wydarzeń od 1.1. do 31.3.1985 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1985, nr 3 Przemówienie Michaiła Gorbaczowa na uroczystym posiedzeniu Sejmu PRL 11 lipca 1988 r., w: Pieriestrojka i socjalistyczna odnowa – wspólna przepustka w XXI wiek. Wizyta Michaiła Gorbaczowa w Polsce w dniach 11–14 lipca 1988 r., Warszawa 1988 Pszenianik G., Dolietim do Odiera, Moskwa 1985 Reese R.R., Czerwoni dowódcy. Korpus ofi cerski Armii Czerwonej, tłum. S. Kędzierski, Warszawa 2010 Remnick D., Grobowiec Lenina, tłum. K. Obłucki, Warszawa 1997 Rudnicki M., Kiedy pójdą do domu?, „Morze i Ziemia” 1990, nr 40 Rybak E.F., Gruszczyński J., Su-27 – samolot na pokaz, „Skrzydlata Polska” 1997, nr 1 Scharenborg M., Wenink R., Centrum Szkolenia Lotniczego w Lipiecku, „Armia” 2009, nr 12 Schwarz K., Sowjetische Su-27 verblüfft die westlichen Experten. Der Superjäger, „Flug Revue” 1989, nr 8 Skuza C., Pomorze Zachodnie a zmiany sojuszów militarnych III Rzeczpospolitej, w: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X–XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r., red. K. Kozłowski, A. Wojtaszak, Szczecin 2001 Sobczak K., Wyzwolenie północnych i zachodnich ziem polskich w roku 1945, Poznań 1985 Sowietskije wojska w Giermanii. 1945–1994. Pamiatnyj albom, Moskwa 1994 Stanisławski W., Rejon turystyczno-krajoznawcze w Puszczy Piaskowej, „Szczecin” 1961, z. 6 Stańczyk J., Kres „Zimnej Wojny”, Toruń 2004 Stolár M.J., Siły Powietrzne Ukrainy, „Lotnictwo” 2009, nr 5 Strzelczyk J., Ucieczka ze Wschodu. Rosja w polskiej polityce 1989–1993, Warszawa 2002 Szczepański M., Polska. Życie po j.a.r., Warszawa 2005 Szulc T., Radziecki myśliwiec Su-27. (Cz. 1), „Armia” 2009, nr 7–8 Szulc T., Radziecki myśliwiec Su-27. (Cz. 2), „Armia” 2009, nr 9 Szulc T, Radziecki myśliwiec Su-27. (Cz. 3), „Armia” 2009, nr 12 Szulc T., Nicpoń K., Magazyny broni jądrowej na terytorium Polski, „Poligon” nr 3, 2007 Szutowicz A., Kluczewo 15 lat temu, „Odkrywca” 2007, nr 8 Ślusarczyk J., Układ Warszawski – działalności polityczna (1955–1991), Warszawa 1992 Świącik J.L., Podwójnie strzeżeni. Armia Radziecka w Legnicy (1945–1993), Wrocław 2010 Taras P., MiG kontra Sabre – pierwsze walki, „Aero” Magazyn lotniczy 2008, nr 3 Wielikaja Otieczestwiennaja: Bitwa za Bierlin (Krasnaja Armija w powierżennoi Giermanii), T. 15 (4–5), Moskwa 1995 Wierszynin K., Czietwiertaja Wozdusznaja, Moskwa 1975 Zawjałow A., Kaliadin T., Wastoczno-Pomeranskaja operacija, Moskwa 1960 Żołnierze bez Imperium, fi lm dokumentalny produkcji polskiej, scenariusz i realizacja M. Widarski, 1998