Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe m2/m3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji

• Authors: Wojdak Piotr

Title variants

EN

M2/M3 double gender noun units with the -a/-u variance in GEN sing. A frequency-based modelling of the relation between endings and gender alternates

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W słownikach hasłujących dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 (o morfosyntaktycznej oboczności w B.lp.) wariantywność końcówek –a/-u w D.lp. zwykle odnotowywana jest syntetycznie, tzn. bez ich rodzajowej specyfikacji. W przypadku tym zasadniczo nie dochodzi do syntaktycznego rozróżniania rodzajów M2 i M3, a tylko jedna z końcówek – -u – jest zdeterminowana rodzajowo. W artykule przedstawiono jednak różne możliwe sposoby rodzajowej kwalifikacji końcówki –a (obocznej wobec –u) w D.lp. w ramach dwurodzajowych jednostek rzeczownikowych M2/M3: przypisywanie jej zawsze (niezależnie od danych frekwencyjnych) tylko alternantowi M3; przypisywanie jej zawsze obu alternantom (dane frekwencyjne decydują tylko o tym, która z dwóch końcówek jest dominująca dla M3); przypisywanie jej – indywidualnie (na podstawie danych frekwencyjnych) – bądź jednemu (tylko M2) bądź obu alternantom (także M3) jednostki dwurodzajowej; w tym ostatnim wypadku zakłada się, że stosunek frekwencji rodzajowych w D.lp. jest 3.1. albo zrównoważony (taki sam dla wszystkich jednostek); 3.2. albo proporcjonalny wobec realnego (dającego się wyliczyć) stosunku frekwencji rodzajowych w B.lp. Zaproponowano model formalny do interpretowania relacji między końcówkami a rodzajami według sposobów 3.1 i 3.2, w którym kluczową rolę odgrywa wartość współczynnika liczby wystąpień form na –a w rodzaju M3 (symbol: n(L, D/-a/M3)), oraz zastosowano go do zbioru 43 jednostek rzeczownikowych o korpusowo potwierdzonej (i przeliczonej) oboczności -a/-u (w D.lp.) i zarazem dwurodzajowości M2/M3 (w świetle B.lp.).

EN

In the dictionaries that list M2/M3 double gender noun units (with the morphosyntactic variance in ACC sing.), the variance of the endings -a/-u in GEN sing. is usually recorded synthetically, i.e. without their gender (M2 or M3) specification. In the genitive, there is essentially no syntactic distinction between M2 and M3 nouns, and only one of the endings – -u – is limited to one gender (M3). Still, the article presents various possibilities of qualification of the -a ending in GEN sing. within M2/M3 double gender noun units: 1. assigning it always (regardless of the frequency data) only to the M3 alternate 2. assigning it always to both alternates (frequency data only determines which of the two endings is dominant for M3) 3. assigning it – individually (based on the frequency data) – to one (only M2) or both alternates (also M3) of a double gender unit, with the assumption that the ratio of generic frequency in GEN sing. is: 3.1. either balanced (the same for all units); 3.2. or proportional to the “real” (quantifiable) ratio of generic frequency in ACC sing. A formal model was proposed for interpreting the relation between endings and types according to 3.1 and 3.2. The model was applied to the set of 43 noun units with the -a/-u variance, confirmed (and calculated) by the corpus, as well as with the M2/M3 double gender (in the light of ACC sing.).

Keywords

PL

rzeczownik; rodzaj męski; dwurodzajowość; końcówka fleksyjna; dopełniacz liczby pojedynczej; wariantywność

EN

noun; masculine genderp; double gender; inflectional ending; singular genitive; variance

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2020
• Volume: 100
• Issue: 3
• Pages: 29-42

Dates

published

2020

Contributors

author

Wojdak Piotr

• Uniwersytet Szczeciński