Status gwary w języku polskim

• Authors: Wronicz Jadwiga

Title variants

EN

The status of dialects in Polish language

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Powszechnie zauważalne zjawisko wypierania gwar przez język ogólny wynika z niskiej pozycji gwary w hierarchii odmian języka. Autorka stawia tezę, że obecnie język wsi i język miast nie są odrębnymi systemami. Proponuje nową definicję gwary jako odmiany języka: 1) przekazywanej w sposób naturalny przez starsze pokolenie młodszemu; 2) uwarunkowanej regionalnie; 3) obecnej w realnie występujących tekstach. Postuluje też traktowanie terminów dialektyzm i regionalizm jako synonimicznych. Zwraca też uwagę na próby tworzenia nowych języków regionalnych przez kodyfikację dialektów.

EN

Commonly noticeable phenomenon of replacing dialects by the standard language is a result of a low status of dialects in the hierarchy of the Polish language varieties. The author claims that languages of the countryside and of the cities are not separate systems at present. She suggests a new definition of the dialect as a variety of language which is: 1) transferred in a natural way from the older to the younger generation; 2) regionally determined; 3) present in really existing texts. The author postulates treating the expressions ‘dialectical terms’ and ‘regionalism’ as synonyms. She notices the attempts of creating new regional languages through codification of dialects.

Keywords

PL

status dialektu; regionalizm; język regionalny

EN

dialect status; regionalism; regional language

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2016
• Issue: 30
• Pages: 53-60

Dates

published

2016

Contributors

author

Wronicz Jadwiga

• badacz niezależny

References

• Burke P. 2009: Języki i społeczności w Europie wczesnonowożytnej, Kraków.
• Cygan S. 2011: Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi końca XX wieku na przykładzie Lasocina na Kielecczyźnie, Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego.
• Cząstka-Szymon B. 2014: Tradycyjne podziały dialektalne a międzynarodowe ustawy obowiązujące w Europie (na przykładzie polskich gwar Śląska), [w:] Zbornik Filozofickej fakulty Univerzity Komenského. Ročnik 77, FilologicaI, Bratislava, 373–387.
• Dołowy-Rybińska N. 2011: Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa.
• Dołowy-Rybińska N. 2014: Konstruowanie tożsamości zbiorowej mniejszości w narracjach liderów etnicznych, [w:] Golachowska E., Zielińska A. (red.): Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości, t. III Narracja i pamięć, Warszawa, 283–295.
• Grabka B., Kucharzk R. 2007: Dialekty i ich status w polskiej kulturze, [w:] Cygan S. (red.): W kręgu dialektów i folkloru. Prace ofiarowane Doktor Teresie Gołębiowskiej, Docent Wandzie Pomianowskiej, Docent Zofii Stamirowskiej, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 55–70.
• EJP — Urbańczyk S., Kucała M. (red.), 1999: Encyklopedia języka polskiego, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław– Warszawa–Kraków.
• Karaś H. 2010a: Typy i przykłady regionalizmów, [w:], Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, [13. 10. 2010].
• Karaś H. 2010b: Dialektyzmy a regionalizmy, [w:] Karaś H. (red.): Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, [13. 10. 2010].
• Klemensiewicz Z. 1956/1963: O różnych odmianach współczesnej polszczyzny, [w:] W kręgu języka literackiego i artystycznego, [przedruk], Warszawa: PWN, 101–156.
• Kurek H. 2014: Wiejskie korzenie a problemy kulturowej tożsamości, [w:] Język w środowisku wiejskim, t. I W 110 rocznicę urodzin Profesora Eugeniusza Pawłowskiego, Kraków: Collegium Columbinum, 105–114.
• Łodziński S. 2007: Między grupą etniczną a społecznością posługującą się językiem regionalnym. Ewolucja statusu prawnego Kaszubów w polityce państwa w Polsce po 1989 roku, [w:] Obracht-Prondzyński C. (red.): Kim są Kaszubi? Nowe tendencje w badaniach społecznych, Gdańsk, 145–169.
• MAGP — Mały atlas gwar polskich, t. 3, oprac. przez Pracownię Dialektologiczną Zakładu Językoznawstwa PAN, red. M. Karaś, Z. Stamirowska, 1960, Wrocław–Kraków; t. 4, oprac. przez Pracownię Atlasu i Słownika Gwar Polskich Zakładu Językoznawstwa PAN, red. M. Karaś, Z. Stamirowska, 1961, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków; t. 11 red. M. Karaś, 1968.
• Mlekodaj A. 2015: Kwietno pani. O gwarowej poezji Podhala w ujęciu kulturwowym, Rabka Zdrój: Wydawnictwo Zachylina.
• Obracht-Prondzyński C. 2002: Kaszubi. Między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk: Instytut Kaszubski w Gdańsku, Uniwersytet Gdański.
• Pelcowa H. 2015: Między przeszłością a współczesnością — ciągłość i zmiana w badaniach dialektologicznych, Biuletyn PTJ LXXI, Kraków: 279-288.
• Reichan J. 1999: Gwary polskie w końcu XX w., [w:] Pisarek W. (red.): Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych Uniwersytetu Jagiellońskiego, 262–278.
• SGP PAN — Słownik gwar polskich 1977–: oprac. przez Pracownię Dialektologii Polskiej IJP PAN; t. 3, red. J. Reichan, S. Urbańczyk S. 1989–1991; t. 5, red. J. Reichan, S. Urbańczyk, 1994–1998; t. 7, red. J. Okoniowa, 2005–2010; Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
• Skudrzyk A., Urban K. 2010: Małe ojczyzny. Świadomość językowo-kulturowa społeczności lokalnych, Katowice.
• Synak B. 2007: Tożsamość Kaszubów: ciągłość czy zmiana?, [w:] Obracht-Prondzyński C. (red.): Kim są Kaszubi? Nowe tendencje w badaniach społecznych, Gdańsk, 74–82.
• Synowiec 2013: Zróżnicowanie terytorialne polszczyzny a edukacja językowa, [w:] Synowiec H. Kubarek M. (red.): Odmiany polszczyzny w szkole, Katowice, 50–65.
• Szymańska M. 2015: Regionalizmy a dialektyzmy — rozróżnienie w literaturze przedmiotu i w świadomości użytkowników języka, Język Polski XCV 4, 366–377.
• Wicherkiewicz T 2007: Tożsamość etniczna a język regionalny na przykładzie dolnoniemieckiego i limburskiego, [w:] Obracht-Prondzyński C. (red.): Kim są Kaszubi? Nowe tendencje w badaniach społecznych, Gdańsk, 349–358.
• Wronicz J. 2010: Kultura szlachecka a kultura chłopska w aspekcie językowym, Biuletyn PTJ 66, 209–221.
• Wyderka B. 2014: Problemy teoretyczne współczesnej dialektologii, [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Kraków: Księgarnia Akademicka, 13–21.
• Zaręba A. 1988: Literackie języki regionalne w Polsce?, Język Polski 68, 76–86.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.30.4