Opieka społeczna u protestantów w Polsce w XVI-XVIII wieku

• Authors: Suracki Marian

Title variants

EN

Social care in the milieu of Polish Protestants in XVI-XVIII centuries

• Languages of publication: PL EN
• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2019
• Volume: 132
• Pages: 127-180

Contributors

author

Suracki Marian

References

• Opracowania
• Akta synodów prowincjonalnych Jednoty Litewskiej 1611-1625, Monumenta Reformationis Poloniae et Lituaniae, Seria IV, Zeszyt II, Wilno 1915.
• Akta synodów prowincjonalnych Jednoty Litewskiej 1626-1637, opr. M. Liedke, P. Guzowski, Warszawa 2011,
• Akta synodów różnowierczych w Polsce (1569-1632), opr. M. Sipayłło, t .4, Warszawa 1997.
• Akta synodów różnowierczych w Polsce (1550-1559), opr. M. Sipayłło, t. 1, Warszawa 1966. Akta synodów różnowierczych w Polsce (1560-1570), opr. M. Sipayłło, t. 2, Warszawa 1972. Akta synodów różnowierczych w Polsce (1550-1559), opr. M. Sipayłło, t. 3, Warszawa 1983.
• Augustyniak U., Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła 91585-1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa 2001.
• Augustyniak U., „Stary sługa” jako przedmiot badań nad klientelizmem magnackim na Litwie w XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 58, 2010, nr 1, s. 77.
• Augustyniak U., Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa 1992
• Bagińska E., Działalność religijna Radziwiłłów birżańskich w dobrach pod-laskich w XVII wieku, „Studia Podlaskie”, 12, 2002, s. 205-228.
• Bartel O., Marcin Luter w Polsce, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 7, 1962, s. 27-50.
• Bem K., Zbór w Piaskach koło Lublina, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 43, 1999, s. 85-98.
• Bielecka J., Bracia czescy w Lesznie Organizacja i działalność (1560-1817), „Rocznik Leszczyński”, 2, 1978, s. 153-173.
• Bogucka M., Dom pracy w Gdańsku w XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 34, 1986, nr 2, s. 265-269.
• Bogucka M., Organizacja szpitalnictwa w Gdańsku w XVI-XVII wieku, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998, s. 137-152.
• Bogucka M., Urząd Zapasów a konsumpcja Gdańska w pierwszej połowie XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 18, 1970, nr 2, s. 255-260.
• Budzyński Z., Dzieje opieki społecznej w ziemi przemyskiej i sanockiej (XV-XVIII w.), Przemyśl-Kraków 1987.
• Byrtek E., Miłosierdzie i opieka społeczna w osiemnastowiecznym pietyźmie, [w:] Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach po-stępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XV-XVIII wieku, red. U. Augustyniak, A. Karpiński, Warszawa 1999.Cackowski S., Terytorium, ludność, władze miejskie, [w:] Historia Torunia, red M. Biskup, t. 2, cz. 2, W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548-1660), Toruń 1994, s. 7-45.
• Chyła D., Opieka społeczna na Kujawach w latach 1577-1792, Lublin 2015.
• Cieślak E., Obraz społeczeństwa gdańskiego i jego życia codziennego, [w:] Historia Gdańska, t. III/1: 1655-1793, pod red. E. Cieślaka, Gdańsk 1993.
• Cztery broszury polemiczne z początku XVII wieku, opr. H. Górska, L. Szczucki, K. Wilczewska, Warszawa 1958.
• Dola K., Szpitale średniowieczne Śląska. Rozwój historyczny, „Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego”, 1, 1968, s. 239-291.
• Drzewiecki B., Pękacka-Falkowska K., O protestanckiej miłości bliźniego czyli toruńska Ordinanz des Vorsteher-Amts wegen des Haltungen von die Armut z 1665 roku, „Zapiski Historyczne”, 77, 2012, z. 3, s. 51-66.
• Dworzaczkowa J., Bracia czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, War-szawa 1997.
• Dworzaczkowa J., Reformacja i kontrreformacja w Wielkopolsce, Poznań 1995.
• Dworzaczkowa J., Sytuacja materialna duchowieństwa braci czeskich w Polsce do początków XVII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 29, 1984, s. 119-144.
• Dworzaczkowa J., Z dziejów braci czeskich, Poznań 2003.
• Dworzaczkowa J., Zbór braci czeskich w Karminie, „Odrodzenie i Reforma-cja w Polsce”, 13, 1968, s. 185-204.
• Dybaś D., Burmistrz reformator. Wokół programu reformatorskiego Henryka Strobanda, „Zapiski Historyczne”, 66, 2001, z. 4, s. 29-43.
• Dygdała J., Organizacja, skład i funkcjonowanie samorządu miejskiego, [w:] Historia Torunia, t. 2, cz. III, Między barokiem a oświeceniem, red. M. Bi-skup, Toruń 1996.
• Dygdała J., W cieniu głębokich konfliktów wyznaniowych, [w:] Historia To-runia, t. 2, cz. III, Między barokiem a oświeceniem, red. M. Biskup, Toruń 1996, s. 175-205.
• Frieck D., „Libellus chamorum”. Protestancka elita mieszczańska a szlachta w Wilnie w XVII wieku, [w:] Litwa w epoce Wazów, red. W. Kriegseisen, Warszawa 2006, s. 239-256.
• Geremek B., Litość i szubienica. Dzieje nędzy i miłosierdzia, Warszawa 1989.
• Giedroyć F., Zapiski do dziejów szpitalnictwa w dawnej Polsce, Warszawa 1908.
• Gierowski A., Pietyzm na ziemiach polskich (do połowy XVIII wieku), „Ślą-ski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 27, 1972, nr 2, s. 237-261.
• Glemma T., Stosunki kościelne w Toruniu w XVI i XVII stuleciu na tle dzie-jów kościelnych Prus Królewskich, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, 42, 1934.Gmiterek H., Bracia czescy a kalwini w Rzeczypospolitej. Połowa XVI – połowa XVII wieku, Lublin 1987.
• Gmiterek H., Włodawa w dziejach reformacji i kultury staropolskiej, [w:] Dzieje Włodawy, red. R. Szczygieł, E. Olszewski, Włodawa 1991.
• Góralski Z., Szpitale na Lubelszczyźnie w okresie przedrozbiorowym w okresie przedrozbiorowym, Warszawa-Łódź 1982.
• Gryko B., Sapieżyńskie fundacje szpitali jako przejaw miłosierdzia?, „Białostockie Teki Historyczne”, 8, 2010, s. 56.
• Herbst S., Toruńskie cechy rzemieślnicze. Zarys przeszłości, Toruń 1933.
• Historia Torunia, t. 2, cz. I, U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia 1454-1548, red. M. Biskup, Toruń 1992, s. 144-161.
• Kaczor D., Dom poprawy (Zuchthaus) w Gdańsku w XVII-XVIII wieku, „Rocznik Gdański”, 56, 1996, s. 51-62.
• Kaczor J., Protestantyzm w powiecie radomskim w XVI-XVIII wieku, [w:] Radom i region radomski w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej, red. Z. Guldon, S. Zieliński, Radom 1996.
• Karpiński A., Kobieta w mieście polskim w drugiej połowie XVI i w XVII wieku, Warszawa 1996.
• Kępa T., Luteranie w wielkim Księstwie Litewskim, [w:] Kościół luterański na ziemiach polskich (XVI-XX w.) w czasach Rzeczypospolitej Obojga Na-rodów, red. J. Kłaczkow, Toruń 2012.
• Kizik E., Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI-XVIII wieku. Studium z nowożytnej kultury funeralnej, Gdańsk 1998.
• Kizik E., Zabezpieczenie finansowe wdów w Gdańsku w XVII-XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 58, 2010, nr 1, s. 87-100.
• Kolendo-Korczak K., Propaganda reform burmistrza Henryka Strobanda w dekoracji sali Rady z 1603 roku w Ratuszu Staromiejskim Torunia, „Za-piski Historyczne”, 74, 2009, z. 3, s. 37-60.
• Komaryńska H., Szpital Bonifratrów w Krakowie w XVII XVIII wieku, Lublin 2010.
• Kopiczko A., Szpitalnictwo na Warmii w XVI-XVIII wieku, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998, s. 97-107.
• Korpalska W. K., Sześć wieków opieki zdrowotnej w Bydgoszczy, Toruń 2008.
• Korpalska W. K., Szpitale w Bydgoszczy do końca XVIII wieku, „Archiwum Historii i Filozofii medycyny, 62, 1999, z. 4, s. 383-399.
• Kosman M., Archiwum Jednoty Litewskiej, „Archeion”, 61, 1974, s. 81-101.
• Kosman M., Litewska Jednota ewangelicko-reformowana od połowy XVII w. do 1939 r., Opole 1986.
• Kosman M., Protestanci i kontrreformacja. Z dziejów tolerancji w Rzeczypo-spolitej XVI-XVIII wieku, Wrocław 1978.Kosman M., Sytuacja prawno-polityczna kalwinizmu litewskiego w drugiej po-łowie XVII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 20, 1975, s. 82-110.
• Kossowski A., Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI-XVII wieku, Lublin 1933.
• Kriegseisen W., Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1696-1763), Warszawa 1996.
• Kriegseisen W., Ewangelicy warszawscy w epoce saskiej, „Rocznik Warszawski”, 28, 1999, s. 15-31.
• Kriegseisen W., Miłosierdzie czy opieka społeczna? Działalność opiekuńcza w Jednocie ewangelicko-reformowanej Wielkiego Księstwa litewskiego w XVIII wieku, [w:] Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypo-spolitej XV-XVIII wieku, red. U. Augustyniak, A. Karpiński, Warszawa 1999.
• Kropidłowski Z., Formy opieki nad ubogimi w Gdańsku od XVI do XVIII w., Gdańsk 1992.
• Kropidłowski Z., Organizacja dzieł miłosierdzia chrześcijańskiego w Gdań-sku w XVI-XVIII w., [w:] Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XV-XVIII wieku, red. U. Augustyniak, A. Karpiński, Warszawa 1999.
• Kropidłowski Z., Realizacja miłosierdzia chrześcijańskiego w działalności kas samopomocowych cechów gdańskich (XVI-XVIII w.), „Studia Gdań-skie”, 8, 1992, s. 127-149.
• Kropidłowski Z., Samopomoc w korporacjach rzemieślniczych Gdańska, Torunia i Elbląga (XIV-XVIII wiek), Gdańsk 1997.
• Kumor, Szpitalnictwo w Sądecczyźnie w okresie przedrozbiorowym, „Rocznik Sądecki”, 10, 1969, s. 221-265.
• Lepszy K., Kamińska A., Geneza i program społeczny radykalnego nurtu Braci Polskich, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 1, 1956, s. 33-70.
• Lewicki J., Stosunki wyznaniowe w wielkopolskiej części diecezji poznańskiej w drugiej połowie XVIII w., [w:] Z badań nad dziejami zakonów i stosun-ków wyznaniowych w Polsce, red. E. Wiśniowski, Lublin 1984, s. 89-138.
• Litak S., Historia wychowania do wielkiej rewolucji francuskiej, Kraków 2004.
• Łukaszewicz J., Dzieje Kościołów wyznania helweckiego w dawnej Małej Polsce, Poznań 1853.
• Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościołów, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów do-broczynnych dawnej diecezji poznańskiej, t. 1, Poznań 1958.
• Łukaszewicz J., Wiadomości historyczne o dysydentach w Poznaniu w XVI i XVII wieku, Poznań 1832.Maroszek J., Dzieje zboru kalwińskiego w Zabłudowie w latach 1608-1868, [w:] Mój Kościół w historię wpisany. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Tadeuszowi Krahelowi, red. T. Kasabuła, A. Szot, Białystok 2007, s. 274-310.
• Maroszek J., Wileńskie przytułki – szpitale w XVI-XVIII wieku, [w:] Cała historia to dzieje ludzi... studia z historii społecznej ofiarowane prof. Andrzejowi Wyczańskiemu w 80. rocznice urodzin i 55-lecie pracy naukowej, red. C. Kukla, Białystok 2004, s. 191-218.
• Merczyng H., Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1904.
• Molenda D., Dzieje Olkusza do 1795 r., [w:] Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, red. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk, Warszawa 1978, t. 1, s. 147-340.
• Molenda D., Opieka zdrowotna i społeczna górników olkuskich w XV-XVIII wieku, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppé, Warszawa 1998, s. 55-67.
• Najstarsze synody arian polskich, wyd. S. Zachorowski, „Reformacja w Polsce”, 1, nr 3.
• Neugebauer K., Rys historyczny Szpitala Ewangelickiego w Warszawie, War-szawa 1931.
• Otto L., Przyczynek do historii zboru ewangelicko-augsburskiego warszawskiego 1650-1781, Warszawa 1881.
• Partyka W., Opieka społeczna w Ordynacji Zamojskiej w XVII-XVIII wieku, Lublin 2008.
• Pazzini A., L’ospedale nei secoli, Roma 1958.
• Pękacka-Falkowska K., Profilaktyka przeciwdżumowa w nowożytnym Toruniu na przykładzie działań administracyjnych i leczenia, Toruń 2009.
• Pękacka-Falkowska K., Toruńska medycyna i farmacja wobec powietrza morowego w świetle niemieckojęzycznego starodruku medycznego z 1709 roku, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, 11, 2008, s. 53-88.
• Podgórska-Klawe Z., Szpitale warszawskie 1388-1945, Warszawa 1975.
• Poloczkowa B., Dokumenty Domu Sierot w Ustroniu, „Pamiętnik Cieszyń-ski”, 14, 1999, s. 94-109.
• Poloczkowa B., Fundacje społeczne mieszkańców Cieszyna XV-XX w., „Pamiętnik Cieszyński”, 6, 1993, s. 25-48.
• Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich Zabłudów w XV-XVIII wieku, opr. J. Maroszek, Białystok 1999.
• Rosiak S., Bonifratrzy w Wilnie (1635-1835-1924). Szkice z dziejów opieki społecznej w Wilnie, Wilno 1928.
• Salmonowicz S., Kultura umysłowa Torunia w dobie renesansu, reformacji i wczesnego baroku, [w:] Historia Torunia, red. M. Biskup, t. 2, cz. 2, W cza-sach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548-1660), Toruń 1994, s. 169-256.
• Salmonowicz S., O reglamentacji obyczajowości mieszczańskiej w Toruniu w XVI-XVIII wieku (zakres problematyki), „Zapiski Historyczne”, 41, 1976, z. 3, s. 87-103.
• Salmonowicz S., Życie luteranów toruńskich, w XVII i XVIII wieku, „Odrodzenie Reformacja w Polsce”, 34, 1989, s. 115-130.
• Sipayłło M., Materiały do dziejów zboru w Ostrorogu, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 13, 1968, s. 169-184.
• Sokół S., Historia gdańskiego cechu chirurgów 1445-1820, Wrocław-Warszawa 1957.
• Sokół S., Historia gdańskiego cechu chirurgów, Wrocław 1951.
• Spiess L., Opis szpitala ewangelickiego w Warszawie, [w:] Rys historyczno-statystyczny szpitali i innych zakładów dobroczynnych w Królestwie Pol-skim, t. 2, Warszawa 1872.
• Surdacki M., Opieka społeczna w Wielkopolsce Zachodniej w XVII-XVIII wieku, Lublin 1992.
• Surdacki M., Protestanci a rozwój szpitali w Wielkopolsce Zachodniej w XVII i XVIII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 36, 1991, s. 193-208.
• Surdacki M., Sieć szpitali łacińskich w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, „Nasza Przeszłość”, 123, 2015, s. 133-184.
• Surdacki M., Urzędów w XVII - XVIII wieku. Miasto-Społeczeństwo-Życie codzienne, Lublin 2007.
• Szarszewski A., „Tablica jałmużnicza” Antona Möllera z Kościoła Mariackiego w Gdańsku. Społeczna geneza zabytku, „Rocznik Gdański”, 66, 2006, s. 85-99.
• Szarszewski A., Najstarsze księgi rachunkowe szpitali gdańskich, Toruń 2005.
• Szarszewski A., Ordynacje i instrukcje szpitala św. Łazarza, Szpitala na Zapleczu oraz Domu dla Chorych Zakaźnie w Gdańsku XVII-XVIII w. To-ruń 2005.
• Szarszewski A., Ordynacje i statuty szpitali gdańskich XV-XIX w., Toruń 2004.
• Szarszewski A., Sprawy szpitali i sierocińców w aktach prawnych Rady Mia-sta Gdańska XVI-XVIII w., Toruń 2006.
• Szarszewski, Życie codzienne w szpitalu św. Jakuba w Gdańsku w XVI-XVIII w., [w:] Szpital i kościół św. Jakuba. 600 lat fundacji gildii szyprów w Gdańsku, red. A. Sroka, Toruń 2009.
• Szczotka S., Z dziejów chłopów polskich, Warszawa 1951.
• Szczotka S., Zwalnianie chłopów z poddaństwa w województwie krakowskim w latach 1572-1794, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 3, 1951.
• Tazbir J., Arianizm w Sądecczyźnie, „Rocznik Sądecki”, 8, 1967.
• Tworek S., Działalność oświatowo-kulturalna kalwinizmu małopolskiego, Lublin 1970.Tworek S., Materiały do dziejów kalwinizmu w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 14, 1969, s. 199-215.
• Tworek S., Raków ośrodkiem radykalizmu ariańskiego 1569-1572, Kraków 1968.
• Tworek S., Z zagadnień organizacji zborów kalwińskich w Małopolsce w XVI-XVII wieku, „Rocznik Lubelski”, 8, 1965, s. 63-75.
• Tworek S., Z zagadnień ruchu kalwińskiego w Małopolsce, „Rocznik Lubel-ski”, 10, 1967, s. 153-170.
• Tworek S., Zbór lubelski i jego rola w ruchu ariańskim w Polsce w latach 1570-1598, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio F., 10, 1955, s. 21-48.
• Tworek S., Zbór lubelski i jego rola w ruchu ariańskim w Polsce w XVI-XVII wieku, Lublin 1966.
• Urban W., Chłopi wobec reformacji w Małopolsce, Kraków 1959.
• Urban W., Praktyczna działalność Braci Polskich wobec chłopów, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 5, 1960, s. 109-126.
• Urban W., Reformacja wśród chłopów w Oświęcimskim, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 2, 1957, s. 151-176.
• Urban W., Skład społeczny i ideologia sejmiku krakowskiego w latach 1572-1606, „Przegląd Historyczny”, XLIV, 1953, s. 309-333.
• Wachholz L., O szpitalach innowierców w Krakowie. Szkic historyczny, „Ar-chiwum Filozofii i Historii Medycyny, 2, 1925, s. 169-176.
• Wachholz L., Szpitale krakowskie 1220-1920, t. 1, Kraków 1921.
• Wachholz L., Z dziejów zboru ewangelickiego w Krakowie, „Reformacja w Pol-sce”, 1, 1921, nr 4.
• Wajsblum M., O wyznaniowym obliczu protestatntyzmu polskiego i jego postawach społecznych, [w:] Pamiętnik Zjazdu Naukowego im. Jana Ko-chanowskiego, Kraków 1931.
• Wąsicki J., Miasta zachodniego pogranicza Wielkopolski 1793-1815, Poznań 1960.
• Wijaczka J., Luteranie w Koronie od 1517 do 1795 r., [w:] Kościół luterański na ziemiach polskich (XVI-XX w.) w czasach Rzeczypospolitej Obojga Na-rodów, red. J. Kłaczkow, Toruń 2012.
• Wiśniowski E., Bracia czescy, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 2, Lublin 1985, kol. 992-994.
• Wizytacja biskupa sambijskiego z 1570 roku, wyd. J. Wijaczka, Toruń 2005.
• Wojtowicz J., Dzieje handlu, przemysłu i rzemiosła, [w:] Historia Torunia, t. 2, cz. III, Między barokiem a oświeceniem, red. M. Biskup, Toruń 1996.
• Wyrobisz A., Rola miast prywatnych w Polsce w XVI i XVII wieku, „Przegląd Historyczny”, 65, 1974, z. 1, s. 21.Wyrozumski J., Początki opieki społecznej w górnictwie polskim, [w:] Prace z dziejów Polski feudalnej, ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70 rocznicę urodzin, Warszawa 1960.
• Zins H., Rewolta w Elblągu w 1525 r., „Zapiski Historyczne”, 12, 1956, z. 4, s. 7-50.
• Żelewski R., Zaburzenia wyznaniowe w Krakowie. Okres przewagi różnowier-ców 1551-1573, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 6, 1961, s. 91-111.