Teksty Hieronima, Seduliusza Szkota i Bedy Czcigodnego w biblijnych kodeksach płockich i nadmozańskie z XII wieku

• Authors: Misiarczyk Leszek

Title variants

EN

The Texts of St. Jerome, Sedulius Scottus and Beda Venerable in Plock and Mosan Biblical Manuscripts of XII century

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

This article is on the comparison of two biblical manuscripts of the twelfth century from Plock, namely the so-called Bible of Plock and Evangeliar of Princess Anastasia with two Mosan biblical manuscripts: Evangeliar of Averbode and the Biblia Universa transcribed in the same period. The first three texts: Beatissimo Papae Damaso (Novum opus), Prologus quatuor evangeliorum (Plures fuisse) and Iheronimus Damaso Pape (Sciendum etiam) – the last one is not in the Bible of Plock - and Evangeliar of Princess Anastasia are of St. Jerome. In contrast, the introduction to the Synoptic Gospels: Argumentum secundum Matheum, Prologus in Marco and Prologus sancti Evangelii secundum Lucam are not the texts of St. Jerome, as is sometimes mistakenly repeated by different scholars, but belong to Sedulius Scottus, an Irish monk and poet who lived and worked in a school in Leodium in the ninth century, and the introduction to the Gospel of John: Prephatio in Evangelium secundum Iohannem was written by Bede the Venerable. While the texts of Jerome were quite commonly used in biblical medieval manuscripts, the fact that the introductions to the Synoptic Gospels are written by Sedulius Scottus and are present in both the Bible of Plock as well as partially in Evangeliar of Princess Anastasia is a very strong argument for the Mosan origin of the biblical manuscripts of Plock from the twelfth century. Comparative analysis of the texts themselves clearly leads to several important conclusions. First, the Bible of Plock and Evangeliar of Princess Anastasia are closer to the version of the text preserved in the Biblia Universa, a codex written in the monastery of Sancti Trudonis, than to Evangeliar of Averbode. It follows that the sources for the biblical manuscripts of Plock from the twelfth century should be searched at Mosan Benedictine monasteries, perhaps in the very monastery Sancti Trudonis near Liège. Second, the Gospel of Mark generally follows the version of the text preserved in the Biblia Universa and the Bible of Plock but not all the time. It should therefore be hoped that further comparative studies, especially the version of the biblical text, would confirm this relationship and will help determine whether the codex was written in the Mosan region or is a copy of the Bible of Plock made on the spot. Thirdly, and this is an extremely interesting proposal, Evangeliar of Princess Anastasia, not counting minor copyist changes like the conversion of - tium to - cium, is very much dependent on the Bible of Plock. If, as it is confirmed by records of the miracles, the Bible was already in Plock in 1148 or before that date, it is very likely that Evangeliar of Princess Anastasia, would be a copy of the text made on the spot in a local Plock scriptorium as a foundation of Boleslaw Kedzierzawy and a votive offering for the salvation of his deceased wife Anastasia. The codex would therefore arise after her death, dating back to the year 1158 in Plock in the time of Bishop Werner and would not have been brought by him following his trip to Aachen. These conclusions, for obvious reasons, are only preliminary, as comparsion of the texts are not fully detailed and fuller conclusions will be presented only after benchmarking a version of the biblical text of the four Gospels.

Keywords

EN

biblical codex; medieval Plock; mosan manuscripts

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2016
• Volume: 1
• Pages: 54-72

Contributors

author

Misiarczyk Leszek

• WNHiS, UKSW, Warszawa

References

• Askanas K., O niektórych zabytkach rzemiosła artystycznego epoki romańskiej w Płocku, Notatki Płockie 13 (1968) s. 28-33.
• Askanas K., Srebrna okładka „Ewangeliarza księżnej Anastazji”, Notatki Płockie 34 (1989) z. 2, s. 7-18.
• Bershon M., Księgozbiór katedralny płocki, Warszawa 1899.
• Brinenmajer A., Die nächsten Aufgaben dei der Erforschung der Früchgeschichte des gepressten Ldereinbandes im Christlichen Europa, Jahrbuch der Einbandkunst 1 (1927) s. 13-26.
• Brzeziński D. – Leszkiewicz B., Zapiski liturgiczne w kodeksie Biblii Płockiej z XII wieku. Studium źródłoznawcze i edycja tekstu, Płock, na s. 6.
• Deptuła Cz., Krąg kościelny płocki w połowie XII wieku, Roczniki Humanistyczne 8 (1960) z. 2, s. 5-122.
• Deptuła Cz., Tenże, Aleksander z Malonne, Encyklopedia Katolicka, t. I, Lublin 1973, kol. 340.
• Drzymała J., Działalność fundacyjna biskupa Aleksandra z Malonne, Nasze Histore 3 (1998) s. 37-69.
• Gębarowicz M., Aleksander (zm 1156) bp płocki, PSB t. 1 (1935) s. 65-66.
• Graczyk W., Biblioteka katedralna Płocka od średniowiecza do nowożytności, w: tenże (red.), Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku, Płock 2003, s. 7-71.
• Graczyk W. – J. M. Marszalska, Księgi rękopiśmienne i stare druki w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku. Z dziejów kultury polskich bibliotek kościelnych w dawnych wiekach, Kraków 2010, s. 25-35.
• Knapiński R., Biblia Płocka. Wiedza o rękopisie w świetle dotychczasowych badań, Studia Płockie 18 (1990) s. 237-255.
• Knapiński R., Illuminacje romańskiej Biblii Płockiej, Lublin 1992.
• Knapiński R.,Credo Apostolorum w romańskich Drzwiach Płockich, Płock 1992.
• Knapiński R., Nieznana odyseja płockich zabytków, Roczniki Humanistyczne 41 ( 1993) z. 4,
• s. 41–59.
• Knapiński R., Porta Fidei – Brama wiary. Romańskie Drzwi Płockie w Nowogrodzie Wielkim, Płock 2012.
• Knapiński R., Uniwersalny charakter sztuki polskiej na przykładzie diecezji płockiej w czasach biskupa Aleksandra z Malonne (1129-1156), w: red. Ż. Sztylc, D. Zagórski, A. Radzimiński, R. Biskup, Fundamenty średniowiecznej Europy, Pelplin 2013, s. 285-296.
• Kopera F., Dzieje malarstwa w Polsce. Średniowieczne malarstwo w Polsce, t. I, Kraków 1925.
• Kozłowska – Budkowa Z., Płockie zapiski z 1148 r., Roczniki Humanistyczne 44 (1930) s. 341-348.
• M. R. Lapière, La lettre ornée dans les manuscrits mosans d'origine bénédictine (XIe-XIIe siècles), Liège 1981, s. 202- 204, 206-215.
• Majewski D., Zasób Archiwum Diecezjalnego w Płocku, w: W. Graczyk (red.), Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku, Płock 2003, s. 155-170.
• Misiarczyk L., Zapiski o cudach z 1148 roku w Biblii Płockiej, ABMK 104 (2015) s. 189-201.
• Morelowski M., Związki artystyczne i kulturalne pomiędzy Polska a krajami położonymi nad Mozą i Sekwaną, Wrocław 1963.
• Mroczko T., Czerwiński romański, Warszawa 1972.
• Mroczko T.,Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa 1988.
• Nowowiejski A. J., Płock. Monografia historyczna, Płock 1930.
• Paszkiewicz P., O matce Lestka Bolesławica i początkach mennictwa mazowieckiego, Przegląd Historyczny 92 (2001) s. 1-14.
• Petke W., Provenienz und Datierung des Evangeliars von Averbode, Scriptorium 33 (1979) s. 206-218.
• Sawicka St., Les Principaux manuscrits à peintures de la Bibliothèque Nationale de Varsovie, du Château Royal e des Bibliothèques: Des Zamoyski àVarsovie, du Seminaire de Plock ed du Chapître de Gniezno, Bulletin de a Société Francias de reproduction des Manuscrits à Peintures 19 (1938) s. 232-256.
• Semkowicz Wł., Paleografia łacińska, Kraków 2011.
• Skubiszewski P., La décoration des manuscrits Płock 140 et Gniezno 110 Saint-Laurent de Liège et la Pologne, w: R. Lejeune – J. Deckers (ed.), Clio et son Regard. Mélanges offerts à Jacques Stiennon à l’accasion de ses vingt-cinq ans d’enseignement à l’Université de Liège, Liège 1982, s. 615-637.
• Stiennon J., Documents inédits sur l'organisation domaniale de l'abbaye de Saint-Trond au XIIe siècle, Bulletin de la Commission royale d'histoire, 114 (1949) s. 172-173.
• Stiennon J., Du lectionnaire de Saint-Trond aux Evangiles d'Averbode: contribution à l'étude de la miniature mosane au XIIe siècle, w: Scriptorium, Gand 1953, s. 42-43.
• Święcki C. K., Kultura literacka Płocka w średniowieczu, Warszawa-Siedlce 2006, s. 41-53; tenże, Kultura piśmienna w Polsce średniowiecznej X-XII wiek, Warszawa 2010, s. 125-138.
• Vetulani A., Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedralnej, Roczniki Biblioteczne 7 (1963) z. 3-4, s. 415.