Ewangelia Zaratustry - pozytywne przesłanie negatywnej teologii Fryderyka Nietzschego

• Authors: Jaromir Brejdak

Title variants

EN

The Gospel of Zarathustra: The Positive Message of Negative Theology of Friedrich Nietzsche

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest próbą dotarcia do pozytywnego przekazu Nietzscheańskiego Zaratustry oraz próbą jego rekonstrukcji. Przekaz ten koncentruje się na trzech zasadniczych filarach: 1) pokonywaniu odruchu zemsty, 2) cnocie darzącej oraz 3) doczesnym wymiarze Królestwa Bożego. Ten w sensie metody negatywno-majeutczny przekaz w zdumiewający sposób wydaje się zbliżać do przekazu Jezusa z podstawowymi filarami jego sposobu życia: 1) przebaczania qua pokonywanie odruchu zemsty, 2) miłości qua cnoty darzącej, czy 3) doczesnego wymiaru Królestwa Bożego, do którego kluczem staje się przebaczenie. Początek tego Królestwa jest, wbrew faryzejskiej koncepcji Królestwa Bożego, nie na końcu dziejów, ale tu i teraz. Nietzscheański Zaratustra, wbrew masywnej krytyce zarówno pod adresem Apostoła Pawła, jak i Ewangelistów, wydaje się być bardziej uczniem niż adwersarzem Jezusa, a uzasadnieniem owej krytyki jest, zdaniem Nietzschego, sprzeniewierzanie się Jego intencjom. Z tej potrzeby zrodziła się „Piąta Ewangelia”, jak nazywał swego Tako rzecze Zaratustra Fryderyk Nietzsche.

EN

This is an attempt of reconstruction of the positive preaching of the Zarathustra’s negative theology. His message based on three pillars 1) overcoming an impulse of revenge, 2) virtue of gift-givining, 3) earthly dimension of the Kingdom of Heaven. This maieutic message resembles astonishingly the message of Jesus with the basic pillars of his way of life: 1) forgiveness qua an overcoming an impulse of revenge, 2) love qua a virtue of gift-givining, 3) earthly dimension of Kingdom of Heaven with a forgiveness as the key to it. The begin of the Kingdom of Heaven is, against to the Phariseec concept of The Kingdom, not in the end of time but here and now possible. The Nietzschean Zarathustra against to the massive critics addressed either to Apostle Paul or to the Evangelists seems to be more an adapt then an adversary of Jesus and the foundation of his critics lays according to Nietzsche in their rejection of Jesus’s intention. From this need arises “The Fifth Gospel” as Thus Spoke Zarathustra was called by Friedrich Nietzsche.

Keywords

PL

Zaratustra; ewangelia; Jezus; majeutyka; zemsta; przebaczenie; doczesny wymiar Królestwa Bożego; cnota darząca

EN

gospel; Zarathustra; Jesus; maieutic; revenge; forgiveness; gift-givining; earthly dimension of Kingdom of the Haven

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2015
• Volume: 6
• Issue: 1
• Pages: 59-90

Contributors

author

Jaromir Brejdak

• Katedra Filozofii Współczesnej w Instytucie Filozofii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Szczecińskiego; adres do korespondencji: ul. Krakowska 71, 71-017 Szczecin

References

• BERNULLI C.A.: Franz Overbeck und Friedrich Nietzsche. Eine Freundschaft. Jena: Diederichs 1908.
• BISER E.: Nieztsche. Zerstörer oder Erneuerer des Christentums. Darmstadt: WBG 2002.
• BREJDAK J.: Zaratustra uczeń czy adwersarz Jezusa. „Analiza i Egzystencja” 4:2006 s. 157-172.
• BURI F.: Kreuz und Ring. Die Kreuzestheologie des jungen Luther und die Lehre von der ewigen Wiedekehr in Nietzsches „Zarathustra“. Bern: P. Haupt 1947.
• DELLEUZE G.: Nietzsche i filozofia. Tłum. B. Banasiak. Warszawa: Spacja 2000.
• DETERING H.: Der Antichrist und der Gekreuzigte. Friedrich Nietzsches letzte Texte. Göttingen: Wallstein 2010.
• GERHARDT V.: ,Experimental-Philosophie‘. Versuch einer Rekonstruktion. W: TENŻE. Pathos und Distanz. Studien zur Philosophie Friedrich Nietzsches. Stuttgart: Reclam 1988.
• GERHARDT V.: Die „grossen Vernunft“ des Leibes. W: GERHARDT V. (Hrsg.). Frie¬drich Nietzsche: Also sprach Zarathustra. Berlin: de Gruyter 2012.
• HAVEMANN D.: Der ,Apostel der Rache‘: Nietzsches Paulusdeutung (Monographien und Text zur Nietzsche-Forschung). Berlin–New York: de Gruyter 2002.
• HEIDEGGER M.: Kim jest Zaratustra Nietzschego? W: TENŻE. Odczyty i rozprawy. Przeł. J. Mi¬zera. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
• HEIDEGGER M.: Nietzsche. Wstęp i oprac. C. Wodziński. T. 1-2. Warszawa: Wydawnictwo Nau¬kowe PWN 1998-1999.
• KAULBACH F.: Nietzsches Idee einer Experimentalphilosophie. Köln–Wien: Böhlau 1980.
• KOECKE Ch.: Zeit des Ressentiments, Zeit der Erloesung. Nietzsches Typologie temporaler Inter¬pretation und ihre Aufhebung in der Zeit. Berlin–New York: de Gruyter 1994.
• KÖSTER P.: Nietzsche-Kritik und Nietzsche-Rezeption in der Theologie des 20 Jahrhundert. „Nie¬tzsche-Studien” 10/11:1981/82.
• LAMPERT L.: Nietzsche’s Teaching. An Interpretation of “Thus Spoke Zrathustra”. New Haven–London: Yale University Press 1986.
• MONTINARI M.: Friedrich Nietzsche. Eine Einführung, Berlin: de Gruyter 1991.
• MONTINARI M.: Zarathustra vor Also sprach Zarathustra. W: TENŻE. Nietzsche lesen. Berlin–New York: de Gruyter 1982.
• OTTMANN H.: Kompositionsprobleme von „Also sprach Zaratustra“. W: GERHARDT V. (Hrsg.). Frie¬drich Nietzsche: Also sprach Zarathustra. Berlin: de Gruyter 2012.
• PIEPER A.: Zarathustra als der Verkünder des Übermenschen. W: A. SCHIRMER, R. SCHMIDT, R. (Hrsg.). Entdecken und Verraten. Zu Leben und Werk Friedrich Nie¬tzsches. Weimar: Her¬mann Böhlaus Nachfolger 1999.
• PIPER A.: „Ein Seil, geknüpft zwischen Thier und Übermensch“. Philosophische Erläuterungen zu Nietzsche ‚Also sprach Zarathustra‘ von 1883. Basel: Schwabe 2010.
• SALAQUARDA J.: Die Grundkonzeption des Zarathustra. W: GERHARDT V. (Hrsg.). Frie¬drich Nietzsche: Also sprach Zarathustra. Berlin: de Gruyter 2012.
• SALQUARDA J.: Dionizos przeciw Ukrzyżowanemu. Św. Paweł Apostoł w oczach Nietzschego. (przeł. M. Falkowski). „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2002 nr 1.
• SCHELER M.: Resentyment a moralność. Tłum. J. Garewicz, wstęp H. Buczyńska-Garewicz. Warszawa: Czytelnik 1997.
• SCHIRMER A., SCHMIDT R. (Hrsg.): Entdecken und Verraten. Zu Leben und Werk Friedrich Nie¬tzsches. Weimar: Hermann Böhlaus Nachfolger 1999.
• SIMON J.: Ein Text wie Nietzsches Zarathustra. W: GERHARDT V. (Hrsg.). Frie¬drich Nietzsche: Also sprach Zarathustra. Berlin: de Gruyter 2012.
• SOMMER A.U.: Der Geist der Historie und das Ende des Christentums. Zur ‘Waffengenossen¬schaft’ von Friedrich Nietzsche und Franz Overbeck. Berlin: Oldenbourg Akademieverlag 1997.
• SOMMER A.U.: Theologie nach Nietzsches Antichrist? W: D. MOURKOJANNIS, R. SCHMIDT-GRɬPÁLY (Hrsg.). Nietzsche im Christentum. Theologische Perspektiven nach Nietzsches Pro¬klamation des Todes Gottes. Basel: Schwabe 2004.
• SOMMER, A.U.: Friedrich Nietzsches „Der Antichrist“: Ein philosophisch-historischer Kom¬men¬tar. Basel: Schwabe 2000.
• STEGMAIER W.: Anti-Lehren. Szene und Lehre in Nietzsches Also sprach Zarathustra. W: GER¬HARDT V. (Hrsg.). Frie¬drich Nietzsche: Also sprach Zarathustra. Berlin: de Gruyter 2012.
• STEGMAIER W.: Nietzsches Theologie. Perspektiven für Gott, Glaube und Gerechtigkeit. W: D. MOURKOJANNIS, R. SCHMIDT-GRɬPÁLY (Hrsg.). Nietzsche im Christentum. Theologische Per¬spektiven nach Nietzsches Pro¬klamation des Todes Gottes. Basel: Schwabe 2004.
• WILSON J.E.: Schelling und Nietzsche. Zur Auslegung der fruehen Werke Friedrich Nietzsches, Berlin–New York: de Gruyter 1996.
• ZIMMERLI W.: Kombination und Kommunikation. W: A. SCHIRMER, R. SCHMIDT R. (Hrsg.). Ent¬decken und Verraten. Zu Leben und Werk Friedrich Nie¬tzsches. Weimar: Hermann Böhlaus Nachfolger 1999.
• BARTH K.: Der Römerbrief [1922]. Zweiter Abdruck der neuen Bearbeitung. Zurich: ATV 1989.
• BREJDAK J.: Philosophia Crucis. Heideggers Beschäftigung mit dem Apostel Paulus. Frankfurt: Peter Lang 1996.
• BREJDAK J.: Cierń w ciele. Myśl Apostoła Pawła w filozofii współczesnej. Kraków: WAM 2010.
• BREJDAK J.: Ewangelia Zaratustry. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2014.
• MISTRZ ECKHART. Kazania i traktaty. Tłum. i przedmowa J. Prokopiuk. Warszawa: PAX 1988.

Identifiers

DOI

10.18290/rkult.2015.6.1-3