Wykorzystanie publikacji francuskich przy realizacji nagrobków na cmentarzach Warszawy w latach 1840-1860. Wzornik Josepha Marty’ego

• Authors: Wiraszka Marta

Title variants

EN

The use of French templates during the execution of tombstones for the cemeteries of Warsaw from 1840 to 1860. Joseph Marty template

• Languages of publication: PL

Abstracts

The article in question is a continuity of the subject brought up in the magazine ”Ar-tifex Novus” published in October 2017. Its first part referred to the tombstones created on the ground of works printed in Paris in 1832 on the pages of two illustrated magazines whose authors were Ferdinando Quaglia and Louis-Marie Normand respectively. The other part was dedicated to the pattern book by Joseph Mart and the objects performed on its ground. Collected pieces of information enable us to conclude that between 1840 and 1860 on the premises of the necropoleis of Warsaw a minimum of 20 tombstones, with the forms fol-lowing those published in the above mentioned magazines, were raised. The vast majority of preserved examples, as many as 14, can be found on the premises of the Powązki Cemetery, another three were discovered at the Evangelical Augsburg Cemetery and two at the Evan-gelical Reformed Cemetery. Moreover, it has been stated that such tombstones happen to be funded on the premises of necropolies located outside the boundaries of the capital e.g. in Lublin, Pułtusk, Radom etc. Even though none of the tombstones was signed, it can be con-cluded the center of production and distribution was Warsaw and the stonework manufactures in operation in the city. Among others, attention was drawn to two manufactures: the one of Jan Ścisłowski (1805-1847) located at 6 Powązkowska Street, inherited and led by his two sons-in-law: Antoni Messing (1821-1867) and Jan Bernard Sikorski (1832-1906), and the other belonging to the Mantzl family, Jan Józef senior – the father (1806-1875) and Józef Jan junior, – the son (1834-1906), the manufacture previously located at 19 Chłodna Street. The tombstones funded and co-funded by relatives and friends were copings to graves of the wealthy, high officials, militaries, real estate and factory owners, entrepreneurs, mer-chants as well as craftsmen. The offer of the stonework manufactures in Warsaw reflected the taste of the elite, in the vast majority of Catholics of aristocratic descendance willing to show pro-French likeness and respect to the culture in question, having it as more sophisticated than the one dating back to the monarchy of Louis the XIV, and in particular, forming bonds with the empire of Napoleon Bonaparte the I.

Keywords

EN

Powązki Cemetery in Warsaw; Evangelical Cemeteries in Warsaw; tombstone; Louis Marie Normand; Ferdinand Quaglia and Joseph Marty templates

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2018
• Volume: XXV
• Pages: 284-311

Contributors

author

Wiraszka Marta

• IHS UKSW, Warszawa

References

• Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie (dalej: AAW), Akt urodzenia Franciszki Tekli Zie-mieckiej, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1833, nr 85.
• AAW, Akt urodzenia Zuzanny Katarzyny Winkler, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1835, nr 470.
• AAW, Akt urodzenia Wincenty Karoliny Winkler, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1837, nr 484.
• AAW, Akt małżeństwa Jana Antoniego Błeszyńskiego i Marianny Teresy Gierman, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1827, nr 217.
• AAW, Akt małżeństwa Karola Winklera i Józefy Łucji Witoszyńskiej, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1834, nr 148.
• AAW, Akt małżeństwa Mateusza Krzemińskiego i Marianny Czyżewskiej, par. św. Aleksandra w Warszawie, 1845, nr 16.
• AAW, Akt zgonu Łukasza Krzemińskiego, par. św. Aleksandra w Warszawie, 1829, nr 596.
• AAW, Akt zgonu Julii Błeszyńskiej, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1834, nr 366.
• AAW, Akt zgonu Józefy Łucji Winkler, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1847, nr 390.
• AAW, Akt zgonu Jana Błeszyńskiego, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1849, nr 391.
• AAW, Akt zgonu Marianny Błeszyńskiej, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1849, nr 585.
• Archiwum Państwowe m.st. Warszawy (dalej: APW), Akt urodzenia Agnieszki Stanisławskiej, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1829, nr 66.
• APW, Akt małżeństwa Piusa Hieronima Bauera i Joanny Karoliny Heintz, Warszawa ASC Cyrkuł IV, 1809, nr 25.
• APW, Akt małżeństwa Mateusza Krzemińskiego i Barbary Katarzyny Wierzbickiej, Warszawa ASC Cyrkuł VII, 1816, nr 125.
• APW, Akt małżeństwa Aleksandra Józefa Graybnera i Franciszki Leonory Koprowskiej, War-szawa ASC Cyrkuł II, 1817, nr 33.
• APW, Akt małżeństwa Franciszka Ksawerego Ufniarskiego i Krystyny Fryderyki Nenneke, Warszawa ASC Cyrkuł VII, 1821, nr 15.
• APW, Akt małżeństwa Franciszka Ziemieckiego i Marianny z Polakowskich Czyszkowskiej, Warszawa ASC Cyrkuł III, 1822, nr 11.
• APW, Akt małżeństwa Michała Jelińskiego i Marianny Wodarskiej, Warszawa ASC Cyrkuł VII, 1822, nr 81.
• APW, Akt małżeństwa Aleksandra Józefa Graybnera i Anieli Stanisławskiej, par. Nawiedzenia NMP w Warszawie, 1826, nr 70.
• APW, Akt małżeństwa Bernarda Ludwika Nasta i Joanny Eleonory Karoliny Bauer, par. ewang.-augsburska w Warszawie, 1830, nr 58.
• APW, Akt małżeństwa Karola Bichlera i Anny Marii Bauer, par. ewang.-augsburska w War-szawie, 1836, nr 25.
• APW, Akt małżeństwa Bonawentury Adamowskiego i Katarzyny Kaczyńskiej, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1837, nr 103.
• APW, Akt małżeństwa Hieronima Piusa Bauera i Matyldy Amalii Nixdorf, par. ewang.-augsburska w Warszawie, 1847, nr 16.
• APW, Akt małżeństwa Jana Henryka Ludwika Bauera i Bronisławy Krzywickiej, par. ewang.-augsburska w Warszawie, 1847, nr 62.
• APW, Akt małżeństwa Franciszka Karola Brobka i Józefy Emilii Błeszyńskiej, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1847, nr 181.
• APW, Akt małżeństwa Ambrożego Majewskiego i Michaliny Jelińskiej, par. św. Krzyża w Warszawie, 1848, nr 17.
• APW, Akt małżeństwa Antoniego Messinga i Joanny Ścisłowskiej, par. Nawiedzenia NMP w Warszawie, 1851, nr 32.
• APW, Akt małżeństwa Franciszki Tekli Ziemieckiej i Pawła Parola, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1852, nr 11.
• APW, Akt małżeństwa Ludwiki Aleksandry Ziemieckiej i Józefa Gepnera, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1854, nr 203.
• APW, Akt małżeństwa Jana Bernarda Sikorskiego i Teofili Ścisłowskiej, par. Nawiedzenia NMP w Warszawie, 1860, nr 129.
• APW, Akt zgonu Michała Jelińskiego, par. Nawiedzenia NMP w Warszawie, 1829, nr 355.
• APW, Akt zgonu Marianny Adamowskiej, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1832, nr 289.
• APW, Akt zgonu Bronisławy Błeszyńskiej, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1832, nr 516.
• APW, Akt zgonu Henryka Winklera, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1839, nr 92.
• APW, Akt zgonu Franciszka Ziemieckiego, par. Nawiedzenia NMP w Warszawie, 1843, nr 914.
• APW, Akt zgonu Klary Majewskiej, par. św. Aleksandra w Warszawie, 1844, nr 85.
• APW, Akt zgonu Józefa Winklera, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1845, nr 100.
• APW, Akt zgonu Aleksandra Józefa Graybnera, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1847, nr 516.
• APW, Akt zgonu Jana Ścisłowskiego, par. Nawiedzenia NMP w Warszawie, 1847, nr 840.
• APW, Akt zgonu Mateusza Krzemińskiego, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1848, nr 653.
• APW, Akt zgonu Marianny Ziemieckiej, par. Nawiedzenia NMP w Warszawie, 1848, nr 1377.
• APW, Akt zgonu Katarzyny Adamowskiej, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1851, nr 578. APW, Akt zgonu Mateusza Waltera, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1855, nr 121.
• APW, Akt zgonu Jana Majewskiego, par. św. Aleksandra w Warszawie, 1867, nr 93.
• APW, Akt zgonu Anieli Graybner, par. Przemienienia Pańskiego w Warszawie, 1882, nr 201.
• APW, Akt zgonu Stanisława Krzemińskiego, par. Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, 1912, nr 304.
• Bochyński R.K., Plastyka nagrobkowa, w: Cmentarz rzymskokatolicki w Radomiu przy daw-nym Trakcie Starokrakowskim obecnie ul. B. Limanowskiego, red. R. Brykowski, Ra-dom 1997, s. 31-52.
• Dębicki Z., Stanisław Krzemiński, „Kurier Warszawski”, 1912, nr 331 dod. por., s. 1-2.
• Dubrowska M., Sołtan A., Powązkowskie medaliony i plakiety portretowe, Warszawa 1992.
• Dymel P., Litwiński R., Cmentarze lubelskie, Lublin 2015.
• Gmiter M., Kotowski B., Kucharska K., Laskowska B., Popek L., Cmentarz rzymskokatolicki przy ul. Lipowej w Lublinie, Lublin 1990.
• Jouin H., La sculpture dans les cimetières de Paris, w: Nouvelles Archives de l’Art Français, t. 13, Paris 1897.
• Kowałko D., Cmentarze województwa zamoyskiego, Zamość 1994.
• „Kurier Warszawski”, 1826, nr 163, s. 676, nr 176, s. 734.
• „Kurier Warszawski”, 1834, nr 47, s. 242.
• „Kurier Warszawski”, 1837, nr 60, s. 281, nr 157, s. 769.
• „Kurier Warszawski”, 1839, nr 220, s. 1061-1062.
• „Kurier Warszawski”, 1840, nr 69, s. 325, nr 75, s. 353, nr 209, s. 1002, nr 212, s. 1017.
• „Kurier Warszawski”, 1843, nr 321, s. 1521, nr 322, s. 1529.
• „Kurier Warszawski”, 1844, nr 100, s. 469, nr 324, s. 1533-1534.
• „Kurier Warszawski”, 1846, nr 31, s. 141, nr 103, s. 485, nr 107, s. 509.
• „Kurier Warszawski”, 1847, nr 191, s. 919, nr 197, s. 947, nr 217, s. 1042, nr 304, s. 1449.
• „Kurier Warszawski”, 1848, nr 298, s. 1437, nr 312, s. 1501, nr 321, s. 1541.
• „Kurier Warszawski”, 1849, nr 162, s. 793-794, nr 254, s. 1367.
• „Kurier Warszawski”, 1850, nr 159, s. 849, nr 279, s. 1487, nr 287, s. 1527.
• „Kurier Warszawski”, 1851, nr 138, s. 718, nr 298, s. 1595.
• „Kurier Warszawski”, 1852, nr 220, s. 1159.
• „Kurier Warszawski”, 1853, nr 7, s. 44.
• „Kurier Warszawski”, 1855, nr 53, s. 253, nr 220, s. 1130, nr 263, s. 1335.
• „Kurier Warszawski”, 1857, nr 55, s. 291.
• „Kurier Warszawski”, 1865, nr 215, s. 1133.
• „Kurier Warszawski”, 1867, nr 55, s. 329.
• „Kurier Warszawski”, 1872, nr 1, s. 2.
• „Kurier Warszawski”, 1882, nr 235, s. 6, nr 243, s. 6, nr 289, s. 5.
• „Kurier Warszawski”, 1883, nr 30, s. 5, nr 45, s. 5.
• „Kurier Warszawski”, 1904, nr 175, s. 9.
• Kwiatkowska M.I., Józef Jan Mantzel – warszawski rzeźbiarz i przedsiębiorca, „Rocznik Warszawski”, 26/1996, s. 47-76.
• Kwiatkowska M.I., Rzeźbiarze warszawscy XIX wieku, Warszawa 1995.
• Marty J., Les principaux monuments funéraires du Père-Lachaise, de Montmarte, du Mont-Parnasse et autres cimetières de Paris, Paris 1839.
• Normand L.M., Monuments funéraires choisis dans les cimetières de Paris et des principales villes de France, Paris 1832.
• Omilanowska M., Uzupełnienie: Chełmica Duża, w: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. XI: Województwo bydgoskie, red. T. Chrzanowski, M. Kornecki, z. 18: Włocławek i okoli-ce, opr. M. Paździor, W. Puget, T. Chrzanowski, M. Kornecki, Z. Rozanow, Warszawa 1988, s. 191-192.
• Quaglia F., Le Père Lachaise ou Recueil de dessins au trait et dans leurs justes proportions des principaux monuments de ce cimetière, Paris 1832.
• Procyk W., XIX-wieczny wzornik pomników nagrobnych. Próba określenia sposobów i zakresu wykorzystania wzorów na cmentarzu powązkowskim, w: Cemetery Art – Sztuka cmentarna – L’art de cimetière. Dokumenty sympozjum naukowego, 28-30 październi-ka 1993 r., red. O. Czerner, I. Juszkiewicz, Wrocław 1995, s. 277-286.
• Rudkowski T.M., Cmentarz Świętokrzyski w Pułtusku, w: 200 lat cmentarza Świętego Krzyża w Pułtusku, red. R. Lolo, Z. Morawski, Pułtusk 2004, s. 47-55.
• Rudkowski T.M., Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Panteon Polski, Wrocław 2014.
• Szenic S., Cmentarz Powązkowski 1790-1850. Zmarli i ich rodziny, t. 1, Warszawa 1979.
• Szwankowski E., Aleksander Józef Graybner (1786-1847), w: Polski Słownik Biograficzny, red. K. Lepszy, t. 8, Warszawa–Kraków–Wrocław 1959, s. 557.
• Wiraszka M., Wykorzystanie publikacji francuskich przy realizacji nagrobków na cmentarzach Warszawy w latach 1840-1860. Wzorniki Normanda i Quaglia, „Artifex Novus”, 2017, nr 1, s. 46-61.
• Wiraszka M., Antoni Messing – współtwórca pomnika Najświętszej Maryi Panny przed ko-ściołem reformatów i serii wzorowanych na nim nagrobków wzniesionych na cmenta-rzach Warszawy, „Saeculum Christianum”, 23/ 2016, s. 208-222.
• Wiraszka M., Kaplice i mauzolea na cmentarzach Warszawy w XIX i pierwszej połowie XX wieku, t. 1: Dzieła i ich twórcy, Warszawa 2017.
• Wóycicki K.W., Cmentarz Powązkowski pod Warszawą, t. 1 i 2, Warszawa 1855 i 1856.
• Zacharewicz Z., Wacław Sierakowski (1788-1839), w: Polski Słownik Biograficzny, red. H. Markiewicz, t. 37, Warszawa 1996-1997, s. 315.